Στις αρχές του 20ού αιώνα η Στεφανία Φαβρ είχε απομονωθεί στο αρχοντικό της στη Ρετσάνη, έχοντας ως μοναδική της συντροφιά τον ιταλικής καταγωγής επιστάτη Κάρολο Βιανέλλι. Μετά από το 1901 περνούσε ατέλειωτες ώρες συζητώντας με τον υπέργηρο ιερομόναχο Βαρθολομαίο, ο οποίος είχε αποσυρθεί τη χρονιά εκείνη στη διαλυμένη Μονή της Παναγίας που βρισκόταν δίπλα από το αρχοντικό της. Με εισήγηση του τότε προέδρου του Δημοτικού Συμβουλίου του Δήμου Δωτίου Δημητρίου Βατζιά (δήμαρχος: Φ. Δ. Σαμσαρέλος), ο προαναφερθείς ιερομόναχος θα επιδοτούνταν μέχρι τον θάνατό του από την Κοινότητα Ρετσάνης με το ποσό των 360 δρχ. ετησίως [1].
Μεταξύ των ετών 1900-1902, η Στεφανία Φαβρ εμφανίζεται να ζητά τρεις τουλάχιστον άδειες υλοτομίας από την Κοινότητα της Ρετσάνης, οι οποίες γίνονται αποδεκτές από τον τότε δήμαρχο Δωτίου. Είναι άγνωστος όμως ο λόγος για τον οποίο εκδόθηκαν [2]. Η πρώτη (αρ. 450) εκδόθηκε στις 3 Νοεμβρίου 1900, η δεύτερη (αρ. 51) εκδόθηκε στις 24 Ιανουαρίου 1902 και αφορούσε σε λεύκες που είχε αγοράσει από τον Ιωάννη Σ. Βογιατζή και η τρίτη (αρ. 334) με ημερομηνία 16 Σεπτεμβρίου 1902, αφορούσε πάλι σε λεύκες που είχε αγοράσει από τον Απόστολο Χατζημιχάλη.
Επειδή από τον γάμο της με τον Ευγένιο Φαβρ δεν είχε αποκτήσει απογόνους, υιοθέτησε στα μέσα του 1908 τις δίδυμες θυγατέρες του Δημητρίου Τσώκου: τη Μελίτα και τη Δώρα, οι οποίες διέμεναν πλέον στο αρχοντικό της. Η προαναφερθείσα υιοθεσία την «έβγαλε» από την απομόνωση στην οποία ζούσε τα τελευταία χρόνια. Σε αρκετά μεγάλη ηλικία, η Στεφανία Φαβρ πραγματοποιούσε πλέον συχνές επισκέψεις στη Λάρισα «συνοδευομένη υπό των χαριτοβρύτων θετών θυγατέρων της» [3]. Ο ξαφνικός θάνατος της Μελίτας από λοιμώδες νόσημα (1912) επέφερε μεγάλο πλήγμα στην ήδη κλονισμένη υγεία της. Η Στεφανία Φαβρ απεβίωσε τον Νοέμβριο του 1913 σε βαθιά γεράματα. Ο Νομάρχης της Λάρισας ενημέρωσε το Υπουργείο των Εσωτερικών για το γεγονός και «ελήφθησαν όλα τα αναγκαία μέτρα προς περιφρούρησιν της περιουσίας της» [4]. Όλη η ακίνητη περιουσία της πέρασε εξ ολοκλήρου στην πλήρη κυριότητα της Δώρας Τσώκου. Ο Κάρολος Βιανέλλι απογοητευμένος από την εξέλιξη που είχε για τον ίδιο η διάθεση της περιουσίας, της επί σειρά ετών εργοδότριάς του, εγκατέλειψε τη Ρετσάνη και εγκαταστάθηκε στον Βόλο. Απεβίωσε το 1916 από τυχαία εκπυρσοκρότηση όπλου.
Ο Βιανέλλι εξακολουθεί ακόμα και σήμερα (κατά την προσωπική μας άποψη) να αποτελεί μία αμφιλεγόμενη προσωπικότητα. Σ’ εκείνον έχουν αναφερθεί στο παρελθόν τόσο ο Ιωάννης Σακελλίων [5], όσο και η Βασιλική Πανάγου [6]. Έφθασε στον Βόλο το 1870 με τον αδελφό του Ιάκωβο (Jiacomo) [7] και δραστηριοποιήθηκαν από κοινού σε διάφορες εμπορικές επιχειρήσεις. Το 1872 γνώρισε τον Ευγένιο Φαβρ και τον έπεισε να τον προσλάβει ως γενικό επιστάτη και διαχειριστή της περιουσίας του στη Ρετσάνη. Ο monsieur Charles (όπως ήταν γνωστός) παρέμεινε δίπλα στη Στεφανία και μετά από τον θάνατο του συζύγου της (1886),προσπαθώντας να «διατηρήσει» για τον εαυτό του, κάτι από τη λάμψη της. Και ως ένα σημείο το κατάφερε. Τιμήθηκε από την ελληνική Κυβέρνηση με τον Αργυρό Σταυρό των Ιπποτών του Βασιλικού Τάγματος του Σωτήρος.
Θα παρουσιάσουμε παρακάτω ένα ανέκδοτο έγγραφο που αφορά στον Κάρολο Βιανέλλι και το οποίο προέρχεται από το Αρχείο Πιστοποιητικών του Δήμου Δωτίου [1900-1905] που φυλάσσεται στα Γενικά Αρχεία του Κράτους (Τοπικό Αρχείο Αγιάς).
«Δήμος Δωτίου. Πιστοποιητικόν, αρ. 118 (31 Ιανουαρίου 1901). Ο δήμαρχος Δωτίου πιστοποιεί ότι: ο Κύριος Κάρολος Βιανέλης, Ιταλός υπήκοος, ελθών εν τω χωρίω Ρετσάνη του Δήμου μας κατά το έτος 1873 μετά του Γάλλου Ευγενίου Φαβρ, ως υπάλληλος αυτού και έκτοτε διαρκώς κατοικεί εν τω ρηθέντι χωρίω μέχρι σήμερον παρά τη Γαλλίδι κυρία Στεφανία, χήρα Ευγενίου Φαβρ, παράσχων ως εκ της θέσεως και της υπηκοότητος αυτού, πλείστας υπηρεσίας και ευεργεσίας, εις τους κατοίκους του Δήμου μας και εν γένει της επαρχίας Αγυιάς προστατεύσας τους χριστιανούς εις διαφόρους δεινάς περιστάσεις επί Τουρκοκρατίας και κατόπιν κατά τα έτη 1897 και 1898 ότε ο Τουρκικός στρατός κατείχε την Θεσσαλίαν, πολλούς διά των μετά των Τούρκων σχέσεων αυτού και της ως εκ της υπηκοότητος αυτού επιβολής σώσας εκ της φυλακής, της υπερωρίας και άλλων ποινών. Τη αιτήσει του κλπ. Ο δήμαρχος Δωτίου».
Πριν από δύο ημέρες (26 Ιουλίου), εγκαινιάστηκε στο Διαχρονικό Μουσείο της Λάρισας η έκθεση τοιχογραφιών και οροφογραφιών που διασώθηκαν από το αρχοντικό των Φαβρ [8]. Ένα τελευταίο αλλά πολύ σημαντικό δείγμα της δυτικής κουλτούρας που εισήγαγαν στην κοινωνία του Μεταξοχωρίου, οι Ευρωπαίοι «επισκέπτες» του.
ΣΗΜΕΙΩΣΕΙΣ
[1]. Γενικά Αρχεία του Κράτους, Τοπικό Αρχείο Αγιάς (ΓΑΚ/ΤΑΑ), Αρχείο Δήμου Δωτίου, φκ. 006 [1901], Πρακτικά Δημοτικού Συμβουλίου Δήμου Δωτίου, 12 Απριλίου 1901.
[2]. ΓΑΚ/ΤΑΑ, Αρχείο πιστοποιητικών Δήμου Δωτίου, φκ. 008 [1900-1905].
[3]. Σκριπ (Αθήνα), 23 Απριλίου 1911.
[4]. Νέα Ημέρα Τεργέστης (Αθήνα), φ. 506 (1 Δεκεμβρίου 1913).
[5]. Ιωάννης Α. Σακελλίων, «Δύο φιλέλληνες στην Αγιά Λαρίσης τον 19ο αιώνα», Αρχείο Θεσσαλικών Μελετών, τ. Β’, Βόλος 1973.
[6]. Βασιλική Πανάγου, «Ευγένιος – Στεφανία Φαβρ (Favre) &Μεταξοχώρι Λάρισας», Ελευθερία (Λάρισα), 19 Ιουλίου 2009 και της ιδίας: «Κάρολος και Ιούλιος (Τζούλιο) Βιανέλλι σε Μεταξοχώρι& Λάρισα», Ελευθερία (Λάρισα), 22 Αυγούστου 2009.
[7]. Γιος του ήταν ο Ιούλιος (Τζούλιο) Βιανέλλι, μία επίσης «σκοτεινή» προσωπικότητα της Λάρισας κατά τη διάρκεια της κατοχής, ο οποίος μετά από την απελευθέρωση καταδικάστηκε ερήμην σε θάνατο από δικαστήριο δοσιλόγων. Βλ. Νικόλαος Παπαθεοδώρου, «Ιούλιος Βιανέλλι: Ένας αμφιλεγόμενος Ιταλός του μεσοπολέμου στη Λάρισα», Ελευθερία (Λάρισα), 9 Σεπτεμβρίου 2015 και του ιδίου: «Ο Ιούλιος Βιανέλλι όπως τον περιγράφει ο Κώστας Περραιβός», Ελευθερία (Λάρισα), 11 Απριλίου 2018 (Α’ μέρος), 18 Απριλίου 2018 (Β’ μέρος) και 25 Απριλίου 2018 (Γ’ μέρος).
[8]. Η έκθεση διοργανώνεται από την Υπηρεσία Νεωτέρων Μνημείων και Τεχνικών έργων Θεσσαλίας και Κεντρικής Στερεάς Ελλάδας του Υπουργείου Πολιτισμού σε συνεργασία με την Εφορεία Αρχαιοτήτων Λάρισας.
Από τον Αλέξανδρο Χ. Γρηγορίου
