Τον Ιούλιο του 1912 επισκέφθηκε τη Λάρισα στο πλαίσιο μεγάλης περιοδείας που πραγματοποίησε στη Θεσσαλία και δημοσίευσε τις εντυπώσεις του τον Αύγουστο του ιδίου έτους στο προαναφερθέν περιοδικό. Ακολουθεί το δεύτερο μέρος των σημειώσεών του από αυτό το ταξίδι [1]:
«Η Κοινότης Λαρίσσης αποτελείται από εμπόρους, καταστηματάρχας, τεχνίτας και αμαξηλάτας, αργυραμοιβούς, παραγγελιοδόχους. Επιστήμονες είναι μόνον εις, ό έγκριτος δικηγόρος κ. Χισκιά Σακκή και τινες φαρμακοποιοί κ.κ. Ματαλών, Αλχανάτης, Φρανσές, μεταξύ των οποίων κατέχουν ιδιόκτητα φαρμακεία οι κ.κ. Μωσόν καί Σαλβατώρ Ματαλών. Αλλά πολλοί Λαρισσαίοι επιστήμονες ιδία ιατροί και φαρμακοποιοί, εξεπατρίσθησαν ίνα εύρουν στάδιον δράσεως. Και νυν ακόμη υπάρχουν φοιτηταί Λαρισσαίοι εις Αθήνας, ών ενθυμούμεθα τα ονόματα των αδελφών Χαήμ καί Αβραάμ Αλχανάτη.
Ο κατά το τρέχον έτος επελθών θάνατος του Σαμουήλ Μπέγα, άλλοτε προέδρου της Κοινότητος ελύπησε πάντας διότι ο μεταστάς είχεν ανέκαθεν εργασθή προς προαγωγήν αυτής. Ο Μπέγας ενεπνέετο από τα καλλίτερα υπέρ της Κοινότητος αισθήματα, διά την οποίαν είχε θυσιάσει χρόνον, χρήμα και ησυχίαν. Η Κοινότης έχει και ιδιόκτητον Σχολείον.
Εις Λάρισσαν ελάβομεν την ευχαρίστησιν να συναντήσωμεν τον διευθυντήν της Φιλαρμονικής, τον άριστον Κερκυραίον μουσικοδιδάσκαλον κ. Μ. Μάστοραν, ιδρυτήν του Κερκυραϊκού Ωδικού Συλλόγου και του Ισραηλιτικού τοιούτου. Ο φίλτατος διδάσκαλος του οποίου η ικανότης και η επιμέλεια είναι απαράμιλλοι, εδίδασκε και διηύθυνε επί δύο έτη τον χορόν εις την Ισραηλιτικήν Συναγωγήν Κερκύρας τη ικανοποιήσει πάντων. Ο κ. Μάστορας γνωρίζει εβραϊστί πολλούς ψαλμούς του Δαβίδ, το όνειρόν του δε, θα ήτο να ηδύνατο να συστήση χορόν και διά την Συναγωγήν Λαρίσσης. Είναι δυνατόν τούτο; Ίσως αν λάβουν την πρωτοβουλίαν οι νέοι και αι νέαι του Ισραήλ.
Εις τον τελευταίον αριθμόν της εβραϊκής Ατσεφιρά Βαρσοβίας, είδομεν ανταπόκρισιν εκ Λαρίσσης εξ ής φαίνεται ότι το σχέδιον του ενθέρμου διδασκάλου γίνεται τουλάχιστον αντικείμενον μελέτης. Εις την ιδίαν ανταπόκρισιν βλέπομεν ότι η Φιλαρμονική απεφάσισε να σημαίνη και από Σάββατον εις την Πλατείαν χάριν των Ισραηλιτών. Το μέτρον το τόσον λεπτόν είναι εξ εκείνων, τα οποία συνεπάγουν την ομόνοιαν και εκ ταύτης αδελφικήν συνεργασίαν υπέρ της ευημερίας ενός τόπου. Εύγε εις τον εισηγητήν της Ιδέας. Τα συγχαρητήριά μας εις την Δα Λουίζα Αβραάμ, θυγατέρα του κ. προέδρου της Κοινότητος, τυχούσαν εις τας εξετάσεις πτυχίου πρωτοβαθμίου διδασκαλίσσης και αναδειχθείσαν πρώτην της ανωτέρας τάξεως.
Η Κοινότης διέρχεται στάδιον παρακμής. Ευχόμεθα να επέλθουν γεγονότα ίνα ανατείλη νέα περίοδος ευτυχεστέρα, διότι τούτο σημαίνει και αναζωογόνησις αυτής της Λαρίσσης, διότι η ακμή μιας εβραϊκής κοινότητος είναι ο γνώμων, το θερμόμετρον της καταστάσεως ενός τόπου. Προτού αφήσωμεν την συμπαθή Θεσσαλικήν πόλιν οφείλομεν να αναμνησθώμεν του λαμπρού ιατρού κ. Μακρή [2], ο οποίος τόσον ευγενώς εφάνη προς ημάς, του κ. Προέδρου και του κ. Αβραάμ Κοέν γραμματέα της Κοινότητος και τους λοιπούς φίλους της "Ισραηλιτικής Επιθεωρήσεως"».
Μετά την αναχώρησή του από τη Λάρισα ο Κοφινάς επισκέφθηκε τα Τρίκαλα και την Ισραηλιτική Κοινότητα της πόλης. Οι εντυπώσεις του δημοσιεύθηκαν στα επόμενα τεύχη του προαναφερθέντος περιοδικού. Δύο χρόνια αργότερα (Μάιος 1914) ο Ισαάκ Κοφινάς πραγματοποίησε άλλη μία περιοδεία στη Θεσσαλία κάνοντας μία στάση στη Χαλκίδα. Αυτή τη φορά αρκέστηκε να δημοσιεύσει μόνον κάποιες ελάχιστες παρατηρήσεις στην «Ισραηλιτική Επιθεώρηση» [3]:
«Διαβάντες προ τινός εκ της πόλεως ταύτης [Χαλκίδα] είδομεν μετά χαράς ότι εισήλθεν πλήρης ομόνοια μεταξύ των εκεί ομοδόξων. Ήδη διωρίσθη διδάσκαλος ο κ. Ισαάκ Σακκής εκ Λαρίσσης ο οποίος δεικνύει ζήλον καί προθυμίαν υπέρ της προαγωγής της κοινότητος. Με τον διορισμόν του κ. Σακκή, το Δημοτικόν Συμβούλιον υπεσχέθη να αναγράψη πάλιν εις τον δημοτικόν προϋπολογισμόν το υπέρ της κοινότητος κονδύλιον. Εις Χαλκίδα ελάβομεν την ευχαρίστησιν να επανίδωμεν τους λαμπρούς φίλους κ.κ. Κακαράν πρώην δήμαρχον, Τραπεζούντιον δικηγόρον και τον αισθηματίαν συνάδελφον κ. Μάτσαν.
Ανά την πρόσφατον εις Θεσσαλίαν περιοδείαν μας, αντελήφθημεν ότι ακόμη ουδέν βήμα έγινεν εις τα πρόσω προς την διοργάνωση, εάν εξαιρέσωμεν διά την κοινότητα Λαρίσσης τη πρωτοβουλία του φιλοπροόδου κ. Αβραάμ Β. Κοέν σύστασιν του Εβραϊκού Νηπιαγωγείου και διά την κοινότητα Βόλου με την αποστολήν του υιού του κ. Πεσάχ προς τελειοποίησιν των μελετών του εν Παλαιστίνη πρωτοβουλία του ιατρού κ. Κοφίνα [4]. Η Κοινότης Τρικκάλων έχει ανάγκην διδασκάλου της εβραϊκής. Σχετικώς προς την κοινότητα ταύτην, οφείλομεν μίαν επανόρθωσιν δι’ όσα εγράψαμεν άλλοτε διά το κοινοτικόν σχολείον Τρικκάλων, προσθέτοντες ότι διά την οικοδομήν του ειργάσθη μετά ζήλου επιτροπή αποτελουμένη εκτός του ραββινεύοντος κ. Ιακοέλ και από τους κ. κ. Ισαάκ Σολομών, εκ των μάλλον ενδιαφερομένων διά την πρόοδον της κοινότητος και ικανού περιτομέως, του κ. Δαβίδ Λευή, του κ. Ηλία Ρούσσου καλλιφώνου και δραστηρίου λειτουργού της Συναγωγής και του κ. Σαμπεθάι Ισάκ. Εν Λαρίσση ελάβομεν την ευχαρίστησιν να γνωρίσωμεν τον κ. Χαήμ Δαβίδ νέον δραστήριον διευθυντήν της Ηλεκτρικής Εταιρείας.
Κατ’ αυτάς εν Λαρίσση ετελέσθησαν ευοίωνοι οι αρραβώνες της δεσποινίδος Λουίζας Αβραάμ του ανταξίου προέδρου της κοινότητος μετά του λαμπρού νέου και φίλου της «Έπιθεωρήσεως» κ. Ιωσήφ Σακκή της γνωστής εκ Χαλκίδος οικογενείας».
ΣΗΜΕΙΩΣΕΙΣ
[1]. Ισαάκ Κοφινάς, «Σημειώσεις ταξειδιώτου»: Η Κοινότης Λαρίσσης», Ισραηλιτική Επιθεώρησις (Αθήνα), έτος Α’, τ. 6 (Αύγουστος 1912), σ. 90-91.
[2]. Πρόκειται για τον ιατρό Ευριπίδη Μακρή. Βλ. Αλέξανδρος Χ. Γρηγορίου, «Ευριπίδης Α. Μακρής (1858-1929): Ο ευπατρίδης ιατρός και πολιτευτής της Λάρισας», Ελευθερία (Λάρισα), 6 Σεπτεμβρίου 2015.
[3]. Ισαάκ Κοφινάς, «Χαλκίς - Θεσσαλία», Ισραηλιτική Επιθεώρησις (Αθήνα), έτος Γ’, τ. 5-6 (Ιούλιος – Αύγουστος 1914), σ. 81.
[4]. Ιατρός, δημοτικός σύμβουλος, πρόεδρος του Δημοτικού Συμβουλίου του Βόλου και βουλευτής, ο Μαυρίκιος (Μωρίς) Κοφίνας συγκαταλέγεται στις μεγάλες φυσιογνωμίες του Ελληνικού Εβραϊσμού. Βλ. Ραφαήλ Φρεζής, «Μαυρίκιος – Μωσέ Κοφίνας (1871-1924)», Χρονικά [Έκδοση του Κεντρικού Ισραηλιτικού Συμβουλίου της Ελλάδος], φ. 218 (Νοέμβριος – Δεκέμβριος 2008), σ. 14-18.
Από τον Αλέξανδρο Χ. Γρηγορίου
