Ο πρώτος από τους προαναφερθέντες ήταν ο εκδότης και διευθυντής των εφημερίδων «Λάρισσα» και «Τέμπη», ενώ ο δεύτερος της εφημερίδος «Πίνδος».
Τον Νοέμβριο του 1887 ο Γεώργιος Δημητρούλης ενοικίασε από τον δικηγόρο και βουλευτή Ανδρέα Πεταλά [1] ένα πλήρες τυπογραφικό πιεστήριο που διέθετε ο δεύτερος, αντί 600 δρχ. ετησίως. Ο Πεταλάς ήταν παράλληλα και εκδότης της εφημερίδος «Αστήρ της Θεσσαλίας» και στο μισθωτήριο συμβόλαιο που συντάχθηκε, ο Δημητρούλης «υποχρεώθηκε» να εκδίδει την τελευταία «άπαξ της εβδομάδος». Την πολιτική ειδησεογραφία θα σχολίαζε ο Πεταλάς, ενώ ο Δημητρούλης θα είχε την επιμέλεια της υπόλοιπης ύλης (αγγελίες, διαφημίσεις, ειδοποιήσεις κ.λπ.) [2].
Στις αρχές του 1888 οι Πέτρος Κανάς και Γεώργιος Δημητρούλης συνεταιρίσθηκαν για δεύτερη φορά συστήνοντας Ομόρρυθμη Μετοχική Εταιρεία με την ίδια προηγούμενη επωνυμία (Π. Κανάς & Γ. Δημητρούλης) [Βλ. Α’ Μέρος]. Ο συνεταιρισμός που δεν είχε καμία σχέση ως προς τις εκδόσεις και την κυκλοφορία των εφημερίδων τους, έθετε ως απαράβατο όρο ότι έκαστο από τα δύο τυπογραφεία θα παρέμενε στην πλήρη κυριότητα των δύο συνεταίρων και μόνον οι διάφορες τυπογραφικές εργασίες που θα αναλάμβαναν από τρίτους θα «συμμετείχαν» στον κύκλο εργασιών της μετοχικής εταιρείας [3]. Την ίδια ημέρα που συστάθηκε η εταιρεία (20 Ιανουαρίου 1888), προσλήφθηκε ως στοιχειοθέτης ο Στέφανος Σουχάρας, γνωστός για την προϋπηρεσία του στην εφημερίδα «Ανεξαρτησία» της Λάρισας του Βασιλείου Αργυρόπουλου. Ο Σουχάρας θα εργαζόταν 10 ώρες ημερησίως επί 6 ημέρες «πλην των Κυριακών και των δεσποτικών εορτών» αντί μηνιαίας αποζημίωσης 80 δρχ. [4].
Αναφερόμενοι στον Στέφανο Σουχάρα θα πρέπει να σημειώσουμε ότι στα τέλη της ιδίας χρονιάς (4 Δεκεμβρίου 1888) ίδρυσε τον σύλλογο «Λαρισαϊκή Αδελφότης η Ομόνοια», που σύμφωνα με το καταστατικό του (37 άρθρα) είχε ως σκοπό «α) την ηθική και υλική αλληλοβοήθεια των μελών της, β) την εκπλήρωση φιλανθρωπικών σκοπών και γ) την ανάπτυξη και υποστήριξη των εμπορικών και βιομηχανικών συμφερόντων του τόπου» (ΦΕΚ 128/Α/17-5-1889). Λίγο αργότερα ο Στέφανος Σουχάρας αποχώρησε από τη μετοχική εταιρεία των Κανά & Δημητρούλη και εξέδωσε την εφημερίδα «Ομόνοια» με συντάκτη τον δικηγόρο Κωνσταντίνο Κομίτσα. Ο Σουχάρας «πάσχων εκ φθίσεως εξεμέτρησε το ζην την νύκτα της 1ης προς την 2αν Απριλίου 1894». Η εξόδιος ακολουθία πραγματοποιήθηκε στον μητροπολιτικό ναό του Αγίου Αχιλλίου και ο ιεροκήρυκας αρχιμανδρίτης Νεόφυτος Μάγνης στον επικήδειο λόγο «εξήρε καταλλήλως τας αρετάς του μεταστάντος» [5].
Τον Μάρτιο του 1888 ο Δημητρούλης μετέφερε το τυπογραφείο του σε ένα μεγάλο λιθόκτιστο και νεόδμητο κατάστημα που βρισκόταν «εις την μεγάλην οδόν του Σεραγίου» (σημ. Βενιζέλου), απέναντι από τα καταστήματα των αδελφών Γκλαβάνη. Το κατάστημα ανήκε στην πλήρη κυριότητα του εμποροκτηματία Κωνσταντίνου Γιαννόπουλου και το ετήσιο μίσθωμα ορίστηκε στις 480 δρχ. [6]. Μεταφορά όμως του τυπογραφείου του πραγματοποίησε και ο Πέτρος Κανάς ένα χρόνο αργότερα (1889). Συγκεκριμένα μετέφερε την επιχείρηση σε λιθόκτιστο και ευρύχωρο κατάστημα που βρισκόταν στην οδό Σιδηροδρόμου (συνοικία Ντάρκολι) ακριβώς δίπλα από το πάλαι ποτέ Τουρκικό Νοσοκομείο. Το κατάστημα ανήκε στην πλήρη κυριότητα των Μεχμέτ Χανίφ και Χασάν Βεσάφ, υιών του Οθωμανού κτηματία και ευεργέτη της Λάρισας Ραΐφ Αβδουλάχ, ενώ το ετήσιο μίσθωμα ορίστηκε στις 276 δρχ. [7].
Τρεις μήνες αργότερα (Ιούνιος 1889) οι εφημερίδες «Τέμπη» και «Πίνδος» ανέστειλαν την έκδοσή τους για λόγους οικονομικούς. Η λειτουργία της μετοχικής εταιρείας των Κανά & Δημητρούλη συνεχίστηκε κανονικά, αλλά πλέον οι τυπογραφικές εργασίες εκτελούνταν στο κατάστημα του Δημητρούλη. Στις 23 Ιουνίου 1889 ο Κανάς ενοικίασε για δύο έτη το τυπογραφικό πιεστήριο με όλα τα στοιχεία, τα μελανοδοχεία και τα ανταλλακτικά που διέθετε, στον τυπογράφο Κωνσταντίνο Β. Τσιρόπουλο, πατέρα του Ευάγγελου Κ. Τσιρόπουλου (1898-1938), μετέπειτα αρχισυντάκτη της εφημερίδος «Ελευθερία» της Λάρισας [8]. Τον Αύγουστο του 1890 ο Πέτρος Κανάς νυμφεύθηκε. Η μοίρα όμως του επεφύλασσε τραγική συνέχεια, αφού ένα ακριβώς χρόνο αργότερα (Αύγουστος 1891), η νεαρή σύζυγός του Αθηνά «έκλεισε διά παντός τους λάμποντας οφθαλμούς της» [9]. Στις αρχές του επομένου χρόνου (1892) ο Πέτρος Κανάς διορίσθηκε δικαστικός επιμελητής στο Πρωτοδικείο της Λάρισας. Τότε εγκαταστάθηκε σε μία κατοικία που βρισκόταν στη συνοικία Καραγάτς και η οποία ανήκε στην κυριότητα του Οθωμανού κτηματία Μεχμέτ αγά Χατζή Αβδουλάχ [10].
Δεν εντοπίστηκαν άλλες πληροφορίες για τη μετέπειτα τύχη των προαναφερθέντων τυπογράφων και εκδοτών Κανά και Δημητρούλη. Το μόνο που γνωρίζουμε είναι ότι το 1893 ο Πέτρος Κανάς παραχώρησε δωρεάν το τυπογραφικό του πιεστήριο στον τυπογράφο Κωνσταντίνο Παπαθεοδώρου από τη Λάρισα. Ο τελευταίος το μετέφερε στα Τρίκαλα όπου επρόκειτο να εκδώσει εφημερίδα. Ο Κανάς θα ελάμβανε ως αμοιβή το 50% του καθαρού κέρδους που θα είχε ο Παπαθεοδώρου από την πώλησή της [11].
ΣΗΜΕΙΩΣΕΙΣ
[1]. Δεν ήταν η πρώτη φορά που ο Ανδρέας Πεταλάς ως εκδότης της εφημερίδος «Αστήρ της Θεσσαλίας» ενοικίαζε το πιεστήριο και τον τίτλο της εφημερίδος του σε τρίτους. Το 1882 τα είχε ενοικιάσει στους τυπογράφους Κωνσταντίνο Σχινά και Σπυρίδωνα Θωμόπουλο, το 1886 στον Αθανάσιο Μανωλάκη και το 1889 στον Μιχαήλ Τσόγκα, εκδότη της εφημερίδος «Σάλπιγξ». Ο Τσόγκας ανέλαβε την υποχρέωση να εκδίδει «άπαξ της εβδομάδος» την εφημερίδα «Αστήρ της Θεσσαλίας», για την πολιτική ύλη της οποίας αποκλειστικός υπεύθυνος θα ήταν ο Πεταλάς. Βλ. Αλέξανδρος Χ. Γρηγορίου, «Ανδρέας Πεταλάς (1848-1903): Ο εκκεντρικός δικηγόρος, δημοσιογράφος και βουλευτής» Ελευθερία (Λάρισα), φ. 32914 (6 Δεκεμβρίου 2015).
[2]. Γενικά Αρχεία του Κράτους, Αρχεία Νομού Λάρισας (ΓΑΚ/ΑΝΛ), Συμβολαιογραφικό Αρχείο Αγαθάγγελου Ιωαννίδη, φκ. 022 [1887], αρ. 7093 (11 Νοεμβρίου 1887).
[3]. ΓΑΚ/ΑΝΛ, Συμβολαιογραφικό Αρχείο Ανδρέα Ροδόπουλου, φκ. 026 [1887-1888], αρ. 7151 (20 Ιανουαρίου 1888).
[4]. Αρχείο Ροδόπουλου, φκ. 026 [1887-1888], αρ. 7152 (20 Ιανουαρίου 1888).
[5]. Σάλπιγξ (Λάρισα), φ. 230 (4 Απριλίου 1894).
[6]. Αρχείο Ιωαννίδη, φκ. 023 [1887-1888], αρ. 7513 (24 Μαρτίου 1888).
[7]. Αρχείο Ροδόπουλου, φκ. 031 [1888-1889], αρ. 8711 (6 Μαρτίου 1889).
[8]. Αρχείο Ροδόπουλου, φκ. 032 [1889], αρ. 8991 (23 Ιουνίου 1889).
[9]. Σάλπιγξ (Λάρισα), φ. 97 (17 Αυγούστου 1891).
[10]. Αρχείο Ροδόπουλου, φκ. 041 [1891-1892], αρ. 12249 (10 Ιανουαρίου 1892).
[11]. Αρχείο Ροδόπουλου, φκ. 047 [1893], αρ. 14645 (17 Δεκεμβρίου 1893).
Από τον Αλέξανδρο Χ. Γρηγορίου