Δύο από τους λιγότερο γνωστούς εκδότες και διευθυντές εφημερίδων της εποχής εκείνης ήταν ο Πέτρος Κανάς και ο Γεώργιος Δημητρούλης, για τους οποίους οι παλαιότεροι ερευνητές της τοπικής ιστορίας ελάχιστες πληροφορίες θέτουν στη διάθεσή μας. Οι παλαιοί δημοσιογράφοι Θρασύβουλος Μακρής [1], Κωνσταντίνος Μάγερ, Ιωάννης Αδάμου [2] και Βάσος Καλογιάννης [3], δημοσίευσαν πληροφορίες για την κυκλοφορία των εφημερίδων «Λάρισσα», «Πίνδος», «Τέμπη» και «Κίσσαβος» (που εξέδωσαν οι προαναφερθέντες Κανάς και Δημητρούλης), αλλά αυτές ελέγχονται για την ακρίβεια των στοιχείων τους.
Σε πρόσφατες σχετικά μελέτες, τόσο η Κατερίνα Γιαννακοπούλου – Πολίτη [4], όσο και ο λόγιος ιατρός Νικόλαος Παπαθεοδώρου έθεσαν σε νέες βάσεις την ιστορία του λαρισαϊκού Τύπου αναθεωρώντας και διορθώνοντας σφάλματα του παρελθόντος. Εμείς με τη σειρά μας θα συμπληρώσουμε ορισμένα νέα δεδομένα που αντλήσαμε από τα συμβολαιογραφικά αρχεία των Γενικών Αρχείων του Κράτους (Αρχεία Νομού Λάρισας) και ειδικότερα από τα αντίστοιχα των συμβολαιογράφων της Λάρισας Ανδρέα Ροδόπουλου, Αγαθάγγελου Ιωαννίδη και Αναστασίου Φίλιου.
Όπως ήδη έχει αναφέρει ο Νικόλαος Παπαθεοδώρου το πρώτο φύλλο της εφημερίδας «Πίνδος» κυκλοφόρησε στις 5 Αυγούστου 1883. «Επρόκειτο για το δημοσιογραφικό όργανο της «Ηπειρομακεδονικής Αδελφότητος Λαρίσσης», μιας μεγάλης και ακμάζουσας ομάδας πολιτών της Λάρισας […]. Διευθυντής αρχικά ήταν ο γενικός γραμματέας της Αδελφότητος Γεώργιος Ν. Δημητρούλης» [5].
Η εκτύπωση της εφημερίδας γινόταν μέχρι το 1885 στις εγκαταστάσεις του τυπογραφείου της εφημερίδας «Κόρακας». Στις 23 Μαρτίου του ιδίου έτους, ο Γεώργιος Δημητρούλης ενοικίασε από τον τότε δήμαρχο Λαρίσης Χρήστο Γεωργιάδη ένα πλήρες τυπογραφείο (πιεστήριο) αντί 50 δρχ. μηνιαίως [6]. Η έκδοση της εφημερίδας συνεχίστηκε πλέον από τον Δημητρούλη στο δικό του τυπογραφείο στο οποίο συμμετείχε – όπως θα δούμε παρακάτω – ως εταίρος και ο Αθηναίος τυπογράφος και εκδότης Πέτρος Κανάς. Ο Κανάς είχε έρθει στη Λάρισα το καλοκαίρι του 1884. Τον Οκτώβριο του ιδίου έτους ίδρυσε το τυπογραφείο «Λάρισσα» στο οποίο εξέδιδε την ομώνυμη εφημερίδα (το πρώτο φύλλο εκδόθηκε στις 18 Οκτωβρίου 1884). «Υπό την ανωτέρω επωνυμίαν ιδρύσαντες ενταύθα τέλειον τυπογραφείον με όλως καινουργή και Ευρωπαϊκά στοιχεία. Ειδοποιούμεν δε το κοινόν ότι αναλαμβάνωμεν την εκτύπωσιν παντός είδους εργασίας. Οι αναθέσοντες δε ημίν τοιαύτας έστωσαν βέβαιοι ότι θέλομεν εκτελέσει αυτάς μετά πάσης της δυνατής φιλοκαλίας, ακριβείας, κομψότητος, ταχύτητος και εις τιμάς συγκαταβατικάς» [7].
Τον Σεπτέμβριο του 1886 οι Κανάς και Δημητρούλης συνεταιρίσθηκαν ιδρύοντας Ομόρρυθμη Μετοχική Εταιρεία υπό την επωνυμία «Π. Κανάς & Γ. Δημητρούλης». Το μετοχικό κεφάλαιο ορίσθηκε στις 2.000 δρχ. και χρέη διαχειριστή ανέλαβε ο Πέτρος Κανάς [8]. Οι εργασίες της εταιρείας θα πραγματοποιούνταν και στα δύο τυπογραφεία των συνεταίρων: σε αυτό της «Λάρισσας» του Κανά και σε εκείνο της εφημερίδας «Πίνδος» του Δημητρούλη. Τα έσοδα από τις τυπογραφικές εργασίες που θα αναλάμβαναν τα δύο τυπογραφεία θα καταθέτονταν σε ένα κοινό ταμείο και μετά την αφαίρεση των εξόδων, τα κέρδη θα διανέμονταν εξ ημισείας. Από τον συνεταιρισμό εξαιρέθηκαν τα έξοδα και τα έσοδα από τις διαφημιστικές καταχωρήσεις και τις πωλήσεις των εφημερίδων τους. Παρά τις προσδοκίες, ο συνεταιρισμός διαλύθηκε πρόωρα μόλις λίγους μήνες αργότερα, στις 7 Μαρτίου 1887 [9]. Οι λόγοι δεν αναφέρονται στο συμφωνητικό διάλυσης της εταιρείας, αλλά υποπτευόμαστε ότι είχαν σχέση με την παράλληλη λειτουργία των εβδομαδιαίων εντύπων τους.
Αμέσως μετά τη διάλυση της εταιρείας, ο Πέτρος Κανάς ίδρυσε μία νέα εφημερίδα με την επωνυμία «Τέμπη». Ως συντάκτης της εφημερίδας ορίσθηκε ο δικηγόρος Γεώργιος Ροδόπουλος, γιος του συμβολαιογράφου Ανδρέα Ροδόπουλου [10]. Το κατάστημα του τυπογραφείου που διατηρούσε ο Κανάς μετονομάσθηκε σε «Τέμπη», ενώ ο τίτλος της εφημερίδας «Λάρισσα» μεταβιβάστηκε στον δικηγόρο και μετέπειτα βουλευτή Λαρίσης Δημήτριο Πιπινόπουλο (1857-1938) ο οποίος την έθεσε εκ νέου σε κυκλοφορία περί το 1890 [11]. Τον Απρίλιο του 1887 ο Πέτρος Κανάς πραγματοποίησε μία ενδιαφέρουσα συμφωνία με το Ελληνικό Δημόσιο και συγκεκριμένα με το Υπουργείο των Εσωτερικών. Με τη μεσολάβηση του προέδρου «των εν Λαρίση Πρωτοδικών» Αριστείδη Δάτσικα (ως εκπροσώπου του Δημοσίου), ο Κανάς ανέλαβε (αντί 1.600 δραχμών) την εκτύπωση των εκλογικών καταλόγων της επαρχίας Λαρίσης για τις αυτοδιοικητικές εκλογές της 3ης Ιουλίου 1887. Στο συμφωνητικό που υπογράφηκε ορίσθηκε η τιμή των 7 λεπτών για το όνομα κάθε εκλογέως (συμπεριλαμβανομένου του επαγγέλματος, της ηλικίας και των λοιπών στοιχείων αυτού). Ο Κανάς ανέλαβε την παράδοση 250 αντιτύπων (εκλογικές λίστες δεμένες σε τόμους) για τα εκλογικά κέντρα πρώτης τάξεως, 100 αντιτύπων για τα αντίστοιχα δευτέρας και 50 αντιτύπων για εκείνα της τρίτης τάξεως μέχρι τις 15 Ιουνίου 1887 [12].
(συνεχίζεται)
ΣΗΜΕΙΩΣΕΙΣ
[1]. Θρασύβουλος Μακρής, «Λαρισινές Σελίδες», Θεσσαλικά Νέα (Λάρισα), 16 Μαρτίου 1947.
[2]. Κώστας Μάγερ, «Θεσσαλική δημοσιογραφία» και Ιωάννης Αδάμου, «Ο Θεσσαλικός Τύπος», Θεσσαλικά Χρονικά (Αθήνα 1965), σ. 281-286 και 561-566 αντίστοιχα.
[3]. Βάσος Καλογιάννης, «Η άγνωστη ιστορία του Τύπου Λαρίσης και της περιοχής της: Από το έτος 1881 έως σήμερα», Τετάρτη Εξουσία (Αθήνα), φ. 12 (1 Οκτωβρίου 1957).
[4]. Κατερίνα Γιαννακοπούλου-Πολίτη, «Ο Τύπος της Λάρισας: Εφημερίδες – Περιοδικά (1881-1889)», Πρακτικά του 3ου Συνεδρίου Λαρισαϊκών Σπουδών με θέμα «Η Λάρισα και η περιοχή της από την αρχαιότητα μέχρι σήμερα» (Λάρισα 8-9 Απριλίου 1995). Πρακτικά: Λάρισα ( Όμιλος Φίλων Θεσσαλικής Ιστορίας), 1997.
[5]. Νικόλαος Παπαθεοδώρου, «Οι πρώτες εφημερίδες της Λάρισας (Β΄)», Ελευθερία (Λάρισα), 20 Ιουλίου 2016. Επίσης βλ. του ιδίου: «Η εφημερίδα «Πίνδος» της Λάρισας», Larissanet (Λάρισα), 28 Νοεμβρίου 2014.
[6]. Αρχείο Ροδόπουλου, φκ. 012 [1884-1885], αρ. 3497 (23 Μαρτίου 1885). Το τυπογραφείο αυτό χρησιμοποιούσε παλαιότερα ο Βασίλειος Αργυρόπουλος, εκδότης της εφημερίδας «Ανεξαρτησία».
[7]. Λάρισσα (Λάρισα), φ. 1 (18 Οκτωβρίου 1884).
[8]. Αρχείο Φίλιου, φκ. 019 [1886], αρ. 9629 (23 Σεπτεμβρίου 1886).
[9]. Αρχείο Ροδόπουλου, φκ. 021 [1886-1887], αρ. 5906 (7 Μαρτίου 1887).
[10]. Νικόλαος Παπαθεοδώρου, «Οι πρώτες εφημερίδες της Λάρισας – Δ΄», Ελευθερία (Λάρισα), 3 Αυγούστου 2016.
[11]. Αλέξανδρος Χ. Γρηγορίου, «Δημήτριος Α. Πιπινόπουλος (1857-1938). Δικηγόρος, δημοτικός σύμβουλος και βουλευτής της Λάρισας», Ελευθερία (Λάρισα), 7 Οκτωβρίου 2018.
[12]. Αρχείο Ιωαννίδη, φκ. 021 [1887], αρ. 6429 (24 Απριλίου 1887).
Από τον Αλέξανδρο Χ. Γρηγορίου
