Έτσι έγινε προ ημερών με τον Κώστα, όταν ένα ηλιόλουστο πρωινό, συναντηθήκαμε τυχαία στο τρίστρατο της γειτονιάς μου. Τα λίγα λόγια που ανταλλάξαμε περιμένοντας στη διάβαση των πεζών να ανάψει το πράσινο, έγιναν ποταμός, όταν αναφέρθηκε στο όνομα της Σοφίας Βέμπο, της θρυλικής πλέον «τραγουδίστριας της Νίκης».
(…) Είχα την επιθυμία να τη γνωρίσω», αφηγείται ο Κώστας, όταν την επισκέφθηκε στο σπίτι της, στην Αθήνα, το 1972, για να της εκφράσει τον θαυμασμό του και την ευγνωμοσύνη του, για ό,τι έκανε για την Ελλάδα. Και καταλήγει: (…) Η συγκίνηση ήταν έντονα ζωγραφισμένη στο πρόσωπό της, η γλώσσα της άρχισε να βαραίνει. Σκέφθηκα πως πρέπει να φύγω, να την αφήσω να ξεκουραστεί».
Τις εντυπώσεις του από τη συνομιλία στο σαλόνι του σπιτιού της Σοφίας Βέμπο, την περιπετειώδη οικογενειακή και προσωπική ιστορία της, τα τραγούδια της, τις θαυμάσια επεξεργασμένες φωτογραφίες των πόλεων τις οποίες γνώρισε, ο Τσαριτσανιώτης συντοπίτης της (η Βέμπο έζησε κάποιους μήνες στην Τσαριτσάνη), αφηγητής Κώστας Κόκκινος, τα έκλεισε σ’ ένα εκπληκτικό VIDEO, διάρκειας 45’ και το ανέβασε στο Διαδίκτυο (τίτλος: Ταξίδι στον τροχό της μνήμης).
Περί τα μέσα του 19ου αιώνα ο νεαρός ιατρός Τζιόρτζιο Μπέμπο (ο μετέπειτα παππούς της Σοφίας), σε μια περίοδο ταραχών, επαναστατικών κινημάτων και ανακατατάξεων στην Ευρώπη, εγκαταλείπει με την οικογένειά του τη Βενετία και εγκαθίσταται στην Κωνσταντινούπολη -μεγάλο εμπορικό σταυροδρόμι- για να ασχοληθεί με το εμπόριο, όπως ο πατέρας του στην Ιταλία. Εργάζεται εκεί αρκετά χρόνια και ύστερα έρχεται στην ιστορική Τσαριτσάνη, όπου στα εύφορα χώματά της παράγονταν τα φημισμένα προϊόντα της (καπνός, μετάξι, βαμβάκι, λινάρι, κρασί), όπως και τα περίφημα μεταξωτά βαμβακερά (σταμπωτά) και μάλλινα υφάσματα. Τα προϊόντα αυτά φορτώνονταν στα ζώα και μέσα από άγρια ορεινά περάσματα, έφταναν στις αγορές της Ευρώπης. Ο Τζιόρτζιο Μπέμπο στεριώνει στην Τσαριτσάνη, ασχολείται με το εμπόριο και την Ιατρική, παντρεύεται τη Σοφία Πλάκα και δημιουργεί την οικογένειά του. Ο γιος του, Αθανάσιος, που ασχολείται κι αυτός με το καπνεμπόριο, φεύγει και εγκαθίσταται στον Βόλο, την πόλη των καπνεργοστασίων Παπαστράτου και Ματσάγγου. Ταξιδεύει στη Μ. Ασία και σε ένα από τα ταξίδια του, στην Καλλίπολη της Ανατ. Θράκης, γνωρίζει και παντρεύεται το 1904, την Πηνελόπη Παντήρη. Το 1910 γεννιέται η Σοφία και λίγο μετά, στην Κωνσταντινούπολη γεννιούνται τα αδέλφια της, Τζώρτζης, Αλίκη και Ανδρέας. Το 1922, με τη Μικρασιατική Καταστροφή, η οικογένεια έρχεται στην Τσαριτσάνη, αλλά δεν θα μείνει για πολύ, αφού οι δουλειές του πατέρα βρίσκονται στον Βόλο.
Η Σοφία, μαθήτρια του Γυμνασίου, παίρνει την κιθάρα του πατέρα της, μαθαίνει μόνη της τα ακόρντα και τραγουδάει για τις φίλες της, τα τραγούδια της εποχής. Τελειώνει το Γυμνάσιο και εργάζεται ως ταμίας σε εμπορικό κατάστημα για να βοηθήσει την οικογένειά της. Το 1933, θέλοντας να συναντήσει τον αδελφό της, Τζώρτζη, που σπουδάζει Νομικά στη Θεσσαλονίκη, παίρνει το πλοίο της γραμμής και αγκαλιά με την κιθάρα της, παίζει και τραγουδά στο κατάστρωμα του πλοίου. Για καλή της τύχη, κάποιος συνεπιβάτης-ιμπρεσάριος, που την ακούει, ενθουσιάζεται από την αισθαντική φωνή της και της προτείνει να εμφανιστεί σε οικογενειακό κέντρο διασκέδασης της Θεσσαλονίκης. Από τότε, ανοίγουν μία-μία οι πόρτες των μουσικών θεάτρων της Αθήνας. Στη δισκογραφική εταιρεία «Columbia», δεν προλαβαίνει να ηχογραφεί τα τραγούδια της, που γίνονται αμέσως επιτυχίες.
Το 1935, όλη η οικογένεια μετακομίζει στην Αθήνα, ενώ η Σοφία ξεκινά τις περιοδείες της στη Β. Ελλάδα, ύστερα στην Αλεξάνδρεια της Αιγύπτου, Κύπρο, Κων/πολη. Η απρόκλητη επίθεση των Ιταλών του Μουσολίνι, το 1940, φουντώνει τον πατριωτισμό των Ελλήνων και η Σοφία Βέμπο (που άλλαξε μόνη της το επώνυμο), που εμφανίζεται στα μουσικά θέατρα της Αθήνας με σκετς και επίκαιρα… τραγούδια (Βάζει ο Ντούτσε τη στολή του) πατριωτικού περιεχομένου, ξεσηκώνει, ενθουσιάζει, ενθαρρύνει τους Έλληνες. Ο θεατρικός συγγραφέας –στιχουργός και κατοπινός σύζυγός της, Μίμης Τραϊφόρος, αλλάζει τους στίχους του τραγουδιού της, «Ζεχρά», με το «Παιδιά, της Ελλάδας παιδιά», που γίνεται ο ύμνος της Νίκης του 1940.
Παιδιά, της Ελλάδος παιδιά
που σκληρά πολεμάτε πάνω στα βουνά
Παιδιά, στη γλυκιά Παναγιά
προσευχόμαστε όλες, να ’ρθετε ξανά.
Επισκέπτεται στρατόπεδα στο μέτωπο, ενθαρρύνει τους στρατιώτες με τα τραγούδια της, συμπαραστέκεται στους τραυματίες που νοσηλεύονται στα νοσοκομεία και προσφέρει τις οικονομίες της στο Πολεμικό Ναυτικό. Με την είσοδο των Γερμανών στην Αθήνα, το 1941, φυγαδεύεται στη Μ. Ανατολή και συνεχίζει και εκεί τη δράση της.
Το 1947 φεύγει για την Αμερική, όπου θα μείνει αρκετό καιρό περιοδεύοντας σε πόλεις όπου ζούσαν Έλληνες. Το 1950 (2 Νοεμβρίου), ήλθε στη Λάρισα αεροπορικώς, δίνει παράσταση στο κινηματοθέατρο «ΟΡΦΕΥΣ», με τον τίτλο, «Ιστορία του ελληνικού τραγουδιού», ενώ δεν παραλείπει να επισκεφθεί την Παιδόπολη και να τραγουδήσει για τα ορφανά. Δεν ξεχνά όμως την Τσαριτσάνη και το 1961 την επισκέπτεται δύο φορές, τραγουδάει στο κινηματοθέατρο της κωμόπολης, (χωριό μου χωριουδάκι μου, και άλλα) και σκορπάει συγκίνηση και ενθουσιασμό στους συμπατριώτες της.
Τη νύχτα της 17ης Νοεμβρίου, στην εξέγερση του Πολυτεχνείου, θα περιθάλψει δεκάδες φοιτητές στο σπίτι της, που βρισκόταν απέναντι από την ιστορική Πύλη στην οδό Πατησίων.
Καλό σου ταξίδι κρυφή μου χαρά/ αντίο στερνή μου ελπίδα/ τρελλός από θλίψη και δίχως φτερά/ σου γράφω αυτή τη σελίδα/.
Μην αργήσεις να γυρίσεις.(1)
Φέτος συμπληρώθηκαν 40 χρόνια από τον θάνατό της. Σαν να ήταν χθες…
(1) στίχοι Μίμη Τραϊφόρου, μουσική Μιχάλη Σουγιούλ.
Από τον Τάσο Πουλτσάκη
