«Ενοχλητικός» στους κρατούντες, σαν τη σωκρατική μύγα που προσπαθεί να ξυπνήσει το νωθρό άλογο της Ελλάδας. Στο στόχαστρό του πολιτικοί, καλλιτέχνες, τηλεπερσόνες, αλλά και ο άνθρωπος της διπλανής πόρτας που κλεισμένος στον εαυτό του ενδιαφέρεται μόνο για τον μικρόκοσμό του. Ο λόγος για τον Λάκη Λαζόπουλο, που σήμερα μιλάει στην «Ε» για την παράσταση των «Βατράχων» όπου πρωταγωνιστεί, για το ποιους πολιτικούς θα ανέβαζε στον Πάνω Κόσμο σαν άλλος Διόνυσος, το Μακεδονικό αλλά και το επίπεδο της ελληνικής τηλεόρασης.
Η συνέντευξη
* Δυόμισι χιλιάδες χρόνια μετά την πρώτη παράσταση των «Βατράχων», πόσο διαχρονικός και επίκαιρος είναι ο Αριστοφάνης;
-Νομίζω ότι και μόνο το ότι παίζεται και θα παίζεται στους αιώνες αποδεικνύει πόσο βαθιά διαχρονικός και ανεξίτηλος είναι ο Αριστοφάνης. Δεν είναι από μόνος του επίκαιρος, είμαστε εμείς σαν λαός που ακολουθούμε τα ίδια λάθη καθιστώντας πάντοτε επίκαιρο τον Αριστοφάνη. Γιατί τα βαθιά προβλήματα των λαών έχουνε χαρακτηριστικά και επειδή οι Έλληνες έχουν βαθύτατο εγωισμό και ως έθνος και ατομικά ο καθένας, αδυνατούν να ενσωματώσουν τις αλλαγές σαν κοινωνία αλλά ο καθένας σπάει τις όποιες εξελίξεις της χώρας αυτής κατά το δικό του ατομικό και προσωπικό συμφέρον. Ο Αριστοφάνης σε όλα του τα έργα έχεις την αίσθηση ότι καταγράφει αυτό τον χαρακτήρα. Αυτή η επιμονή όμως και η διαχρονικότητα του Αριστοφάνη κι αυτή η ανάγκη του κόσμου να βλέπει Αριστοφάνη αποδεικνύει και τη βαθιά μας σχέση με τους αρχαίους Έλληνες. Νιώθουμε ότι αναγνωρίζουμε τους εαυτούς μας. Ο Αριστοφάνης επιβεβαιώνει τη σχέση των σημερινών Ελλήνων με τους αρχαίους.
* Υπάρχει ανάγκη στην εποχή μας να κατέβουμε στον Κάτω Κόσμο και να φέρουμε το καλλιτεχνικό δυναμικό άλλων εποχών; Αν έπρεπε να κατεβείτε στον Κάτω Κόσμο –σαν άλλος Διόνυσος- ποιον ηθοποιό θα φέρνατε στον Πάνω Κόσμο;
- Υπάρχει ανάγκη να ξαναβρεί η Τέχνη τη θέση της. Τη θέση της απέναντι στον κόσμο. Έχουμε ανάγκη από σπουδαίους ποιητές, από σπουδαίους δημιουργούς, οι οποίοι είχαν και έχουν λόγο. Και στην ψυχή των ανθρώπων με την τέχνη τους αλλά και στην κοινωνία με τον τρόπο που οι ίδιοι συμπεριφέρονται και κυρίως με τη σκέψη που παράγουν, που χωρίς αυτήν δεν προάγεται ούτε πολιτισμός ούτε ανθίζουν οι εποχές. Σήμερα ζούμε σε μια εποχή που υπάρχουν και σπουδαίοι ηθοποιοί και σπουδαίοι δημιουργοί, αλλά όλα έχουν τυλιχθεί με έναν μανδύα αισθητικής και μοιάζει σαν να υπηρετούμε όλοι την τέχνη του ανώδυνου. Αν κάποιος παρατηρήσει θεατές που βγαίνουν από, ας πούμε, τα μεγάλα κέντρα πολιτισμού που υπάρχουν στη χώρα, στην Αθήνα κυρίως, θα δει ότι βγαίνουν άνθρωποι έτοιμοι να μιλήσουν θαμπωμένοι αλλά όχι συγκινημένοι. Η συγκίνηση έχει χαθεί μέσα σε μια εμμονική αισθητική γιατί σήμερα οι άρχοντες της μεταπολίτευσης, έτσι όπως σαπίσαν και χαλάσαν, επέβαλαν ένα μοντέλο ανώδυνης τέχνης για να μην ενοχλεί κανείς κανέναν. Δεν θέλουμε λοιπόν να φέρουμε πίσω μόνο σπουδαίους ποιητές αλλά θέλουμε να φέρουμε ποιητές που να ενοχλούν την εξουσία, όπως ενοχλούσε τότε ο Αριστοφάνης. Να φέρουμε πίσω ανθρώπους οι οποίοι συνέβαλαν με τον νου τους στη διαμόρφωση της κοινωνίας. Δεν θα κατέβαινα στον Κάτω Κόσμο λοιπόν να φέρω πίσω κάποιον. Θα ζητούσα από τους δημιουργούς του Πάνω Κόσμου να σπάσουν τους κανόνες της σιωπηλής ανώδυνης τέχνης, περιβεβλημένης μόνο από αισθητική και να συντάξουν ουσιαστικό λόγο συγκίνησης και επαναστατικότητας ενός λαού.
* Ο Διόνυσος διαλέγει να «αναστήσει» έναν καλλιτέχνη, εσείς στην ταλαιπωρημένη εποχή που ζούμε, θα επιλέγατε καλλιτέχνη ή πολιτικό;
- Αναγκαιότητα υπάρχει στο να αναστηθεί η πνευματικότητα συνολικά αλλά και να υπάρξουν πρόσωπα όπως ο Ελευθέριος Βενιζέλος, όπως ο Τρικούπης και από τη νεότερη ιστορία της Ελλάδας ίσως ο Ανδρέας Παπανδρέου, για τουλάχιστον μία περίοδο διακυβέρνησής του.
* Πριν από 40 χρόνια, ο τότε μητροπολίτης Λάρισας Σεραφείμ σάς είχε απειλήσει με αφορισμό για μια επιθεώρησή σας. Έχει αλλάξει καθόλου η προσέγγιση της Εκκλησίας στη σάτιρα;
- Όχι. Δεν νομίζω ότι αλλάζει παρότι πιστεύω ότι υπάρχουν ιερείς με πολύ ανοιχτό και διευρυμένο πνεύμα που μπορούν να αντιληφθούν τα των ανθρώπων, όχι με στενή ματιά και κυρίως ματιά υποκρισίας. Οι άνθρωποι οι οποίοι κατέχουν έναν ρόλο τέτοιο έχουν ανάγκη να προσποιούνται σοβαρότητα του ρόλου αυτού, μεταδίδοντας έτσι μια εικόνα ότι ο Θεός είναι πολύ σοβαρός, δύστροπος, τιμωρητικός, εκδικητικός, δημιουργώντας φόβο στους ανθρώπους για διαρκείς αμαρτίες που όμως λίγο πριν τον θάνατο θα τις συγχωρήσει κι έτσι όλοι συγχωρεμένοι θα διαβούν τον δρόμο προς την τελευταία κατοικία. Όμως ένας Θεός που αγαπάει, ένας Θεός που βοηθάει, ένας Θεός που αγκαλιάζει όλους τους ανθρώπους δεν μπορεί να είναι ένας τέτοιος εκδικητικός Θεός. Και δεν μπορεί να χωρέσει μέσα σε στενόμυαλους εκπροσώπους της εκκλησίας αλλά και φασιστοβαμμένους. Που υπάρχουν πολλοί μέσα στους κόλπους της εκκλησίας. Αν μαζέψει κανείς τα λόγια μερικών ιερέων που έχουν ακουστεί τον τελευταίο καιρό νομίζω ότι θα βγάλει ένα συμπέρασμα ότι ο Θεός σχεδόν αγγίζει τα όρια ενός στυγνού δικτάτορα που ξεχωρίζει ανθρώπους, που πολεμάει τη διαφορετικότητα, σαν να μην είναι ο Θεός που έφτιαξε τη διαφορετικότητα αλλά από μόνος του ο άνθρωπος. Άρα λοιπόν δεν είναι πολλά αυτά που έχουν αλλάξει γιατί είναι η υποκρισία που παραμένει ακέραιη στους καιρούς. Όμως, τονίζω, υπάρχουν ιερείς, όπως είναι ο Αναστάσιος της Αλβανίας, ένας χαρισματικός θρησκευτικός ηγέτης, ακόμα και ο Ιερώνυμος είναι ένας προοδευτικός, ανοιχτός εκπρόσωπος της Εκκλησίας. Οπως και ο κυρός Ιγνάτιος, μητροπολίτης Λαρίσης και Τυρνάβου, που οι Λαρισαίοι ετοιμάζονται να συνοδεύσουν στην τελευταία του κατοικία και στους οποίους απευθύνω τα θερμά μου συλλυπητήρια. Στέλνω μαζί με τις ευχές μου και την αγάπη μου γιατί ο Ιγνάτιος ήταν στην αποχαιρετιστήρια τελετή της μητέρας μου. Αν μπορούσα να αναβάλω την παράσταση θα το έκανα, αλλά επειδή είναι μια σειρά τριάντα παραστάσεων με συγκεκριμένο πρόγραμμα ήταν αδύνατον…
* Πώς κρίνετε τη συμφωνία για το όνομα των Σκοπίων που υπεγράφη πριν από λίγες μέρες; Επίσης, πιστεύετε το κυβερνητικό αφήγημα ότι ο Αύγουστος σηματοδοτεί το τέλος των μνημονίων;
- Επειδή είναι βαθιά η ιστορία και θα ‘θελα όποτε μιλήσω γι’ αυτό το θέμα να αναφερθώ συνολικά στο τι έγινε, ας κρατήσουμε μόνο τη φράση ότι είμαι διαχρονικά οργισμένος από τον χειρισμό σύσσωμου του πολιτικού συστήματος συμπεριλαμβανομένων ασφαλώς και των προσώπων της σημερινής κυβέρνησης για τον χειρισμό πάνω στο θέμα αυτό. Δεν είναι τυχαίο άλλωστε ότι τα συλλαλητήρια υπήρξαν σε όλες τις εποχές που γινόντουσαν οι χειρισμοί. Θέλω μόνο να υπενθυμίσω ότι στη συνθήκη του Βουκουρεστίου του 1913 ως γεωγραφική ενότητα Μακεδονία χαρακτηρίζονται και τα σημερινά Σκόπια και ένα πολύ μικρό τμήμα της Βουλγαρίας ενώ, σχεδόν ως νότια Μακεδονία, προσαρτάται στην Ελλάδα το μεγάλο της κομμάτι. Το ότι η Ελλάδα βγήκε κερδισμένη μετά το τέλος των Βαλκανικών πολέμων και διπλασίασε την έκτασή της, διπλασίασε σχεδόν και τον πληθυσμό της, αυτή η μεγάλη χαρά της δεν της επέτρεψε να προβλέψει τα μετέπειτα. Όμως ως άνθρωπος είμαι υπέρ της ειρηνικής συνύπαρξης των λαών, είμαι υπέρ των συμμαχιών και υπέρ μιας Ευρώπης η οποία σιγά-σιγά αφαιρεί εθνικοσοσιαλιστικά χαρακτηριστικά από τους λαούς αλλά σε καμία περίπτωση δεν είμαι υπέρ της άποψης ότι ένας λαός πρέπει να χάνει τη δική του εθνική κυριαρχία. Όπως συνέβη τα χρόνια των μνημονίων όπου η Ελλάδα παραδόθηκε και μετατράπηκε σε μια γερμανική αποικία χρέους. Ήταν σκληρός αυτός ο τρίτος τραπεζικός πόλεμος που συνέβη στην Ευρώπη όπου τα σπίτια καταστράφηκαν από μέσα καθώς παρέμεναν όρθια τα κτίρια. Όσον αφορά στο αν ο Αύγουστος σηματοδοτεί το τέλος των μνημονίων ναι, ίσως να σηματοδοτεί το τέλος της πολύ σκληρής περιόδου όμως θεωρώ ότι η ελάφρυνση του χρέους που είναι μία ανάσα για τους Έλληνες, εν τούτοις μια πολύ πιο δραστική μείωση θα έφερνε πολύ καλύτερα αποτελέσματα και επίσης θα περίμενα διακανονισμό όσον αφορά στα κίνητρα για την επιστροφή των παιδιών που φύγαν από την Ελλάδα, που είναι το κύριο πνευματικό σώμα της χώρας, γιατί αυτοί οι νέοι είναι που προστάτευαν την κοινωνία από τον πνευματικό εκφυλισμό και δεν είναι τυχαίο, χωρίς καθόλου να υποβαθμίζω την ανάγκη του ανθρώπου να γυμνάζεται και να κρατάει το σώμα του σε μια σωστή κατάσταση ακολουθώντας και το αρχαιοελληνικό «νους υγιής εν σώματι υγιή», αλλά αυτή την περίοδο έχουν ανέβει τα γυμναστήρια και θέλουν να ηγηθούν πνευματικά της χώρας αυτής. Αν ήμουν λοιπόν ο Αριστοφάνης του σήμερα δεν θα πήγαινα στον Κάτω Κόσμο αλλά έξω από την Ελλάδα και θα μάζευα τον νου των νέων ανθρώπων που μας άρπαξαν οι Ευρωπαίοι χρεώνοντάς μας. Γιατί πιστεύω ότι η χρεοκοπία που συνέβη ήταν απόλυτα καθοδηγούμενη απ’ έξω.
* Ποια είναι τα προσεχή σχέδιά σας; Θα σας ξαναδούμε στην τηλεόραση;
- Θέλω να βρω τον χρόνο και τον τρόπο να ηρεμήσω από όλη αυτή την πολύ ωραία μα και άκρως κουραστική δουλειά, όλα αυτά τα χρόνια. Θέλω να σεβαστώ και τον εαυτό μου γιατί θεωρώ ότι έδωσα όλες μου τις ώρες, τον χρόνο, τη ζωή μου σε κάτι που βαθιά αγαπώ. Δεν μετανιώνω ασφαλώς γι’ αυτό γιατί είναι τεράστια η χαρά που πήρα αλλά έχω ανάγκη πιο πολύ να ησυχάσω, να γράψω και να στραφώ σε καινούργιες αναζητήσεις οι οποίες αυτή τη στιγμή βρίσκονται στο μυαλό μου ακριβώς όπως τα αυγά ενός αετού. Δεν ξέρω αν θα είμαι στην τηλεόραση, δεν είναι κάτι που είναι δική μου επιλογή, έχει να κάνει με εποχή, με εντολές, με συμφωνίες. Νομίζω ότι την περίοδο αυτή έχει αυστηροποιηθεί ο κατάλογος της τηλεόρασης για το ποιοι θα μιλούν. Όμως εγώ είμαι Έλληνας και η ιστορία η οποία με διατρέχει, από μικρό παιδί, είναι η δύναμη του πολυμήχανου Οδυσσέα να φτάσει στην Ιθάκη. Και θα φτάσω στην Ιθάκη.
* Ελληνική τηλεόραση 2018, με άριστα το 10 πόσο της βάζετε;
- Ούτε την καλή περίοδο άνοιγα τηλεόραση ούτε και τώρα για να ξέρω. Όταν ασχολούμουν και είχα δουλειά όπως το «τσαντίρι», ήταν μέσα στην εργασία μου να βλέπω και να παρακολουθώ το σύνολο της τηλεόρασης. Τώρα πραγματικά δεν έχω καμία ιδέα, νομίζω όμως ότι σαν εποχή το θέμα είναι να επανέλθουμε σε μία περίοδο που τηλεοπτικά θυμίζει την περίοδο της χούντας. Ανώδυνα θεάματα, αθλοπαιδιές και τρεξίματα, πρόσωπα επιλεγμένα με βάση την ομορφιά και τα χαρακτηριστικά μιας εποχής που στύβει τη νεότητα ακριβώς όπως τα φρούτα που βγάζουν χυμό, πολύ μακριά οποιοσδήποτε αντίθετος λόγος με τον λόγο των δημοσιογράφων, μία κυρίαρχη βαθιά δεξιά ιδεολογία στα δελτία ειδήσεων και μία απέραντη σιωπή για το τι θα μπορούσε να είναι το ζητούμενο μιας εποχής. Δεν γίνεται καμία συζήτηση για το μέλλον της χώρας αυτής και μοιάζει σαν το μέλλον να είναι μόνο ο αυριανός πρωθυπουργός. Όμως η ερώτηση είναι ποιος θα είναι ο αυριανός Έλληνας.
Συνέντευξη στον Θανάση Αραμπατζή
