Τα δειλά βήματα της πολιτείας σε σοβαρά ζητήματα που αντιμετωπίζουν, δεν αρκούν για να κάνουν τη διαφορά. Ο πρόεδρος της Εθνικής Συνομοσπονδίας Ατόμων με Αναπηρία (Ε.Σ.Α.μεΑ.) και πρόεδρος του EDF(Ευρωπαϊκό Φόρουμ για την Αναπηρία) κ. Ιωάννης Βαρδακαστάνης που πριν λίγο καιρό βρέθηκε στη Λάρισα, μίλησε στην «Ε» για την κατάσταση του αναπηρικού κινήματος στα χρόνια της κρίσης, για τα προβλήματα που αντιμετωπίζουν τα ΑμεΑ και σχολιάζει τις παρεμβάσεις που έχουν γίνει με απώτερο στόχο την προσβασιμότητά τους σε υπηρεσίες, πανεπιστήμια και επιχειρήσεις.
* Αναπηρικό Κίνημα Ελλάδος σε καιρούς κρίσης. Ποια είναι η ατζέντα του κινήματος;
- Το αναπηρικό κίνημα κατόρθωσε μέσα στην κρίση να παραμείνει όρθιο, ενωμένο, ενιαίο και μαχητικό. Συνήθως σε τέτοιου είδους «άγριες» κοινωνικά περιόδους τα κινήματα διαρρηγνύονται, παραπαίουν, μέχρι που πολλές φορές διαλύονται. Όχι όμως και το ελληνικό αναπηρικό κίνημα και αυτό είναι το μεγάλο συγκριτικό του πλεονέκτημα σε διεθνές επίπεδο. Θέλω και από εδώ να ευχαριστήσω γι’ αυτό το γεγονός τους συναδέλφους μου στη Λάρισα, στη Θεσσαλία αλλά και σε ολόκληρη τη χώρα για την τεράστια συμβολή τους να μείνει το αναπηρικό κίνημα ενωμένο και ισχυρό. Αυτή τη δύσκολη περίοδο πραγματοποιήθηκαν και οι μεγαλύτερες κινητοποιήσεις στην ιστορία του αναπηρικού κινήματος, με μεγάλη συμμετοχή χιλιάδων πολιτών με και χωρίς αναπηρία, από τη Λάρισα και από όλη τη χώρα, για την προστασία των εισοδημάτων, των συντάξεων, των επιδομάτων, για να ζούμε τα άτομα με αναπηρία, χρόνιες παθήσεις και οι οικογένειές μας, με αξιοπρέπεια στη χώρα μας. Ο αγώνας μας είναι διαρκής, αληθινός, καθημερινός, αδέσμευτος, κινητοποιώντας κάθε μονάδα στην ελληνική κοινωνία και διεξάγεται με όλα τα πρόσφορα μέσα που μας παρέχει η κοινοβουλευτική δημοκρατία. Αναφορικά με την ατζέντα μας και κατά πόσο η κρίση την άλλαξε, πρέπει να πω ότι η κρίση άλλαξε άρδην την ατζέντα ολόκληρης της κοινωνίας: τα κοινωνικά σοκ ήταν απανωτά και τραυματικά για όλους τους πολίτες, προφανώς και για τα άτομα με αναπηρία, χρόνιες παθήσεις και τις οικογένειές τους. Αυτή είναι μία de facto κατάσταση. Παρά το γεγονός αυτό, οι διεκδικήσεις του αναπηρικού κινήματος περιλαμβάνουν 2 ταυτόχρονες συνιστώσες. Αφενός την προστασία των εισοδημάτων, των συντάξεων, των επιδομάτων, των υπηρεσιών κ.λπ. αφετέρου σε κάθε ευκαιρία που μας δίδεται, προτάσσουμε τις προοδευτικές μεταρρυθμίσεις, την προσαρμογή της χώρας μας στη Σύμβαση του ΟΗΕ για τα Δικαιώματα των ατόμων με αναπηρία, για ένα νέο Δίκαιο για την αναπηρία στη χώρα.
* Κανείς δεν μπορεί να αμφισβητήσει ότι έχουν γίνει ενθαρρυντικά βήματα ώστε να βελτιωθεί η καθημερινότητα των ατόμων με αναπηρία. Παρόλα αυτά μένουν πολλά να γίνουν. Ποια είναι η μεγαλύτερη παρέμβαση που έχει γίνει προς όφελος των ΑμεΑ και ποια η μεγαλύτερη «πληγή»;
- Από τις μεγαλύτερες πληγές είναι η ανεργία των ατόμων με αναπηρία μεσούσης της κρίσης. Είναι γνωστό ότι σε περιόδους κρίσης, τα άτομα με αναπηρία είναι τα πρώτα που απολύονται και τα τελευταία που προσλαμβάνονται. Για αυτό και είναι σημαντικό επίτευγμα του χώρου της αναπηρίας, που μάλιστα πραγματοποιήθηκε στο απόγειο της κρίσης, το γεγονός ότι είναι πλέον νόμος του κράτος το 15% των προκηρύξεων του ΑΣΕΠ να δίδονται αποκλειστικά σε άτομα με αναπηρία και μέλη των οικογενειών τους. Επίσης μεγάλη πληγή για την καθημερινότητα των ατόμων με αναπηρία είναι ο συνυπολογισμός των αναπηρικών επιδομάτων στα εισοδηματικά κριτήρια. Μπορεί μεν τα επιδόματα, που δίνονται αποκλειστικά για τις ανάγκες της αναπηρίας, να μην μειώθηκαν, όμως ο συνυπολογισμός τους στα διάφορα εισοδηματικά όρια και κριτήρια, θέτει πολύ συχνά εκτός τα άτομα με αναπηρία από παροχές, όπως το κοινωνικό μέρισμα, το κοινωνικό οικιακό τιμολόγιο, το επίδομα στέγασης κ.λπ., που κανονικά δικαιούνται. Για αυτό και επιμένουμε να συναντήσουμε τον υπουργό Οικονομικών, ο οποίος ανεξήγητα και αδικαιολόγητα δεν έχει δεχθεί την ΕΣΑμεΑ μέχρι σήμερα. Απαιτείται άμεση οριζόντια ρύθμιση από το Υπουργείο Οικονομικών για τον μη συνυπολογισμό των επιδομάτων στα εισοδηματικά όρια και κριτήρια (όπως ισχύει δηλαδή για το Εισόδημα Κοινωνικής Αλληλεγγύης -ΕΚΑ). Μία σπουδαία παρέμβαση πάντως ήταν και η ψήφιση του νόμου Ν. 4488/2017, όπου το μέρος Δ είναι το κεφάλαιο «Κατευθυντήριες - οργανωτικές διατάξεις υλοποίησης της Σύμβασης των Ηνωμένων Εθνών για τα Δικαιώματα των Ατόμων με Αναπηρίες». Η Σύμβαση δίνει έμφαση στον σεβασμό των ανθρωπίνων αξιών της αυτονομίας, της ισότητας και της αξιοπρέπειας για τα άτομα με αναπηρία, καταδικάζει την άνιση μεταχείριση και τις διακρίσεις σε όλες τους τις μορφές σε βάρος των ατόμων με αναπηρία, διασφαλίζει την ένταξη της διάστασης της αναπηρίας σε όλα τα υφιστάμενα διεθνή όργανα ανθρωπίνων δικαιωμάτων, αναγνωρίζει ότι η αναπηρία είναι κομμάτι της ανθρώπινης ποικιλομορφίας και την κάνει υποχρεωτική σε όλα τα κράτη-μέρη που την έχουν κυρώσει, δηλαδή και στην Ελλάδα. Όμως 10 μήνες μετά την ψήφιση του νόμου, ουσιαστικά παραμένει ανενεργός και είναι υποχρέωση του αναπηρικού κινήματος να αναλάβουμε ισχυρές πρωτοβουλίες προκειμένου να ενεργοποιηθούν όλοι οι θεσμοί που έχουν υποχρέωση και καθήκον να υλοποιήσουν αυτόν τον εν δυνάμει πολύ σημαντικό νόμο - πλαίσιο για τα δικαιώματα των ατόμων με αναπηρία στην Ελλάδα.
* Επιδόματα αναπηρίας, συντάξεις περικόπηκαν δραματικά. Το 2019 φαίνεται να έρχονται νέες περικοπές. Πώς το αντιμετωπίζει αυτό το αναπηρικό κίνημα;
- Αναμφίβολα τα εισοδήματα παίζουν κυρίαρχο και κομβικό ρόλο στη διασφάλιση του δικαιώματος να ζουν τα άτομα με αναπηρία, χρόνιες παθήσεις και οι οικογένειές τους με αξιοπρέπεια στη χώρα. Τα επιδόματα λόγω αναπηρίας και οι συντάξεις αποτελούν ισχυρή προστασία των ΑμεΑ από μια βαθιά διαθρωτική φτωχοποίηση και κοινωνικό αποκλεισμό. Αυτός είναι δε ο λόγος που δώσαμε τόση έμφαση μέχρι σήμερα στον αγώνα μας για την προστασία τους. Τα μεν επιδόματα προστατεύθηκαν μέχρι σήμερα οι δε συντάξεις έμειναν στο έλεος των άδικων και οριζόντιων περικοπών και μειώσεων. Σε συνδυασμό με την υψηλή ανεργία ή/και αεργία, έχουμε ένα εκρηκτικό μείγμα υποβάθμισης των πραγματικών συνθηκών διαβίωσης των ατόμων με αναπηρία, χρόνιες παθήσεις και των οικογενειών τους στη χώρα. Ειδικότερα, οι επιπτώσεις από τον νόμο Κατρούγκαλου είναι άμεσες, σωρευτικές και μετατρέπουν τις συντάξεις των ατόμων με αναπηρία σε συντάξεις πείνας. Οι συνταξιούχοι αναπηρίας είναι οι μεγάλοι χαμένοι: η αναλογική μείωση του ποσού της εθνικής σύνταξης βάσει του ποσοστού αναπηρίας του δικαιούχου είναι τόσο άδικη όσο και απαράδεκτη. Η σύνταξη δεν είναι επίδομα αναπηρίας για να δίνεται με βάση τη βαρύτητα αναπηρίας και για τον λόγο αυτό ζητάμε την άμεση εφαρμογή της χορήγησης του 100% του ποσού που αντιστοιχεί στην Εθνική Σύνταξη, σε όλους τους συνταξιούχους με αναπηρία, ανεξαρτήτως ποσοστού, ενώ είναι αδιανόητο να κόβεται και το ΕΚΑΣ από τα άτομα με αναπηρία. Η κυβέρνηση οφείλει να βρει τρόπο να δίνεται σε όλους. Εμείς από τις αρχές του 2016, όταν είχε δοθεί στη δημοσιότητα το προσχέδιο του νόμου Κατρούγκαλου, είχαμε επισημάνει ότι το "δημιούργημα" της προσωπικής διαφοράς είναι σχεδιασμένο ουσιαστικά για να κοπεί και συνεπώς να επιφέρει ουσιαστικές μειώσεις στις συντάξεις, δηλαδή αυτό που θα συμβεί από 1/1/2019. Είχαμε ζητήσει συνεπώς την εξαίρεση των συντάξεων των ατόμων με αναπηρία από τον επανυπολογισμό, καθώς και την εξαίρεσή τους συνολικά από τον νόμο Κατρούγκαλου. Κάτι που δεν έγινε δεκτό και που φυσικά εξακολουθούμε να διεκδικούμε και σήμερα. Επίσης, οι μειώσεις στο εφάπαξ και στις επικουρικές συντάξεις έχουν επιδεινώσει ακόμη περισσότερο την κατάσταση των εισοδημάτων των ατόμων με αναπηρία, οδηγώντας τα σε ταχύτερη φτωχοποίηση. Ο ίδιος ο πρωθυπουργός Αλέξης Τσίπρας πρέπει να υλοποιήσει τη δέσμευσή του και να απαλλάξει τις συντάξεις των ΑμεΑ από την περικοπή της προσωπικής διαφοράς. Πρόκειται για δέσμευσή του κατά την περσινή συνάντηση με την ΕΣΑμεΑ στο Μέγαρο Μαξίμου στις 8.5.2017.
* Αναφορικά με τις υποδομές που εξασφαλίζουν την άνετη πρόσβαση των ΑμεΑ σε όλες τις υπηρεσίες, επιχειρήσεις εστίασης, εκπαιδευτικά ιδρύματα ακόμη και τουριστικούς προορισμούς σε τι επίπεδο βρίσκεται η Ελλάδα;
- Έχουν γίνει πολλά βήματα στη χώρα. Σε κάθε πόλη υπάρχουν εστίες και νησίδες προσβασιμότητας. Σε πολλά κρατικά κτίρια, αλλά και ιδιωτικά, εμφανώς λιγότερα, τηρούνται οι κανόνες προσβασιμότητας. Το μεγάλο πρόβλημα όμως είναι ότι όλες αυτού του είδους οι παρεμβάσεις γίνονται αποσπασματικά, καθώς δεν υπάρχει ενιαία στρατηγική για την προσβασιμότητα, ώστε να βελτιστοποιηθούν τα αποτελέσματα αυτά. Είναι αλήθεια ότι μέχρι σήμερα η χώρα μας δεν υιοθέτησε στον βαθμό που είναι αναγκαίο τη νέα αντίληψη σχεδιασμού για όλους. Εξακολουθεί να τη συνδέει αποκλειστικά με τα άτομα με αναπηρία, τα οποία δεν βλέπει συχνά μέσα στο απροσπέλαστο περιβάλλον και άρα θεωρούνται μια ισχνή μειονότητα. Όμως η προσβασιμότητα, όχι μόνο του δομημένου περιβάλλοντος και των υποδομών, των μεταφορών, αλλά και των αγαθών και των υπηρεσιών, των νέων τεχνολογιών ή των δραστηριοτήτων αναψυχής, είναι απολύτως ζωτικής σημασίας ώστε να ενταχθούν πλήρως τα άτομα με αναπηρία στην κοινωνία, αλλά και να αντιμετωπιστεί ικανοποιητικά και με αξιοπρέπεια η γήρανση του πληθυσμού της χώρας. Το αναπηρικό κίνημα σε εθνικό, ευρωπαϊκό και διεθνές επίπεδο διεκδικεί την ισότιμη πρόσβαση των ατόμων με αναπηρία στην κοινωνική, πολιτική και οικονομική ζωή, η οποία δεν περιλαμβάνει μόνο τη φυσική πρόσβαση αλλά και την πρόσβαση σε εξοπλισμούς, υπηρεσίες, εγκαταστάσεις και οργανισμούς δημόσιας χρήσης, στο κόστος απόκτησης και λειτουργίας των οποίων όλοι οι πολίτες, με ή χωρίς αναπηρία, συμμετέχουν εξίσου.
Συνέντευξη: Νατάσα Πολυγένη
