Επειδή «αι εργασίαι έβαιναν λίαν επιτυχώς, εστράφη και προς άλλον κλάδον εκμεταλλεύσιμον εν τη εριβώλακι γεωργική Θεσσαλία, τον της εισαγωγής γεωργικών μηχανών» [1]. Ειδικά μετά από την απελευθέρωση της Θεσσαλίας (1881), ο Παπαγεωργίου εισήγαγε γεωργικά μηχανήματα από τη Γερμανία και την Μεγάλη Βρετανία, ενώ παράλληλα στράφηκε στην εμπορία οικοδομικών υλικών.
Το 1882 συνεταιρίσθηκε με τον Βολιώτη έμπορο Απόστολο Β. Πατινάρα και ίδρυσε την ομόρρυθμη εμπορική εταιρεία «Στυλιανός Παπαγεωργίου & Συντροφία» με έδρα τη Λάρισα. Ο Παπαγεωργίου κατέβαλε ως κεφάλαιο στην εταιρεία το ποσό των 1.330 χρυσών Τουρκικών λιρών [εφεξής: λΤ.], ενώ ο Πατινάρας το ποσό των 73,35 λΤ. [2]. Το 1886 πραγματοποιήθηκε αύξηση του μετοχικού κεφαλαίου κατά 732,65 λΤ. (16.485 δρχ.) Ο μεν Παπαγεωργίου κατέβαλε 234,32 λΤ. ο δε Πατινάρας 498,32 λΤ. [3].
Το 1896 ο Στυλιανός Παπαγεωργίου συνεταιρίσθηκε με τον Βολιώτη παραγγελιοδόχο Δημήτριο Μ. Σταμάτη και σύστησε και άλλη μετοχική εταιρεία (9 Σεπτεμβρίου 1896) με την επωνυμία «Δ. Σταμάτης & Στ. Παπαγεωργίου». Σκοπός της εταιρείας ήταν η υπεκμίσθωση και εκμετάλλευση των καλλιεργησίμων γαιών και βοσκοτόπων του τσιφλικιού Χασάμπαλη της περιφερείας του δήμου Συκουρίου, που ανήκε στην κυριότητα της Λονδρέζικης Εταιρείας «Verde Antico Marble Company Ltd» [4]. Πρόεδρος της Αγγλικής εταιρείας που ιδρύθηκε το 1894 ήταν ο Βρετανός γεωλόγος William Brindley (1832-1919) ο οποίος ανακάλυψε το 1889 τα αρχαία λατομεία του πράσινου λίθου της Χασάμπαλης και συνήψε συμβόλαια εκμετάλλευσης με την Ελληνική Πολιτεία. Οι διαπραγματεύσεις του Στυλιανού Παπαγεωργίου πραγματοποιήθηκαν στις αρχές του 1896 με τον παραγγελιοδόχο Arthur Hill (κάτοικο Αθηνών) ως εκπρόσωπο της προαναφερθείσας Αγγλικής εταιρείας. Σύμφωνα με το εταιρικό συμβόλαιο που συντάχθηκε από τον συμβολαιογράφο του Βόλου Δημήτριο Α. Σουρανή (αρ. 15137/1896), ως έδρα της εταιρείας, η διάρκεια της οποίας ήταν αόριστη, ορίσθηκε η Λάρισα. Το μετοχικό κεφάλαιο ορίσθηκε στις 10.000 δρχ. από τις οποίες ο Παπαγεωργίου κατέβαλε τις 6.000 δρχ. ενώ τις υπόλοιπες ο Σταμάτης. Ως διευθυντής και ταμίας ορίσθηκε ο Παπαγεωργίου ενώ ο Μιχαήλ Σταμάτης (πατέρας του Δημητρίου Σταμάτη) προσλήφθηκε ως γενικός επιστάτης με ετήσιο μισθό 36 λΤ.
Ως ενοικιαστής του βοσκότοπου της Χασάμπαλης για την περίοδο 1896-1897 αναφέρεται ο κτηνοτρόφος Δημήτριος Ζ. Γιάννης (από το Τοΐβασι του δήμου Νέσσωνος) αντί συνολικού μισθώματος 300 λΤ. (12.000 δρχ.) [5], ενώ ως πρώτοι επίμορτοι καλλιεργητές των αγρών αναφέρονται για την ίδια περίοδο οι γεωργοί Δημήτριος Γουλούλης, Κωνσταντίνος Κουτσούμπας και Ηλίας Μαργαρίτης από την Χασάμπαλη [6].
Ο Ελληνοτουρκικός πόλεμος του 1897 και η προσωρινή κατοχή της Θεσσαλίας (1897-1898) άφησε βαθειά τα σημάδια στην επιχειρηματική δράση του Παπαγεωργίου. Το σύνολο σχεδόν της κινητής του περιουσίας λεηλατήθηκε από τους Τούρκους. Όλα τα μηχανήματα, τα ζώα, τα κάρα και τα πάσης φύσεως γεωργικά εργαλεία μεταφέρθηκαν στη Θεσσαλονίκη. Τα κεφάλαιά του όμως είχαν διασωθεί αφού ήταν κατατεθειμένα σε τράπεζες των Αθηνών και του εξωτερικού. Το 1898 ήταν σημαντικό για τον Στυλιανό Παπαγεωργίου για τέσσερις λόγους: 1) Ίδρυσε στη Λάρισα (οδός Ακροπόλεως) μεγάλο «κατάστημα σιδηρικών όπου ευρίσκονται πάντα τα είδη της σιδηρικής, μπογιαί παντός είδους διά χρωματισμούς, ραπτομηχαναί κλπ είδη» [7]. 2) Στις 30 Ιουνίου 1898 διαλύθηκε η ομόρρυθμη εταιρεία που είχε με τον Απόστολο Πατινάρα, ενώ τις υποχρεώσεις της προς τους πιστωτές ανέλαβε εξ ολοκλήρου ο Παπαγεωργίου [8]. 3) Ο Arthur Hill τον διόρισε (μαζί με τον Δημήτριο Σταμάτη) αντιπρόσωπο της εταιρείας «Arthur Hill Ltd» (Αθήνα) [9], ενώ ανανέωσε τα συμβόλαια υπεκμίσθωσης στο χωριό Χασάμπαλη [10]. 4) Την διεύθυνση των επιχειρήσεών του ανέλαβε ο γιος του, Γεώργιος Παπαγεωργίου (γεννημένος το 1883 στη Λάρισα), που μόλις είχε αποφοιτήσει από την «Εμπορική και Βιομηχανική Ακαδημία Πειραιώς» του χημικού Όθωνος Ρουσόπουλου και του φυσικού Ιωάννη Γεράκη καθώς και από την Εμπορική Σχολή του Βόλου.
Στην δύση του 19ου αιώνα (1899), το όνομα του Στυλιανού Παπαγεωργίου συμπεριλαμβάνεται μεταξύ των μεγάλων δωρητών και ευεργετών του τότε ανεγειρόμενου ναού των Αγίου Κωνσταντίνου και Ελένης στη Λάρισα. Με δικές του δαπάνες αγοράστηκαν και τοποθετήθηκαν όλοι οι υαλοπίνακες του ναού [11].
Ο 20ός αιώνας ξεκίνησε με τις πιο ευοίωνες προοπτικές για τις εμπορικές και γεωργικές επιχειρήσεις του Παπαγεωργίου. Το 1901 ανήγειρε μία σειρά από ιδιόκτητα καταστήματα στην συνοικία του Τρανού μαχαλά (Αγίου Αχιλλίου), ενώ παράλληλα διορίστηκε γενικός αντιπρόσωπος για την Λάρισα της Αγγλικής Ασφαλιστικής Εταιρείας «Η Βορειοβρετανική» [12]. Την ίδια περίοδο διατέλεσε αντιπρόεδρος της «Εμπορικής, Γεωργικής και Βιομηχανικής Ενώσεως Λαρίσης» (τα γραφεία της στεγάστηκαν σε κτίριο ιδιοκτησίας του Νικολάου Ριζόπουλου) [13]. (Συνεχίζεται)
ΣΗΜΕΙΩΣΕΙΣ
[1]. Πανελλήνιον Λεύκωμα Εθνικής Εκατονταετηρίδος 1821-1921 (Αθήνα), τ. Β΄ (Εμπόριο – Βιομηχανία), σ. 375.
[2]. Γενικά Αρχεία του Κράτους, Αρχεία Νομού Λάρισας (ΓΑΚ/ΑΝΛ), Συμβολαιογραφικό Αρχείο Νικολάου Λάσκαρη, αρ. 1588/1882 και αρ. 2910/1882.
[3]. ΓΑΚ/ΑΝΛ, Συμβολαιογραφικό Αρχείο Αγαθάγγελου Ιωαννίδη, φκ. 016 [1885-1886], αρ. 4966 (15 Ιανουαρίου 1886). Στα επόμενα χρόνια πραγματοποιήθηκαν άλλες δύο αυξήσεις του μετοχικού κεφαλαίου. Το 1889 συνολικά κατά 489,33 λΤ. (11.010 δρχ.) και το 1894 κατά 807,65 λΤ. (18.342 δρχ.). Βλ. Αρχείο Ιωαννίδη, φκ. 026 [1888-1889], αρ. 8440 (13 Μαρτίου 1889) και φκ. 045 [1894], αρ. 16276 (2 Απριλίου 1894).
[4]. Η εταιρεία κηρύχθηκε σε πτώχευση το 1907. Την διαδέχθηκαν άλλες εταιρείες Ιταλικών, Αγγλικών και Ελληνικών συμφερόντων, ενώ η εκμετάλλευση των λατομείων σταμάτησε οριστικά τα 1985.
[5]. Αρχείο Ιωαννίδη, φκ. 057 [1896], αρ. 20510 (27 Σεπτεμβρίου 1896).
[6]. Αρχείο Ιωαννίδη, φκ. 058 [1896-1897], αρ. 21086 (29 Δεκεμωρίου 1896).
[7]. Όλυμπος (Λάρισα), φ. 43 (6 Φεβρουαρίου 1899). Το 1902 το κατάστημα που ανήκε στην κυριότητά του, κατεδαφίστηκε και αναγέρθηκε νέο λιθόκτιστο. Βλ. Όλυμπος (Λάρισα), φ. 268 (18 Ιανουαρίου 1903).
[8]. Όλυμπος (Λάρισα), φ. 18 (23 Αυγούστου 1898).
[9]. Ειδικό Πληρεξούσιο συμβολαιογράφου Αθηνών Παναγιώτη Κ. Γενοβέλη, αρ. 13530 (6 Μαΐου 1898).
[10]. Ως επίμορτοι καλλιεργητές την περίοδο μετά το 1900, αναφέρονται οι αδελφοί Αριστείδης, Αθανάσιος και Ιωάννης Αγραφιώτης από το Τατάρ (Φαλάνη) και ο Χρήστος Αναστασίου Ανατολίτης από την Χασάμπαλη. Βλ. Αρχείο Ιωαννίδη, φκ. 070 [1900], αρ. 25112 (16 Αυγούστου 1900) και αρ. 25208 (30 Αυγούστου 1900).
[11]. Όλυμπος (Λάρισα), φ. 86 (1 Δεκεμβρίου 1899).
[12]. Σάλπιγξ (Λάρισα), φ. 558 (7 Ιανουαρίου 1901).
[13]. Σάλπιγξ (Λάρισα), φ. 560 (21 Ιανουαρίου 1901).
Από τον Αλέξανδρο Χ. Γρηγορίου
