Σύμφωνα με αυτόν, αναγνωρίσθηκε ανά ένας πνευματικός αρχηγός (μουφτής) στις Μουσουλμανικές Κοινότητες της Λάρισας, των Φαρσάλων, των Τρικάλων και του Βόλου (άρθρο 1). Οι μουφτήδες θεωρούνταν πλέον δημόσιοι λειτουργοί και διορίζονταν με πρόταση των υπουργών επί της Δικαιοσύνης και επί των Εκκλησιαστικών και Δημοσίας εκπαιδεύσεως, δίδοντας ενώπιον του οικείου νομάρχη τον όρκο του δημοσίου υπαλλήλου. Σε περίπτωση θανάτου ή παραίτησης του εκάστοτε μουφτή, ο νομάρχης θα προσκαλούσε την Μουσουλμανική Κοινότητα της πόλης να υποδείξει τον διάδοχο αυτού (άρθρο 2). Σύμφωνα με το άρθρο 6 του παραπάνω νόμου θα αναγνωρίζονταν ως μουφτήδες στις προαναφερθείσες πόλεις οι ήδη διατελούντες επί Τουρκοκρατίας. Με το Βασιλικό Διάταγμα της 12ης Αυγούστου 1882 αναγνωρίσθηκε ως πνευματικός αρχηγός (μουφτής) της Μουσουλμανικής Κοινότητος της Λάρισας ο Μεχμέτ Ισμαήλ εφένδης (ΦΕΚ 88/Α/29-8-1882) πρώην τοιούτος κατά τα τελευταία έτη της Οθωμανικής διοίκησης [1].
Πλέον ως λειτουργός της Ελληνικής Πολιτείας θα ελάμβανε μηνιαίες αποδοχές 250 δρχ. (άρθρο 3) [2], ποσό που αντιστοιχούσε στις αποδοχές των ανωτάτων δικαστικών και αξιωματικών της εποχής. Θα είχε γνωμοδοτική αρμοδιότητα επί παντός ζητήματος θρησκευτικού, κληρονομικού ή του οικογενειακού Μωαμεθανικού δικαίου, θα εξέδιδε τις άδειες γάμου, θα ήλεγχε την διαχείριση της κινητής και ακινήτου περιουσίας των φιλανθρωπικών και θρησκευτικών ιδρυμάτων (τεμένη και τεκέδες) υπό την επίβλεψη της εκάστοτε Διοικητικής Αρχής και θα είχε το δικαίωμα να διορίζει και να παύει τους διαχειριστές αυτών (μουτεβελήδες). Επιπλέον θα προήδρευε «αυτοδικαίως των εφορευτικών επιτροπών, των υπαρχόντων ή ιδρυθησομένων Μωαμεθανικών σχολείων», ενώ θα εξέδιδε «και την κατά το Σέρη [=Σαρία] άδειαν προς την έναρξιν του προσκυνήματος και την τέλεσιν πάσης θρησκευτικής των Μωαμεθανών τελετής» (άρθρο 4).
Λίγο νωρίτερα είχε ψηφισθεί ο Νόμος ΑΙΓ΄/1882, ο οποίος επέτρεπε την σύσταση Τουρκικών σχολείων στην Θεσσαλία (ΦΕΚ 53/Α/23-6-1882) [3]. Αμέσως μετά τον διορισμό του, ο Μεχμέτ Ισμαήλ εφένδης υπέβαλε αίτηση στο Υπουργείο των Εκκλησιαστικών και Δημοσίας Εκπαιδεύσεως, για την επαναλειτουργία του Οθωμανικού σχολείου μέσης εκπαιδεύσεως (Μεκτέπ Ρουστιγιέ), η λειτουργία του οποίου είχε ανασταλεί μετά την απελευθέρωση της πόλης. Το Υπουργείο ανταποκρίθηκε στο αίτημά του και το σχολείο συστάθηκε στις 14 Δεκεμβρίου 1882 (ΦΕΚ 197/Α/18-12-1882). Τις δαπάνες λειτουργίας (ενοίκιο, συντήρηση, μισθοδοσία διδακτικού και βοηθητικού προσωπικού), ανέλαβε κατ’ αποκλειστικότητα το Ελληνικό Δημόσιο.
Τον Οκτώβριο του ιδίου έτους, ο μουφτής ζήτησε από τον νομάρχη της Λάρισας, να περιέλθουν στην Μουσουλμανική Κοινότητα της πόλης τα βοσκοτόπια και τα λιβάδια που βρισκόταν γύρω από αυτήν και τα οποία επί Τουρκοκρατίας αποτελούσαν κοινοτική περιουσία, πλην όμως ο νομάρχης απέρριψε το αίτημα, επειδή μετά από την απελευθέρωση της Λάρισας (1881) τα κτήματα αυτά είχαν περιέλθει στην Δημοτική Αρχή [4].
Μετά από τον Νοέμβριο του 1882 η εν γένει στάση και συμπεριφορά του δεν ήταν η ενδεδειγμένη για έναν πνευματικό ηγέτη. Με επιστολές του προς τους Οθωμανούς της Λάρισας, τους προέτρεπε να γκρεμίσουν τα τζαμιά, να εκποιήσουν τις περιουσίες τους και να μεταναστεύσουν στην Τουρκία [5]. Ο ίδιος προέβη στην κατεδάφιση πολλών βακουφικών κτισμάτων και στην ανεξέλεγκτη διαχείριση της περιουσίας τους [6]. Όπως ήταν φυσικό επήλθε η ρήξη με τους εύπορους Οθωμανούς κτηματίες της Λάρισας. Οι τελευταίοι, μεταξύ των οποίων υπήρχαν και δύο ήδη εκλεγμένοι βουλευτές (Χασήπ Σερέφ βέης και Δερβίς Χαλήλ βέης) κατέθεσαν υπόμνημα στη Βουλή (συνεδρίαση 25 Ιανουαρίου 1883) για ζητήματα που αφορούσαν στις διαδικασίες εκλογής των μελών της Μουσουλμανικής Κοινότητας της πόλης [7]. Τα σχόλια στον τοπικό Τύπο υπήρξαν επικριτικά, ιδίως όταν ο γιος του απήγαγε νεαρή Χριστιανή και κατέφυγε στον Βόλο [8].
Στις 2 Σεπτεμβρίου 1883 ο Μεχμέτ Ισμαήλ εφένδης απέστειλε στο Υπουργείο επιστολή παραίτησης και την επομένη αναχώρησε με ατμόπλοιο από τον Βόλο με προορισμό την Προύσα. Μαζί του αναχώρησαν περίπου 1.000 Οθωμανοί από όλα τα μέρη της Θεσσαλίας [9]. Είχε όμως φροντίσει νωρίτερα να εκποιήσει την περιουσία του. Μέσω του πληρεξουσίου κτηματία Εμίν εφένδη Σαλή αγά, πούλησε τις δύο κατοικίες που διέθετε στη συνοικία Εμινλέρ στο δυτικό τμήμα της Λάρισας. Την πρώτη στον Νικόλαο Ζέϊκο και την δεύτερη στον έμπορο αλεύρων Κωνσταντίνο Ζέϊκο. Η δεύτερη ήταν κτισμένη σε ένα μεγάλο οικόπεδο και διέθετε δύο αποθήκες και δύο κτίσματα δώδεκα συνολικά δωματίων. Περιήλθε στην κυριότητα του δεύτερου αντί 120 χρυσών Τουρκικών λιρών (2.760 δρχ.) [10]. Διέθετε επίσης και δύο καταστήματα στη συνοικία Ξυλοπάζαρο τα οποία εκμίσθωσε τα επόμενα χρόνια (μέσω του πληρεξουσίου του) σε επαγγελματίες της πόλης [11].
Στις 10 Σεπτεμβρίου 1883 με απόφαση του υπουργού επί των Εκκλησιαστικών και της Δημοσίας Εκπαιδεύσεως Δ. Σ. Βουλπιώτη, έγινε αποδεκτή η παραίτησή του (ΦΕΚ 368/Α/13-9-1883), ενώ στις 9 Νοεμβρίου 1883 διορίσθηκε με Βασιλικό Διάταγμα στην χηρεύουσα θέση του μουφτή ο Χασάν εφένδης Αμέτ μουλάς, ο οποίος είχε προταθεί ομοφώνως από τις Μουσουλμανικές Κοινότητες των επαρχιών Λαρίσης, Τυρνάβου και Αγυιάς (ΦΕΚ 471/Α/12-11-1883). Ο τελευταίος παρέμεινε στη θέση αυτή μέχρι την έναρξη του Ελληνοτουρκικού πολέμου του 1897.
ΣΗΜΕΙΩΣΕΙΣ
[1]. Ανεξαρτησία (Λάρισα), φ. 57 (19 Αυγούστου 1882).
[2]. Οι μηνιαίες αποδοχές των άλλων μουφτήδων στα Φάρσαλα, στα Τρίκαλα και στον Βόλο ανέρχονταν σε 150 δρχ. Οι παραπάνω αποδοχές διατηρήθηκαν σταθερές μέχρι το τέλος της δεκαετίας του 1900. Βλ. Προϋπολογισμός έτους 1909 (ΦΕΚ 99/Α/4-5-1909).
[3]. Σχετικά υπήρξαν και τα Βασιλικά Διατάγματα: της 2ης Οκτωβρίου 1882 (ΦΕΚ 126/Α/4-10-1882), της 8ης Δεκεμβρίου 1882 (ΦΕΚ 189/Α/9-12-1882), της 14ης Δεκεμβρίου 1882 (ΦΕΚ 197/Α/18-12-1882) και της 9ης Ιουνίου 1883 (ΦΕΚ 232/Α/14-6-1883).
[4]. Ανεξαρτησία (Λάρισα), φ. 101 (7 Οκτωβρίου 1882).
[5]. Κόρακας (Λάρισα), φ. 12 (19 Νοεμβρίου 1882).
[6]. Ανεξαρτησία (Λάρισα), φ. 126 (5 Ιανουαρίου 1883).
[7]. Πρακτικά Συνεδριάσεων Βουλής (από 18.10.1882 έως 19.6.1882). Εν Αθήναις: εκ του Εθνικού Τυπογραφείου 1883, σ. 212.
[8]. Ελεύθερος Πολίτης (Λάρισα), φ. 1 (17 Ιουνίου 1883).
[9]. Θεσσαλία (Βόλος), φ. 466 (3 Σεπτεμβρίου 1883) και Ελευθερία (Βόλος), φ. 25 (17 Σεπτεμβρίου 1883).
[10]. Γενικά Αρχεία του Κράτους, Αρχεία Νομού Λάρισας, Συμβολαιογραφικό Αρχείο Αναστασίου Φίλιου, φκ. 009 [1883], αρ. 3191 (1 Σεπτεμβρίου 1883).
[11]. Αρχείο Φίλιου, φκ. 012 [1884], αρ. 4267 (28 Μαρτίου 1884) και φκ. 014 [1885], υπ/φκ. 002, αρ. 6940 (4 Ιουλίου 1885).
* Από τον Αλέξανδρο Χ. Γρηγορίου
