Ταυτόχρονα δε κι ένας διανοούμενος που τολμά να μιλήσει στη γλώσσα των νέων, να κάνει αυτοκριτική, αλλά και κριτική προς την εκάστοτε ιεραρχία της εκκλησίας και να συνδέσει φλέγοντα ζητήματα της σημερινής εποχής, όπως οι προγαμιαίες σχέσεις και η καύση των νεκρών με τα κείμενα της Αγίας Γραφής. Δεν είναι τυχαίο ότι κάθε φορά που επισκέπτεται τη γενέτειρα του, τη Λάρισα, ο αιδεσιμολογιότατος πρωτοπρεσβύτερος και γενικός αρχιερατικός επίτροπος της Ιεράς Μητροπόλεως Κερκύρας π. Θεμιστοκλής Μουρτζανός, (αδελφός του Γενικού Αρχιερατικού Επιτρόπου της Ι.Μητρόπολης και προϊσταμένου του Αγίου Νικολάου π. Ιγνατίου) ο κόσμος συρρέει για να τον ακούσει. Και ιδιαίτερα οι νέοι άνθρωποι.
Η «Ε» τον συνάντησε στον Άγιο Νικόλαο, βράδυ Σαββάτου, πριν μιλήσει σε νέους με θέμα «Από τον έρωτα του Θεού στις ανθρώπινες αγάπες». Κι έτσι η συζήτηση μαζί του ξεκίνησε από κει:
* Τι θα πείτε στους νέους για τις μεταξύ τους σχέσεις, τι είναι αυτό που τους απασχολεί;
- Αυτό που ενδιαφέρει σήμερα περισσότερο τους νέους είναι οι ανθρώπινες σχέσεις. Δεν αναφέρομαι τόσο στην ανεργία όσο στην ποιότητα των σχέσεων. Επειδή οι περισσότεροι βλέπουν ότι ο γάμος απομακρύνεται, καθώς το οικονομικό πρόβλημα παίζει μεγάλο ρόλο, κάποιοι δεν έχουν δουλειά, άλλοι δεν είναι έτοιμοι να συμβιβαστούν ή να κάνουν υποχωρήσεις. Παλιότερα τα ζευγάρια παντρεύονταν πιο εύκολα και υπήρχε ένα επιπλέον κίνητρο να παλέψεις για να πετύχει αυτή η σχέση. Τώρα που δεν υπάρχουν οι δεσμεύσεις του γάμου και οι σχέσεις βασίζονται στην ελευθερία, αυτές διαλύονται πιο εύκολα. Αν και είμαστε περισσότερο σκεπτόμενοι, λόγω της τεχνολογικής ηλεκτρονικής προόδου, σήμερα δεν επιδεικνύουμε την απαραίτητη υπομονή. Ο έρωτας έχει χάσει την τρυφερότητα και τη θυσία που τον διέκρινε, κι έχει περιοριστεί απλά σε μια σωματική σχέση. Αν τα βρούμε στην πορεία έχει καλώς, αν όχι δεν χάλασε και ο κόσμος. Όταν εμείς οι κληρικοί συζητάμε με τους νέους, ξεκινάμε από την παράδοση της εκκλησίας που θέλει Τον Θεό να κινείται, να κενώνεται και να θυσιάζεται. Ο Θεός κινείται προς τα δημιουργήματά Του, που είναι οι άνθρωποι, κενώνεται, δηλαδή αδειάζει και ενσαρκώνεται, ώστε να γίνει και άνθρωπος, με στόχο να βιώσει όσα κι εκείνοι και στο τέλος να τον ακολουθήσουν. Και ταυτόχρονα θυσιάζεται με διττό νόημα. Καταρχήν η διδαχή Του προς τους ανθρώπους για να ελπίζουν και η θυσία του σταυρού, δηλαδή αναλαμβάνω να υποστώ τις συνέπειες της αγάπης, μέχρι το έσχατο σημείο που είναι ο θάνατος. Ακολουθεί φυσικά η Ανάσταση.
* Στις συζητήσεις με τους νέους πώς προσεγγίζετε το θέμα των προγαμιαίων σχέσεων;
- Καταρχήν στις ανθρώπινες σχέσεις, πρέπει όλα να ξεκινούν από την αγάπη. Η εκκλησία έπαψε να προσεγγίζει το θέμα των σχέσεων μόνο μετά τον γάμο κι ενδιαφέρεται, ώστε οι νέοι άνθρωποι να χτίζουν από πριν ποιοτικές σχέσεις. Οι σωματικές σχέσεις δεν είναι το μόνο που πρέπει να απασχολεί τους ανθρώπους και την εκκλησία, διότι η κακή ποιότητα των σχέσεων, στις οποίες κυριαρχεί η βία είναι μεγάλο πρόβλημα. Διαβάζω ολοένα και πιο συχνά για περιστατικά οικογενειακής βίας και θλίβομαι. Όταν κάποιος διαπιστώσει τι φταίει στη συμπεριφορά του άλλου, δυστυχώς δεν ελίσσεται, εξηγώντας του ποιο είναι το πρόβλημα, αλλά προσπαθεί να του επιβάλει την άποψή του.
* Συνήθως οι νέοι που αγωνιούν για τις σχέσεις τους, που γενικότερα ψάχνονται, είναι συνειδητοποιημένοι, διαθέτουν καλή διαπαιδαγώγηση ή «έχουν φάει τα μούτρα τους», πήραν το μάθημά τους και προσφεύγουν σε σας και γενικά στην εκκλησία απογοητευμένοι απ' όλα;
- Δεν πιστεύω στους νέους που ενεργούν από συνήθεια. Σίγουρα υπάρχουν αυτοί που ακολουθούν ένα κόμμα, μια ομάδα ή ακόμη και την παρέα τους βάσει προγραμματισμού, αλλά αυτό δεν αρκεί. Η εκκλησία τούς δέχεται όλους. Και η αποστολή ενός ιερέα, ενός πνευματικού είναι να βοηθήσει τον νέο να συνειδητοποιήσει τις αδυναμίες του εαυτού του, να κάνει την αυτοκριτική του. Η ορθόδοξη παράδοση έχει τρόπους, «μυστικά» που είναι εύκολα προσεγγίσιμα και αναφέρομαι στους καρπούς του Αγίου Πνεύματος και κυρίως στη συγχώρεση. Σε επίπεδο σχέσεων βλέπουμε πολύ μίσος. Γι΄αυτό η εκκλησία πρέπει να παίξει έναν ρόλο συμφιλιωτικό, του ανθρώπου πρώτα απ΄ όλα με τον εαυτό του, αφού ούτε τον εαυτό μας συγχωρούμε εύκολα, ενώ σε σχέση με τον άλλον, αν αυτός δεν είναι όπως τον θέλουμε εύκολα τον διαγράφουμε ή ακόμη και τον μισούμε. Επειδή μου αρέσει ο αθλητισμός και συχνά διαβάζω διάφορα αθλητικά σάιτ, διαπιστώνω -σε ανησυχητικό βαθμό- μια έξαρση της λεκτικής βίας. Δεν αντέχουμε να συνυπάρχουμε με κάποιον που έχει διαφορετική άποψη με μας.
* Πού θα αποδίδατε αυτό το φαινόμενο;
- Προφανώς η έλλειψη πνευματικότητας είναι αυτή που μας οδηγεί στην πορεία μακριά από τον Θεό, έχοντας ως μοναδικό κριτήριο τον εαυτό μας. Ζούμε σε μια εποχή μετανεωτερική, όπως τη λένε, η οποία είναι καθαρά υποκειμενική. Δηλαδή έχω δικαίωμα να έχω άποψη και δεν με νοιάζει αν αυτό που λέω είναι σωστό. Ο άνθρωπος δεν έχει μάθει να διαχειρίζεται τις ήττες του. Για παράδειγμα στο ποδόσφαιρο, ποτέ δεν φταίει η ομάδα σου, αλλά φταίει ο διαιτητής, η λεγόμενη «παράγκα», αλλά η παραδοχή ότι εμείς δεν παίξαμε καλά είναι κάτι άγνωστο. Ωστόσο το τρίτο ψύχραιμο μάτι βλέπει ότι συνήθως κερδίζει ο καλύτερος. Κάποιος που θέλει οπωσδήποτε να είναι νικητής δεν μπορεί να φερθεί ψύχραιμα. Και σίγουρα υπάρχει και το πρόβλημα της έλλειψης παιδείας, διότι το σύστημα δεν αποσκοπεί να δώσει στον μαθητή εκτός από γνώση και ήθος, δεν προωθείται η κοινωνικοποίηση, το «εμείς». Παρά τις φιλότιμες προσπάθειες των εκπαιδευτικών, οι γονείς πιέζουν τα παιδιά απλά να μαθαίνουν, το σχολείο πολλές φορές εξελίσσεται σ΄ένα πάρκινγκ παιδιών, στο οποίο δεν υπάρχει συνεργασία.
* Αρα στα σχολεία μας, το πρόβλημα δεν είναι μόνο το μάθημα των θρησκευτικών;
- Σίγουρα όχι. Αν και θεωρώ ότι με τον νέο τρόπο που διδάσκεται το μάθημα των θρησκευτικών, απομακρύνει το παιδί από τις ρίζες της παράδοσής μας. Ξέρετε ότι η συνύπαρξη έρχεται όταν υπάρχει ταυτότητα, όταν ξέρω ποιος είσαι. Δεν προκρίνεις μόνο τις διαφορές, αλλά και τα κοινά στοιχεία. Έτσι το περιεχόμενο του μαθήματος των θρησκευτικών στο δημοτικό σχολείο με τα 5 θρησκεύματα που διδάσκονται, μάλλον σύγχυση δημιουργεί στο παιδί, παρά γνώση. Μπορεί το προηγούμενο σύστημα να είχε αδυναμίες, αλλά τουλάχιστον είχε μια ιστορικότητα, μάθαινες για την Παλαιά και Καινή Διαθήκη και ακολουθούσαν τ΄ άλλα θρησκεύματα, αφού όμως πρώτα διαμόρφωνες μια θρησκευτική συνείδηση. Από την άλλη ούτε και να φανατίζεις είναι σωστό. Το σχολείο μπορεί να στέλνει μηνύματα αντιρατσισμού, αλλά την ίδια ώρα δεν μπορεί να λύσει προβλήματα, όπως το bullying. Οι γονείς από την άλλη, είτε δεν ασχολούνται με τα παιδιά τους, είτε τα δικαιολογούν σε οτιδήποτε κάνουν. Η πολιτεία επιχειρεί να προχωρήσει σε μεταρρυθμίσεις, χωρίς να έχει λύσει πρώτα τα θέματα συμπεριφοράς των μαθητών, τις μαθησιακές δυσκολίες, όπως η δυσλεξία κ.α. Έχουμε χάσει τον προσανατολισμό μας.
* Και σε όλα αυτά ποιος είναι ο ρόλος της εκκλησίας;
- Η εκκλησία πρέπει να παίξει έναν πιο δυναμικό ρόλο στο κομμάτι της ποιότητας των σχέσεων των ανθρώπων, έχοντας επίγνωση της ταυτότητας. Κυρίως οι έλληνες ως ορθόδοξοι πρέπει να παλέψουμε γι΄αυτό. Δυστυχώς δεν ζούμε ως ορθόδοξοι. Δεχόμαστε την ιδιότητα, αλλά δεν την υιοθετούμε βιωματικά. Σε επίπεδο ιεραρχίας, αλλά και σε επίπεδο κληρικών πρέπει να αποφασίσουμε να τολμήσουμε. Οι ναοί μας γεμίζουν, αλλά από μία ηλικία και πάνω.
* Μπορεί η εκκλησία να το πράξει, διότι το δίλημμα είναι αν οι ιερείς σήμερα συμπεριφέρονται ως λόγιοι ή ως δημόσιοι υπάλληλοι…
- Σήμερα έχουμε μία άνοδο του μορφωτικού επιπέδου των κληρικών. Οι περισσότεροι είναι πτυχιούχοι ΑΕΙ. Αν και η αναλογία στους διορισμούς κληρικών (1 στους 5) δεν εφαρμόζεται. Τουλάχιστον ας μην χειροτονούνται κληρικοί που δεν διαθέτουν ένα πτυχίο ΑΕΙ. Αυτό από μόνο του δεν λύνει το πρόβλημα, αλλά δίνει μία νότα ανανέωσης. Σήμερα οι κληρικοί έχουν οικογένειες και βιώνουν στο πετσί τους τα προβλήματα. Τα παιδιά των κληρικών σήμερα είναι όπως όλα τα υπόλοιπα, με τα social media, το facebook, κ.λπ. Άρα ένας κληρικός αντιμετωπίζει καθημερινά ζητήματα μέσα στην οικογένειά του, τα οποία καλείται να τα λύσει ως ποιμένας. Δυστυχώς η ιεραρχία σήμερα δεν έχει δώσει την απαιτούμενη βαρύτητα στην επιμόρφωση των κληρικών. Η ποιμεντική έχει ιδιαιτερότητες. Ο κόσμος πρέπει να είναι πιο απαιτητικός από τους παπάδες. Αν και δεν με ωφελεί που το λέω, αλλά κι εμείς πρέπει να κάνουμε την αυτοκριτική μας. Ο ιερέας δεν πρέπει να είναι μόνο για τα μυστήρια.
* Από τη μία διαβάζω ότι υπάρχει ένα σχέδιο αποχριστιανοποίησης της Ευρώπης και κυρίως της Ελλάδας ή σε δημοσκοπήσεις διαβάζουμε ότι η εμπιστοσύνη των πολιτών σε θεσμούς όπως η εκκλησία συνεχώς υποχωρεί. Από την άλλη στην πόλη μας πρόσφατα διαπιστώσαμε μια λαοθάλασσα, ένα πλήθος πιστών που έσπευσε να προσκυνήσει την Τιμία Ζώνη της Παναγίας. Τι τελικά συμβαίνει;
- Όπως προείπα ζούμε σε μια νέα μετανεωτερική πραγματικότητα, στην οποία τα υπαρξιακά ζητήματα που μας απασχολούν είναι ο θάνατος και η αγάπη. Αυτά αν δεν μπορέσεις να τα αντιμετωπίσεις, όσα και να σου τάξει ο πολιτισμός, όσες εικονικές λύσεις και να έχεις δεν μπορείς να προχωρήσεις. Ο ρόλος της θρησκείας είναι κομβικός. Διαχρονικά η εκκλησία έχει την ευκαιρία προβάλλοντας την αυθεντικότητα που τη διακρίνει και τις απόψεις για την πίστη και τον Χριστό, τον τρόπο που αντιμετωπίζει τον θάνατο και την Ανάσταση και τις σχέσεις της αγάπης, να δώσει τη δυνατότητα στον κόσμο, ο οποίος θέλει από κάπου να πιαστεί, να ελπίζει σε κάτι καλύτερο. Βλέποντας στο διαδίκτυο όσα συνέβησαν με την Τιμία Ζώνη στη Λάρισα, διαπίστωσα τη δίψα του ανθρώπου να πιαστεί από κάπου. Αυτός που περίμενε υπομονετικά στη σειρά του, ακόμη και υπό βροχή δεν το έκανε γιατί ο ναός είχε ανάγκη από τον οβολό του, ούτε γιατί ήταν η Τιμία Ζώνη είναι της μόδας. Ένιωθε μια αγωνία κι ενώ έχει πολλά εναλλακτικά ρεύματα, λόγω της ενημέρωσης που του προσφέρει το διαδίκτυο, δείχνει να συγκινείται από τον απλό λόγο του Χριστού. Για παράδειγμα με την καύση των νεκρών, δεν γίνεται να λες ότι πιστεύω στην Ανάσταση και από την άλλη να συμπεριφέρεσαι στο σώμα σου σαν να είναι σκουπίδι. Ζούμε σε μια απολιτική εποχή. Παλιότερα ήσουν αριστερός, δεξιός ή κεντρώος. Τώρα κι ας είσαι δεξιός, δεν έχεις πρόβλημα να συνεργαστείς με ακροδεξιό, με μοναδικό όραμα την εξουσία. Δεν το κρίνω ως πολιτική εξέλιξη, αλλά ως φαινόμενο των καιρών, διότι δεν υπάρχει συνέπεια. Παρασυρόμαστε από το εύκολο, από την εξουσία, από τη μόδα της καύσης των νεκρών, κ.λπ. Προσωρινά καλύπτεσαι απ' αυτά, αλλά όταν έρθει η ώρα ενός δικού σου ανθρώπου και αναρωτηθείς μετά την καύση τι γίνεται, αντιμετωπίζεις διάφορα διλλήματα. Δεν ξέρω αν υπάρχει σχέδιο αποχριστιανισμού αλλά δυστυχώς κυριαρχεί η διάθεση να απολαύσουμε εύκολα πράγματα, χωρίς συνέπεια. Μπορώ να ευχαριστηθώ τον άλλο, αλλά όταν έρθει η ώρα της δέσμευσης το βάζω στα πόδια. Η Εκκλησία πρέπει να αφυπνιστεί κι εν συνεχεία να προσεγγίσει τους νέους, διδάσκοντάς τους την αρχή, τη μέση και το τέλος της ανθρώπινης πορείας.
Συνέντευξη στον Γιώργο Ρούστα
