Το ντοκιμαντέρ «Οι τελευταίοι των Ασπροπάρηδων» της Ελληνικής Ορνιθολογικής Εταιρείας, σε σκηνοθεσία του Γιάννη Φλούλη, συμμετείχε στο διαγωνιστικό τμήμα του φεστιβάλ και κέρδισε το πρώτο βραβείο στην κατηγορία του, δίνοντας μεγάλη χαρά στους συντελεστές του και σε όλη την ομάδα του Προγράμματος LIFE+ για τη διάσωση του Ασπροπάρη στην Ελλάδα και τα Βαλκάνια. Θα ακολουθήσουν προβολές του ντοκιμαντέρ στις περιοχές που διατηρούν τα τελευταία 5 ζευγάρια Ασπροπάρη της Ελλάδας στη Θεσσαλία, την Ήπειρο και τη Θράκη. Σήμερα μιλάει στην «ΕτΔ», η Ρούλα Τρίγκου, συντονίστρια Ενημέρωσης Δράσεων Διατήρησης, της Ελληνικής Ορνιθολογικής Εταιρείας.
Η συνέντευξη
* Οι Ασπροπάρηδες των Μετεώρων «πέταξαν ψηλά» στο 11ο Φεστιβάλ Ελληνικού Ντοκιμαντέρ DocFest που διοργανώθηκε, όπως κάθε χρόνο, στη Χαλκίδα, κατακτώντας το 1ο Βραβείο Καλύτερης Ελληνικής Ταινίας Μικρού Μήκους.
Μπορείτε να αναφερθείτε στον Ασπροπάρη, τον μικρότερο γύπα της Ευρώπης;
- "Ο Ασπροπάρης είναι το μικρότερο από τα τέσσερα είδη γύπα που απαντούν στην Ελλάδα. Ξεχωρίζει από το χαρακτηριστικό κίτρινο και χωρίς φτερά πρόσωπο και το λευκό χρώμα των φτερών του. Τρέφεται κυρίως με ψοφίμια, καθώς και με έντομα, ερπετά, μικρά θηλαστικά ακόμα και σκουπίδια. Οι χελώνες αποτελούν αγαπημένη του τροφή και είναι το μόνο πουλί που καταφέρνει να τις φάει ζωντανές, τρυπώντας τις από το πίσω μέρος με το επιδέξιο ράμφος του. Μια ιδιαιτερότητά του είναι ότι την περίοδο της αναπαραγωγής τρώει και περιττώματα ζώων που του προσδίδουν το εντυπωσιακό κίτρινο χρώμα του προσώπου του! Φτιάχνει τη φωλιά του σε απόκρημνα βράχια, μερικές φορές δίπλα σε οικισμούς, ακόμη και δίπλα σε στάνες. Είναι ο μοναδικός γύπας στην Ευρώπη που μεταναστεύει και κάθε χρόνο διανύει περισσότερα από 5.000 χιλιόμετρα για να φτάσει στους τόπους διαχείμασής του στην Αφρική, επιστρέφοντας και πάλι στην Ελλάδα την άνοιξη.
Θεωρείται ένα από τα εξυπνότερα πουλιά του πλανήτη, όχι μόνο επειδή είναι από τα πρώτα είδη στο κόσμο που βρέθηκε ότι χρησιμοποιεί εργαλεία, αλλά και διότι είναι το μόνο που «διδάσκει» το κόλπο αυτό σε άλλα άτομα του ίδιου είδους, δηλαδή πώς να επιλέγουν τις κατάλληλες πέτρες και πώς θα τις χρησιμοποιούν για να σπάσουν αυγά στρουθοκάμηλου!
Είναι το πρώτο πουλί στον κόσμο που προστατεύτηκε με νόμο από τους Φαραώ, με ποινή θανάτου, αναγνωρίζοντας έτσι τη σημαντική του συμβολή στην καθαριότητα των οικισμών από τα σκουπίδια και τα υπολείμματα τροφής των ανθρώπων.
Ο Ασπροπάρης είχε πάντα στενή σχέση με τον άνθρωπο και ιδιαίτερα με την κτηνοτροφία και εμφανίζεται σε πολλούς μύθους, θρύλους και παραδόσεις στις ορεινές κοινότητες της χώρας μας, αλλά και σε λαϊκές παραδόσεις πολλών άλλων χωρών. Συχνά συνδέεται με τον ερχομό της άνοιξης, καθώς οι άνθρωποι της υπαίθρου συνέδεαν την άφιξή του με μαντικές πράξεις κι ευχές για ευοίωνο πέρασμα στη νέα εποχή και πλούσια παραγωγή κτηνοτροφικών προϊόντων. Του έχουν δοθεί περισσότερα από 19 τοπικά ονόματα: στη Θεσσαλία είναι γνωστός ως Τυροκόμος ή Χελωνοφάης, στην Ήπειρο ως Κουκάλογο, στη Θράκη ως Άκπαμπα ή Μικρό Καρτάλι".
ΚΡΙΣΙΜΩΣ ΚΙΝΔΥΝΕΥΟΝ ΕΙΔΟΣ
* Ποια είναι σήμερα η εικόνα για τον Ασπροπάρη; Μπορείτε να αναφερθείτε με στοιχεία;
- "Σήμερα, ο Ασπροπάρης είναι το πιο απειλούμενο είδος γύπα στην Ευρώπη. Έχοντας υποστεί μείωση μεγαλύτερη από 90% κατά τις τελευταίες δεκαετίες, λιγότερα από 40 ζευγάρια απομένουν πλέον στα Βαλκάνια και μόλις 5 στην Ελλάδα. Σε περιοχές που πριν λίγα χρόνια το είδος ήταν κοινό, όπως η Ήπειρος, πλέον η θέα έστω και ενός Ασπροπάρη αποτελεί σπάνιο φαινόμενο.
Είναι είδος παγκοσμίως απειλούμενο με εξαφάνιση και περιλαμβάνεται στην Κόκκινη Λίστα της Παγκόσμιας Ένωσης για την Προστασία της Φύσης (IUCN) ως «Κινδυνεύον», λόγω της απότομης και συνεχούς μείωσης σε όλη την κατανομή του, ενώ στην Ελλάδα είναι χαρακτηρισμένο ως «Κρισίμως Κινδυνεύον» (η υψηλότερη κατηγορία κινδύνου). Ειδικά κατά την τελευταία δεκαετία, ο πληθυσμός του έχει μειωθεί δραματικά σε όλα τα Βαλκάνια, με περίπου 7% μείωση κάθε χρόνο.
Στην Ελλάδα, ο Ασπροπάρης ήταν κατά το παρελθόν πολύ κοινό είδος, με μεγάλη εξάπλωση που κάλυπτε όλη την ηπειρωτική χώρα και ορισμένα νησιά. Στα μέσα της δεκαετίας του 1980, είχε εξαφανιστεί από το νότιο τμήμα της χώρας και όλα τα νησιά, με τον πληθυσμό του να εκτιμούταν στα 250 αναπαραγόμενα ζευγάρια. Το 2017 καταγράφηκαν μόνο 5 αναπαραγόμενα ζευγάρια σε όλη τη χώρα, περιορισμένα στη Θράκη και την Κεντρική Ελλάδα και δύο μοναχικά άτομα".
* Τι θεωρείται κύρια απειλή του;
- "Τα δηλητηριασμένα δολώματα θεωρούνται η κύρια απειλή και αιτία θανάτου του Ασπροπάρη, αλλά γενικά και των άλλων γυπών στα Βαλκάνια. Στην Ελλάδα έχουν καταγραφεί τουλάχιστον 15 δηλητηριασμένοι Ασπροπάρηδες κατά την περίοδο 2003-2015. Λαμβάνοντας υπόψη το μικρό ποσοστό των δηλητηριασμένων ζώων που πράγματι εντοπίζονται, ο αριθμός αυτός αντικατοπτρίζει την πραγματική επίπτωση της παράνομης χρήσης δηλητηριασμένων δολωμάτων που πρέπει να είχε στον ελληνικό πληθυσμό του Ασπροπάρη. Η ιστορία του «Λάζαρου», ενός Ασπροπάρη που δηλητηριάστηκε δύο φορές (την πρώτη φορά διασώθηκε, τη δεύτερη όχι), αλλά και του Ασπροπάρη που βρέθηκε δηλητηριασμένος μέσα στη φωλιά του στην περιοχή των Μετεώρων τον Ιούλιο του 2015, δείχνει αναμφισβήτητα το μεγάλο πρόβλημα της παράνομης χρήσης δηλητηριασμένων δολωμάτων στην Ελλάδα, ειδικά γι’ αυτό το εμβληματικό είδος πουλιού".
* Ποια πρωτοβουλία παίρνει σάρκα και οστά για τη διάσωση των τελευταίων ζευγαριών του εμβληματικού αυτού μεταναστευτικού γύπα;
- "Με σκοπό τη διάσωση των τελευταίων ζευγαριών Ασπροπάρη στην Ελλάδα και τα Βαλκάνια, η Ελληνική Ορνιθολογική Εταιρεία, σε συνεργασία με περιβαλλοντικές οργανώσεις από άλλες χώρες καθ’ όλη τη μεταναστευτική διαδρομή του Ασπροπάρη, υλοποιεί από το 2011 ένα Πρόγραμμα LIFE+ που εφαρμόζεται σε 27 περιοχές του δικτύου Natura 2000, σημαντικές για τον Ασπροπάρη.
Σε συνεργασία με ειδικούς επιστήμονες, υπηρεσίες και ανθρώπους της υπαίθρου, υλοποιούνται ποικίλες δράσεις όπως η δορυφορική παρακολούθηση των μετακινήσεων των Ασπροπάρηδων για να μάθουμε περισσότερα για τις μεταναστευτικές τους διαδρομές και τους τόπους διαχείμασής τους, η παροχή συμπληρωματικής τροφής σε νεοσσούς και ενήλικα πουλιά και η λειτουργία ταϊστρών (όπως αυτή που λειτουργεί στα Μετέωρα), η μόνωση των επικίνδυνων γραμμών μεταφοράς ηλεκτρικού ρεύματος, η ενημέρωση του κοινού, η περιβαλλοντική εκπαίδευση των μαθητών και πολλές άλλες.
Ειδικά για τον περιορισμό της χρήσης δηλητηριασμένων δολωμάτων στην ελληνική ύπαιθρο, οι δράσεις του προγράμματος περιλαμβάνουν:
- Τη δημιουργία ενός δικτύου ανθρώπων της υπαίθρου ενάντια στις πρακτικές της τοποθέτησης και διασποράς δηλητηριασμένων δολωμάτων.
- Τη δημιουργία ενός δικτύου φορέων που εμπλέκονται σε όλα τα στάδια της προμήθειας, τοποθέτησης, διασποράς και περισυλλογής των δηλητηριασμένων δολωμάτων.
- Τη δημιουργία δύο Oμάδων Aνίχνευσης Δηλητηριασμένων Δολωμάτων με τη χρήση ειδικά εκπαιδευμένων σκύλων, για πρώτη φορά στην Ελλάδα, η μία από τις οποίες δραστηριοποιείται στην περιοχή των Μετεώρων και στα Χάσια – Αντιχάσια.
- Τον πιλοτικό εφοδιασμό με ηλεκτρικές περιφράξεις και ελληνικούς ποιμενικούς σκύλους παραγωγών που βρίσκονται εντός ή σε εγγύτητα με σημαντικές περιοχές για τον Ασπροπάρη.
- Τη διενέργεια στοχευμένων σεμιναρίων σχετικά με το ζήτημα με ποικίλη θεματολογία.
- Την ενημέρωση και ευαισθητοποίηση πολιτών και φορέων".
Η ΦΟΛΑ ΔΕΝ ΕΙΝΑΙ ΕΠΙΛΕΚΤΙΚΗ
* Τελικά από τη μεγάλη εμπειρία σας η προστασία του περιβάλλοντος σε όποια διάσταση αυτό κι αν το έχουμε κατά νου, είναι θέμα καθαρά παιδείας για έναν λαό;
- "Η προστασία της φύσης και της άγριας ζωής με την οποία συνυπάρχουμε είναι ένδειξη πολιτισμού. Δεν αποτελεί πολυτέλεια, ούτε κάτι που αφορά κάποιους «οικολόγους». Είναι ευθύνη όλων μας και υποχρέωσή μας να παραδώσουμε στις επόμενες γενιές αυτά που έχουμε δανειστεί από αυτές. Είμαστε όλοι μέρος ενός συνόλου, μας ενώνει η ίδια αλυσίδα και δεν πρέπει να ξεχνάμε ότι οι πράξεις μας απέναντι στη φύση θα έχουν, αργά ή γρήγορα, επίπτωση και στη δική μας ζωή. Όταν ένα είδος, όπως ο Ασπροπάρης, που ανήκει στην κορυφή της τροφικής αλυσίδας, χάνεται τότε και το δικό μας μέλλον δεν μπορεί παρά να είναι εξίσου «σκοτεινό». Αν αφήσουμε «ένα ακόμη» είδος πανίδας να εξαφανιστεί έτσι σιωπηλά και αθόρυβα από την ελληνική ύπαιθρο, τότε ένα ακόμη σημάδι του πολιτισμού και της παράδοσής μας θα έχει χαθεί για πάντα…"
* Για τη χώρα μας τι πρέπει να γίνει τελικά;
- "Παρά τις δράσεις και τις προσπάθειές μας, οι απειλές για τον Ασπροπάρη είναι ακόμα εκεί και κάποιες, όπως τα δηλητηριασμένα δολώματα, χτυπούν ανελέητα και δυσχεραίνουν την ανάκαμψη του είδους. Οι Ασπροπάρηδες χρειάζονται τη βοήθειά μας περισσότερο από ποτέ! Αν δεν σταματήσει η παράνομη χρήση και διασπορά δηλητηριασμένων δολωμάτων στην ύπαιθρο, τότε ο Ασπροπάρης θα μείνει μόνο ως ανάμνηση και θα τον ακολουθήσουν και άλλα είδη. Πρέπει όλοι να αντιληφθούν, πριν να είναι πολύ αργά, ότι η φόλα είναι μια βόμβα που δεν είναι επιλεκτική και θα σκοτώσει όποιο ζώο βρεθεί στο διάβα της: ποιμενικοί σκύλοι, θηλαστικά όπως αλεπούδες και αρκούδες, πουλιά, ερπετά.
Η συνενοχή είναι ενοχή! Όποιος μάθει για φόλες ή δηλητηριασμένα ζώα στην ύπαιθρο, θα πρέπει να ενημερώσει άμεσα τις τοπικές δασικές αρχές. Για την περιοχή της Θεσσαλίας να καλέσει άμεσα την Ομάδα Ανίχνευσης Δηλητηριασμένων Δολωμάτων της Ελληνικής Ορνιθολογικής Εταιρείας: τηλ. 210 8227937 και 210 8228704 (καθημερινά 9:00-17:00) και 6947 610763 (24 ώρες).
Η διάσωση του Ασπροπάρη είναι στο χέρι μας!".
Συνέντευξη στη Γεωργία Κωστακοπούλου
