Συνέντευξη στον Αποστόλη Ζώη
Το πρώτο ψηφιακό βιβλίο εκδόθηκε από τις Πανεπιστημιακές Εκδόσεις του Πανεπιστημίου Θεσσαλίας. Πρόκειται για έκδοση που περιλαμβάνει το αρχείο, το ημερολόγιο και το συγγραφικό και οπτικοποιημένο υλικό της έρευνας από το πολυ-εθνικό Εργαστήριο Τεκμηρίωσης και Σχεδιασμού με την ονομασία DDW2014 – INVESTIGATING URBAN LANDSCAPES που πραγματοποιήθηκε στην πόλη των Σερρών (περιοχή Χρυσοπηγής) με τη σύμπραξη του Πανεπιστημίου Θεσσαλίας (επιστημονικοί υπεύθυνοι οι επίκουροι καθηγητές Ιορδάνης Στυλίδης και Σοφία Βυζοβίτη), τον Δήμο Σερρών και τον Σύλλογο Αρχιτεκτόνων Σερρών. Σήμερα ο κ. Ιορδάνης Στυλίδης μιλάει στην «ΕΛΕΥΘΕΡΙΑ», όχι μόνο για την έκδοση αλλά και για την ελληνική πόλη.
Η συνέντευξη
* Στην έκδοση του πρώτου ψηφιακού βιβλίου, προχώρησαν οι Πανεπιστημιακές Εκδόσεις του Πανεπιστημίου Θεσσαλίας. Μπορείτε να μας κάνετε μια αναφορά σε αυτή την προσπάθεια και ποιος ο δικός ρόλος; Θα ακολουθήσουν κι άλλες εκδόσεις;
- «Πρόκειται για την αποδοχή και την ανάληψη της ψηφιακής παραγωγής της συλλογής υλικού από το πολυ-εθνικό Εργαστήριο Τεκμηρίωσης και Σχεδιασμού DDW2014 που πραγματοποιήθηκε στην πόλη των Σερρών όπου συμμετείχαν φοιτητές και φοιτήτριες από την Ελλάδα, την Αίγυπτο, την Κύπρο και τη Βουλγαρία. Το αίτημά μου στάλθηκε στις Πανεπιστημιακές Εκδόσεις του Πανεπιστημίου Θεσσαλίας και από εκεί στην επιτροπή εκδόσεων που αποτελείται από καθηγητές και καθηγήτριες διαφόρων τμημάτων και έγινε δεκτό. Ο σχεδιασμός και η συγγραφή του απαραίτητου κώδικα απασχόλησαν τόσο εμένα όσο και την εταιρία TheOcean Typography/Τυπογραφία που χορήγησε την εργασία για μισό περίπου χρόνο. Ήδη η προσωπική μου παραγωγή κειμένων και τευχών επιστημονικών και στοχαστικών εργασιών (που συνήθως είναι συνδυασμένες οπτικές- κειμενικές συνθέσεις) αναρτάται βαθμιαία στο ψηφιακό συνεχές. Η ανάρτηση συνήθως φιλοξενείται σε δικτυακούς τόπους χωρίς καταβολή δικαιώματος χρήσης (π.χ. ISSUU, UTube, Tumblr) ή σε άλλες περιπτώσεις με ένα συμβατικό δικαίωμα χρήσης (π.χ. VIMEO). Με αυτό τον τρόπο κάθε έργο μου διατίθεται ελεύθερα σε κάθε δυνητικό αναγνώστη του δικτύου εμπλουτισμένο τόσο με το κείμενο όσο και με τις εικόνες αλλά, επιπροσθέτως, με τους υπερ-συνδέσμους και τα πολυ-μεσικά πρόσθετά του ώστε η κάθε ανάγνωσή του (ή θέασή του) να αποτελεί μια σύνθετη και πλούσια διερευνητική-γνωσιακή εμπειρία. Η διαφορά με τη συμβατική συνθήκη των εκτυπώσεων είναι μεγάλη. Στο ψηφιακό πεδίο δεν υπάρχει υλικό αντικείμενο ενω το έργο διατίθεται ακαριαία σε κάθε πλανητικό σημείο. Το έργο δεν αποτελεί, πλέον, αιτία κατανάλωσης χημικών (μελάνια, λεύκανση χαρτιού), καταστροφής οικοσυστημάτων (δένδρα και καλλιέργειες δένδρων), συμμετοχής στη μόλυνση του περιβάλλοντος και τη γενική λογιστική επιβάρυνση (μεταφορές, διανομή). Στην προσωπική μου ιστοσελίδα συμπεριλαμβάνω επίσης και τις ψηφιακές εκθέσεις μου (χωρίς υλικό αντικείμενο) με σκοπό τόσο την ίδια την έκθεση έργου όσο και τη διανομή της ιδέας της αλλαγής μεθόδου και σχέσης μεταξύ του έργου και του θεατή-αναγνώστη του”.
* Πώς χαρακτηρίζετε τη σύγχρονη ελληνική πόλη; Ανταποκρίνεται στις ανάγκες των πολιτών;
- “Οι ελληνικές πόλεις αλλά και οι πόλεις στην Ευρώπη που αναδύθηκαν από την ιστορική τους αναγκαιότητα δεν είναι σχεδιασμένες ως πλήρη και διαθέσιμα πεδία υποδοχής της συλλογικής και εύρωστης ζωής. Είναι το αποτέλεσμα σπασμωδικών, άτακτων και μερικών σχεδιασμών όπως και όπου το ειδικό συμφέρον αλλά και οι φυσικές και τεχνολογικές συνθήκες το απαιτούσαν (βιομηχανικές πόλεις, ανασυστάσεις πόλεων από πόλεμο ή σεισμούς). Οι σύγχρονες αστικές διευθετήσεις δεν παρουσιάζουν τα χαρακτηριστικά μια γενικής ιδεώδους οργάνωσης της συλλογικής ζωής και δράσης παρά είναι το άμεσο αποτέλεσμα εσωτερικών ανταγωνισμών δύναμης και κυριαρχίας ή γιγαντιαία μορφώματα που η αχανής και άτακτη φύση τους ρυθμίζεται από τη χρήση και κυριαρχία των μηχανικών μέσων και των δικτύων διανομής και κυκλοφορίας. Η σημερινή Ελληνική πόλη είναι ένα συνοθύλευμα αλληλεπικαλυπτόμενων συμφερόντων διανομής, μετακίνησης, βίαιου ορισμού και καθορισμού χώρου και σχέσεων. Δεν μπορώ να υποστηρίξω πως η συλλογική ζωή και δράση, η απελευθέρωση των πρακτικών και των συγγενών δράσεων ρύθμισης και δια-ρύθμισης του χώρου υποστηρίζεται από το αστικό πεδίο όπου διάγουμε. Παρόλα αυτά, μπορούμε να εντοπίσουμε έκτακτες ρυθμίσεις και τυχαία υπολείμματα χώρου όπου η κοινότητα και η συλλογικότητα ανθούν στο εσωτερικό λίγων και ειδικών σχέσεων και δράσεων των πολιτών”.
* Υπάρχουν ευθύνες στους πολιτικούς διαχρονικά για την εικόνα που παρουσιάζουν οι πόλεις;
- “Στη συνέχεια της προηγούμενης ανάλυσής μου θεωρώ πως εν πολλοίς κάθε νέα περιοχή που προσκολλάται ως ειδικά σχεδιασμένη και ιδεώδης αστική ρύθμιση (επέκταση σχεδίου πόλης) στην υπαρκτή ιστορική οντότητα μιας αστικής συγκέντρωσης αποτελεί ένα πεδίο σύγκρουσης αλλά και εντοπισμένης συμφωνίας μεταξύ συμφερόντων πολιτικών και εργολάβων. Η θέληση και η τακτική του πολιτικού σώματος δεν μπορεί και δεν εγγυάται καμία συλλογική εξέλιξη και ριζοσπαστική αναδιάταξη του χώρου, του χρόνου του και των σχέσεων. Η κοινότητα των επιστημόνων και τεχνικών του χώρου αλλά και των περιεχομένων εντός του σχέσεων δεν μπορεί και συνήθως δεν θέλει να διεκδικήσει ένα στρατηγικό επεμβατικό και ρυθμιστικό ρόλο ως αδύνατη να ανταγωνιστεί τις εγκατεστημένες ομάδες ισχύος. Σήμερα, ειδικά την τελευταία δεκαετία, με τη γενική χρήση του δικτύου και την ταχεία ενημέρωση των πολιτών ως προς τα ζητήματα των πολιτικών του σχεδιασμού και της αειφορίας σε περιορισμένα τμήματα ή γενικά αστικά σύνολα η εκπαίδευση και η συμμετοχή των πολιτών στην εννόηση των χωρικών οπισθοχωρήσεων αλλά και στη δυναμική συμμετοχή τους στα αιτήματα της ανα-διάταξης του εγγύς αλλά και του γενικού αστικού χώρου έχει επιταχυνθεί εξαιρετικά. Παρόλα αυτά, εξαιτίας της κρίσης, στη διοικητική περιοχή της επικράτειας είναι πλέον αδύνατον να ορισθεί και να εφαρμοστεί οποιοδήποτε σχέδιο αστικής ή κοινοτικής αναμόρφωσης».
* Πόσο σημαντικά είναι τα ταξίδια για έναν άνθρωπο, η συναναστροφή με άλλους ανθρώπους και πολιτισμούς; Εσείς τι έχετε αποκομίσει από τα πολλά ταξίδια που έχετε πραγματοποιήσει όλα αυτά τα χρόνια;
- ‘’ Με τα ταξίδια απαλείφεται η ξενοφοβία, με τις συζητήσεις απαλείφεται ο ρατσισμός’’. Ίσως δεν είναι η καλύτερη απόδοση αυτής της ουσιαστικής και πλούσιας σε απελευθερωτικό-στοχαστικό-πολιτικό νόημα φράσης αλλά είναι η φράση που μπορεί και πρέπει να ορίσει μια ακόμη από τις ‘’υποχρεώσεις’’ που έχουμε διαπερνώντας την πραγματικότητα σε στενή και αποκλειστική σχέση με τους ‘’άλλους’’. Θεωρώ πως η ολοκλήρωση της προσωπικότητας και ο καθορισμός του ενεργού φιλοσοφικά ανθρώπου συσχετίζεται στενά τόσο με την επιπλέον και στη διάρκεια της ζωής τους έκφραση κάθε είδους (συγγραφή, εικαστικά, μουσική) όσο και με τη γνωριμία του πλανήτη. Μπορώ να αναφέρω εδώ ένα παράδειγμα. Το 2006 ταξίδεψα με μια μικρή ομάδα φοιτητών, φοιτητριών και συναδέλφων στη Συρία, την περιοχή δηλαδή που βασανίζεται και υποφέρει εκλύοντας το ανθρώπινο δυναμικό της σε μία από τις μεγαλύτερες προσφυγικές ροές προς την Ευρώπη. Αναγνωρίσαμε μια χώρα όπου στη διάρκεια των 20 τελευταίων αιώνων κάθε επεκτατική δύναμη σάρωνε τη γεωγραφία της και την τοπική πολιτισμική έκφραση. Επισκεφθήκαμε δεκάδες σημεία, πόλεις, αρχαιολογικούς χώρους και ειδικές και σημαντικές γεωγραφικές ιδιαιτερότητες, και αναγνωρίσαμε τα υπολείμματα αυτών των πολιτισμών. Εκεί αποκτήσαμε το νόημα και την καθοδηγητική σκέψη που τακτοποίησε και ορίζει ακόμη τη συμπεριφορά μας. Εκεί και γι’ αυτό κατανοήσαμε και ξέρουμε την καταγωγή αυτών των ανθρώπων που χρειάζονται και έχουν τη βοήθεια και τη συμπαράστασή μας».
* Υπάρχει τρόπος ή τρόποι ο Έλληνας να διώξει το μαύρο από τη ζωή του που προκάλεσε η κρίση των τελευταίων ετών; Μπορούμε να αισιοδοξούμε για το μέλλον μας;
- «Δεν υπάρχει πιό ‘’μαύρο’’ μαύρο από αυτό που εμείς οι ίδιοι σχεδιάζουμε και επιβάλλουμε στους εαυτούς μας. Από τη φοιτητική μου ηλικία είχα γνωρίσει και αποδεχτεί το ουσιαστικό περιεχόμενο του βιβλίου ‘’Η Θεαματική κοινωνία’’ του Γκι Ντεμπόρ. Ωριμάζοντας κατανοούσα και εννοούσα ολοένα και περισσότερο το περιεχόμενό του. Η ελληνική κοινωνία βούλιαξε σε ένα ωκεανό πλαστού και εχθρικού προς την ιστορική της καταγωγή νοήματος. Ήδη από το τέλος του εικοστού αιώνα. Ακόμη και την εποχή της οθωμανικής κυριαρχίας, περισσότερο για γεωγραφικούς και διοικητικούς λόγους, η αυτο-διάθεση και αυτο-ρύθμιση των κοινοτήτων, η ζωή στο εσωτερικό ενός συλλογικού κοινού ήταν η κληρονομιά και το εργαλείο με το οποίο ρυθμιζόταν η ζωή. Αυτή η καταστροφή της σκέψης και των συλλογικών πρακτικών που ωριμάζουν και διατίθενται στη δημόσια σφαίρα πρέπει να σταματήσει και θα σταματήσει με τη δύσκολη ανα-προσαρμογή της σκέψης και της δυνατότητάς μας να επηρεάσουμε και να αλλάξουμε το ένα και τα πολλά αδιάθετα ζητήματά μας. Υπάρχει ένα νέο στοχαστικό απόκτημα και εργαλείο. Το βιβλίο του Σερζ Λατούς ‘’Το στοίχημα της απο-ανάπτυξης’’ που θα ήταν καλό να μεταβληθεί σε στοχαστικό οδηγό των πρακτικών και διευθετήσεών μας, υπόβαθρο και εφαλτήριο της συμμετοχικής και εύρωστης δημόσιας εκφραστικής μας. Θα πρέπει να ξεκινήσουμε, να συναντιόμαστε και να συζητάμε. Όχι για τα θλιβερά και έωλα της τηλεοπτικής αγριότητας αλλά για τα ζωτικά και σημαντικά του μικρού μας τόπου και του μεγάλου μας χωριού του πλανήτη».
