Συνέντευξη Μενέλαος Κατσαμπέλας
Χωρίς αίσθηση και γνώση της ιστορίας δεν μπορεί να υπάρξει αποτελεσματική πολιτική, επισημαίνει ο γνωστός συγγραφέας και πολιτικός αναλυτής, Γιώργος Καραμπελιάς, ο οποίος εδώ και δεκαπέντε χρόνια αφοσιώθηκε στη συστηματική μελέτη της νεότερης ελληνικής ιστορίας.
Με αφορμή το καινούριο του βιβλίο «1821 – Η δυναμική της παλιγγενεσίας», αναφέρεται μέσω της συνέντευξής του στην «Ε» στον κίνδυνο να ακυρωθεί η Επανάσταση του ’21, στη σημερινή δίνη στην οποία έχει περιέλθει η χώρα και στις λύσεις που υπάρχουν στα αδιέξοδα που αντιμετωπίζει.
Σύμφωνα με τον κ. Καραμπελιά, «διακόσια χρόνια μετά την Επανάσταση του 21, αυτή κινδυνεύει να ακυρωθεί. Και όχι μόνο εξ αιτίας της επανεμφάνισης του νέο-οθωμανισμού, και της υποταγής μας στη δυτική αποικιοκρατία, αλλά και μέσα από τη στάση των ίδιων των ελίτ της χώρας και κατ’ εξοχήν της ηγεσίας του Υπουργείου Παιδείας: Φίλης, Αναγνωστοπούλου, Λιάκος, διαγκωνίζονται σε εθνομηδενιστικές κορώνες και δρομολογούν αντίστοιχες αποφάσεις. Κατ’ αυτούς οι Έλληνες είναι «εθνικιστές» και θα πρέπει η ιστορική μας μνήμη να λοβοτομηθεί.
Γι’ αυτό, αναζητώντας λύση στα αποπνικτικά αδιέξοδα, που έχουμε περιπέσει με ευθύνη του συνόλου του πολιτικού συστήματος, αλλά και των ελίτ της χώρας, κατ’ εξοχήν των διανοουμένων και του πνευματικού κόσμου, κατέληξα στο συμπέρασμα πως είμαστε υποχρεωμένοι ως έθνος να ξανασκύψουμε στην ιστορία μας».
* Τελικά, η πολυπόθητη ελευθερία του ελληνικού κράτους έχει επιτευχθεί στην πράξη;
- Σήμερα, η ισλαμική Ανατολή, κατεξοχήν τουρκική, επιχειρεί να αναιρέσει τις κατακτήσεις του 1821, επανεντάσσοντας τον ελληνικό χώρο ως υποτελή στον νεοθωμανικό σχεδιασμό. Από την Κύπρο έως τη Θράκη και το Αιγαίο, ο ελληνισμός απειλείται στις τελευταίες του εστίες. Και την ίδια στιγμή η Δύση μας έχει εξαντλήσει οικονομικά και πνευματικά και επιχειρεί να μας μεταβάλει σε ένα απλό σύνορο –ένα hot spot– με την Οθωμανική Ανατολή. Έτσι έγινε και παλιότερα. Προηγήθηκαν οι Φράγκοι το 1204 και ακολούθησαν οι Τούρκοι το 1453.
* Τελικά, ως λαός, μαθαίνουμε ή όχι από τα λάθη μας;
- Τα τελευταία χρόνια, όποτε αναφέρω τη βαθύτερη πεποίθησή μου πως ο ελληνισμός βρίσκεται μπροστά σε μια κρίση υπαρκτικού χαρακτήρα, οι περισσότεροι συνομιλητές ή ακροατές μου θεωρούν πως κάνω απλώς ένα σχήμα λόγου, για να υπογραμμίσω το βάθος της κρίσης. Ωστόσο –δυστυχώς– εννοώ ακριβώς αυτό που υποστηρίζω. Οι Έλληνες βρίσκονται σ’ ένα ιστορικό σταυροδρόμι, από τη μία πλευρά του οποίου υπάρχει μια καθοδική σπείρα, πιθανόν χωρίς επιστροφή, και από την άλλη η ανάταξή του.
* Όσα συμβαίνουν σήμερα στη χώρα μας, είναι απόρροια λαθών του παρελθόντος; Και ποια πολιτικά συμπεράσματα μπορούμε να συναγάγουμε;
- Σε όλη μας την ιστορική διαδρομή ταυτίσαμε τον εκσυγχρονισμό με το εισαγόμενο και την παράδοση με την καθυστέρηση ή το φολκλόρ στην καλύτερη περίπτωση. Όμως όλοι οι λαοί που κατόρθωσαν να επιβιώσουν δημιουργικά –χαρακτηριστική περίπτωση οι Κινέζοι ή οι Γιαπωνέζοι - το κατάφεραν μέσα από τον «εκσυγχρονισμό της παράδοσής» τους, δηλαδή ενέταξαν τα εισαγόμενα δυτικά στοιχεία στη δική τους παράδοση. Εμείς, από τη βαυαροκρατία μέχρι και την περίοδο του σημιτικού εκσυγχρονισμού, κάναμε πάντα το ίδιο λάθος. Είναι καιρός λοιπόν να απορρίψουμε αυτό τον διχασμό και να προχωρήσουμε επιτέλους σε έναν εκσυγχρονισμό που να πατάει γερά στη δική μας παράδοση.
Το βιβλίο μου, 1821 Η δυναμική της παλιγγενεσίας επιχειρεί μια επιστημονική απάντηση στην εθνομηδενιστική ιστοριογραφία που επιθυμεί να απορρίψει τη συνέχεια του ελληνικού έθνους. Το βιβλίο επικεντρώνεται στην ελληνική Αναγέννηση που μετά το 1700 σφραγίζει το νέο ελληνισμό για να οδηγήσει στην ελληνική επανάσταση.
Κατά την περίοδο 1700-1922, ο ελληνισμός γνωρίζει μια νέα Αναγέννηση. Η πρώτη φάση, ο «φωτισμός και η παλιγγενεσία», διαρκεί έως το 1821 ενώ η δεύτερη, η «Μεγάλη Ιδέα» –η επαναστατική-εθνικοαπελευθερωτική περίοδος που διαρκεί από το 1821 έως το 1922, στοχεύει στην κρατική ανασυγκρότηση του «ιστορικού χώρου» του υστεροβυζαντινού ελληνισμού.
Γενικότερα πιστεύω πως σε μια συγκυρία βαθύτατης κρίσης του ελληνισμού, αναγκαία προϋπόθεση για να συνεχίσουμε να υπάρχουμε ως αυτόνομο συλλογικό υποκείμενο, είναι ο απολογισμός της ιστορικής μας πορείας, δεδομένου ότι η ιδιοπροσωπία του ελληνικού έθνους είναι ιστορικής υφής. Κατά συνέπεια δεν μπορεί να υπάρξει αποτελεσματική πολιτική χωρίς αίσθηση και γνώση της ιστορίας μας.
* Ενδιαφέρον παρουσιάζει η θέση που υποστηρίζετε ότι το ελληνικό κράτος μεταβλήθηκε από οικονομική άποψη σε «παρασιτική απόφυση της Δύσης», ενώ κάνετε λόγο για έλλειμμα ολοκληρωμένης στρατιωτικής και πολιτικής ηγεσίας.
- Δυστυχώς η σημερινή κρίση επιβεβαιώνει αυτή μου την απόφανση για τον δρόμο που πήρε η ελληνική οικονομία και κοινωνία, η οποία μάλιστα βαίνει αυξανόμενη. Αυτή είναι που εμποδίζει στην πραγματικότητα και την ανάπτυξη μιας οποιασδήποτε σοβαρής πολιτικής, πνευματικής και στρατιωτικής ηγεσίας. Μια παρασιτική κοινωνία δεν μπορεί να γεννήσει κάποια σοβαρή ηγεσία. Αυτή ακριβώς η ανημπόρια, το ανολοκλήρωτο όλων μας των προσπαθειών μέχρι σήμερα, συνιστά αυτόν τον γόρδιο δεσμό που στον αιώνα μας θα λυθεί με τον έναν ή άλλο τρόπο: είτε με την ιστορική μας εξαφάνιση, εξ αιτίας της δημογραφικής, οικονομικής και πνευματικής μας κατάρρευσης, δεδομένου μάλιστα ότι βρισκόμαστε στο σύνορο με το Ισλάμ είτε με την ανάταξη του ελληνισμού.
Προσπαθώ να καταδείξω και σε αυτό το βιβλίο πως ο ελληνισμός δεν είναι ούτε Ανατολή ούτε Δύση, αλλά από την αρχαιότητα ήδη αποτελούσε έναν διακριτό κόσμο μεταξύ Ανατολής και Δύσης. Στις καλύτερες περιόδους του ενσωμάτωνε δημιουργικά τις θετικές επιρροές και απέρριπτε τις αρνητικές. Στις κακές στιγμές μας βρισκόμαστε υποταγμένοι είτε στον έναν, είτε στον άλλον, είτε και στους δύο.
Σήμερα, η ισλαμική Ανατολή, κατεξοχήν τουρκική, επιχειρεί να αναιρέσει τις κατακτήσεις του 1821, επανεντάσσοντας τον ελληνικό χώρο ως υποτελή στον νεοθωμανικό σχεδιασμό. Από την Κύπρο έως τη Θράκη και το Αιγαίο, ο ελληνισμός απειλείται στις τελευταίες του εστίες. Και την ίδια στιγμή η Δύση μας έχει εξαντλήσει οικονομικά και πνευματικά και επιχειρεί να μας μεταβάλει σε ένα απλό σύνορο με την Οθωμανική Ανατολή. Έτσι έγινε και παλιότερα. Προηγήθηκαν οι Φράγκοι το 1204 και ακολούθησαν οι Τούρκοι το 1453.
Η ιστορική συνείδηση, η αίσθηση του ιστορικού μας βάθους αποτελεί ένα από τα τελευταία αναχώματα στην παρακμή που μας απειλεί. Και η πορεία της ελληνικής Αναγέννησης, μετά την άλωση και την παρακμή δύο αιώνων αποτελεί το παράδειγμα και το υπόδειγμα που έχουμε ανάγκη σήμερα. Το 1453 σχεδόν εξαφανισμένοι και μετά το 1700 η μεγάλη Αναγέννηση.
