Αχιλλέας Ε. Κούμπος - συγγραφέας
Νικόλαος Μπαλαμούτσος, Εντατικολόγος και καθηγητής Αναισθησιολογίας στο Αριστοτέλειο Πανεπιστήμιο Θεσσαλονίκης. Κατάγεται από το Ηράκλειο Κρήτης και ειδικεύτηκε στο University Hospitals του Cleveland στο Ohio των Η.Π.Α. Υπήρξε Διευθυντής της Μονάδας Εντατικής Θεραπείας στο «Θεαγένειο» Αντικαρκινικό Νοσοκομείο Θεσσαλονίκης επί 31 χρόνια και Διευθυντής του Αναισθησιολογικού Τμήματος του ίδιου Νοσοκομείου για 12 χρόνια. Σήμερα, ως συνταξιούχος, απολαμβάνει τους κόπους μιας ζωής γεμάτης προσφοράς.
* Αγαπητέ κύριε Μπαλαμούτσο πριν ξεκινήσουμε, σε σχέση με το παρελθόν, πώς βλέπετε την πολιτική αλλά και την εν γένει κατάσταση στη χώρα μας;
- Η σημερινή κατάσταση στη χώρα μας είναι απογοητευτική αφού δεν εξασφαλίζει εργασία σε όλους τους Έλληνες της παραγωγικής ηλικίας. Επίσης είναι απογοητευτικό, άνθρωποι που δούλευαν 15 ή 20 χρόνια, ξαφνικά να χάνουν τη δουλειά τους, γιατί κλείνει η επιχείρηση στην οποία εργάζονται ή απολύονται για να προσλάβουν άλλους που θα αμείβονται με μικρότερο μισθό. Εύχομαι με όλη μου την καρδιά όλοι οι πολιτικοί να καταλάβουν το μέγεθος του προβλήματος, να κάνουν ό,τι μπορούν για την αντιμετώπισή του και να σταματήσουν να μαλώνουν μεταξύ τους.
* Γιατί οι ασθενείς φοβούνται την αναισθησία;
- Διότι έχουν αναφερθεί περιστατικά θανάτου κατά την εγχείρηση και περιπτώσεις στις οποίες οι άρρωστοι δεν πέθαναν αλλά δεν επανέκτησαν τη συνείδησή τους. Τώρα όμως, με τη βελτίωση των γνώσεών μας, την πολύ μεγάλη εξέλιξη της βιοτεχνολογίας για την παρακολούθηση των ζωτικών λειτουργιών των ασθενών και την εφεύρεση νέων φαρμάκων και την καθιέρωση νέων τεχνικών χορήγησης αναισθησίας, μπορούμε να πούμε ότι οι κίνδυνοι αυτοί έχουν σχεδόν εξαφανιστεί, όπως αποδεικνύεται και από τις μελέτες της περιεγχειρητικής θνητότητας. Επιπλέον, υπάρχει και η περιοχική αναισθησία που ο άρρωστος διατηρεί τη συνείδησή του, αφού δεν κοιμάται και ο επηρεασμός των ζωτικών λειτουργιών, καρδιάς και πνευμόνων, είναι μικρότερος.
* Την ώρα της χειρουργικής επέμβασης, η ζωή του ασθενούς είναι στα χέρια του αναισθησιολόγου. Πώς βιώνατε αυτή την ευθύνη;
-Την αναισθησιολογία την άσκησα για 40 χρόνια. Κάθε φορά που χορηγούσα αναισθησία έκανα ό,τι μπορούσα για να βγει ο άρρωστος από το χειρουργείο σε καλή φυσική κατάσταση, με πλήρη επάνοδο της συνείδησης και κατά το δυνατόν χωρίς πόνο. Για να το επιτύχω αυτό έκανα πάντοτε προεγχειρητική επίσκεψη και αξιολόγηση των αρρώστων και δεν εγκατέλειπα ποτέ τον άρρωστο μόνο του έως και την μεταφορά του στην αίθουσα ανάνηψης.
* Σας έκανε καλύτερο άνθρωπο η ιατρική;
- Πιστεύω ότι καλός ή κακός άνθρωπος είναι κανείς από δικού του και αυτό εξαρτάται από τον τρόπο που μεγάλωσε, τις αρχές που έλαβε από την οικογένειά του και το ευρύτερο περιβάλλον του. Όμως, όταν ασχολείσαι με ανθρώπους που σε χρειάζονται και η ζωή τους βρίσκεται σε κίνδυνο,αντιλαμβάνεσαι πιο πολύ το πόσο σημαντικό είναι να δεις τον ασθενή με αγάπη και καλοσύνη, να αντιληφθείς το μέγεθος και την ένταση της αγωνίας και του φόβου του, ώστε να μπορείς να συμμετέχεις στο πρόβλημά του και όχι να τον βλέπεις μόνο σαν πελάτη και τυχαίο αριθμό. Ναι, πιστεύω ότι η άσκηση της Ιατρικής με βοήθησε να γίνω καλύτερος άνθρωπος, για αυτό και δεν κράτησα καμία γνώση για τον εαυτό μου, μετέδωσα ό,τι έμαθα στους μαθητές μου και τους συνεργάτες μου.
* Ποια θα λέγατε ότι είναι τα απαραίτητα στοιχεία που οφείλει να έχει ένας γιατρός, για να υπηρετεί σύμφωνα με τις αρχές της ιατρικής; Αρκεί ο όρκος του Ιπποκράτη;
-Το πιο σημαντικό στοιχείο για την επιτυχή άσκηση της Ιατρικής είναι ο γιατρός να ενημερώνεται συνεχώς για την εξέλιξη της επιστήμης του και τις αλλαγές που καθιερώνονται τόσο στη διάγνωση όσο και στην επιτυχή αντιμετώπιση των διαταραχών των λειτουργιών των ασθενών του. Και βέβαια, η κυρίαρχη αρχή είναι να προλαμβάνεις την εμφάνιση της διαταραχής και όχι να την θεραπεύεις. Ο Όρκος του Ιπποκράτη αν και διατυπώθηκε πριν 2500 χρόνια περίπου, πιστεύω ότι εξακολουθεί να αρκεί και σήμερα, με την προϋπόθεση ότι ο γιατρός τον εφαρμόζει με πίστη και αξιοπρέπεια και δεν ορκίζεται απλά γιατί είναι απαραίτητο, ώστε να πάρει το δίπλωμά του. Μάλιστα, από τότε ο Ιπποκράτης έχει πάρει θέση σε προβλήματα που υπάρχουν σήμερα, ορίζοντας ότι ο γιατρός δεν πρέπει να βοηθά τον ασθενή του να πεθάνει, έστω κι αν του το έχει ζητήσει ο ίδιος, ούτε θα του κάνει τέτοια υπόδειξη, ούτε θα εμπιστευθεί σε έγκυο μέσο που προκαλεί έκτρωση. Για αυτά τα θέματα τα τελευταία χρόνια έχουν υπάρξει διαφοροποιήσεις. Εγώ όμως εξακολουθώ να πιστεύω στην ορθότητα του όρκου. Το ίδιο σημαντικό όμως με τον όρκο του Ιπποκράτη για την ορθή και αξιοπρεπή άσκηση της Ιατρικής είναι το χριστιανικό «Αγαπάτε Αλλήλους».
* Ο φιλόσοφος Εμμάνουελ Καντ είχε δηλώσει ήδη από τον 18ο αιώνα ότι «θέλει να πεθάνει αλλά όχι με τη βοήθεια της ιατρικής». Ποια είναι η άποψή σας για τα σημερινά «θαύματα της ιατρικής» που παρατείνουν τη ζωή υπέρ του δέοντος;
- Η θέση μου στο ζήτημα της ευθανασίας είναι αρνητική τόσο ως προς την ενεργητική μορφή της όσο και προς την παθητική που πραγματοποιείται με την αποφυγή εφαρμογής επιθετικών μεθόδων θεραπείας. Πολύ συχνά στις Μονάδες Εντατικής Θεραπείας (ΜΕΘ) νοσηλεύονται ασθενείς, των οποίων οι ελπίδες για ανάνηψη είναι ελάχιστες έως ανύπαρκτες. Όμως στη μακρόχρονη απασχόλησή μου στη ΜΕΘ δεν θεώρησα ότι είχα το δικαίωμα να το «παίξω» Θεός και να αποφασίσω εγώ για το εάν ο άρρωστος θα ζήσει ή θα πεθάνει. Δεν έχω πεισθεί ότι η διάγνωση του εγκεφαλικού θανάτου είναι επαρκής αφού και στη διεθνή βιβλιογραφία αναφέρονται περιπτώσεις διάγνωσης εγκεφαλικού θανάτου που αποδείχθηκαν λανθασμένες. Η σωστή αντιμετώπιση αυτών των ασθενών είναι πολύ δύσκολη και θα πρέπει να έχομε υπ’ όψιν μας αφενός ότι ο άνθρωπος δεν είναι ένα τσουβάλι με όργανα για μεταμόσχευση αφετέρουν ότι οι προσπάθειές μας δεν πρέπει να έχουν στόχο απλά την καθυστέρηση του θανάτου.
* Έχουν περάσει από τα χέρια σας πολλοί ασθενείς. Τι σας προσέφερε η γνωριμία μαζί τους σε εξαιρετικά δύσκολες στιγμές για αυτούς;
- Η εργασία μου για περισσότερα από 30 χρόνια στο Θεαγένειο Αντικαρκινικό Νοσοκομείο Θεσσαλονίκης με έφερε σε επαφή με χιλιάδες αρρώστους που ήταν σε κίνδυνο ζωής. Πολλοί από αυτούς δεν ήξεραν ακριβώς τη νόσο τους και το βαθμό του κινδύνου για τη ζωή τους όλοι όμως ήθελαν να κάνουν ό,τι μπορούσαν για την αντιμετώπισή του. Μερικοί από αυτούς πίστευαν ότι η ζωή αυτή είναι προσωρινή και ήλπιζαν σε καλύτερη ζωή στον άλλο κόσμο. Η επικοινωνία μου με όλους τους αρρώστους και ανεξαρτήτως των πιστεύω τους με έπεισε ότι ήταν πολύ σημαντικό για αυτούς να τους ακούσεις με υπομονή, ώστε να σου εμπιστευτούν τους φόβους και την αγωνία τους αλλά και τις ελπίδες τους και εσύ να τους πεις με σοβαρότητα αυτό που πιστεύεις για την πορεία της νόσου τους. Ποτέ δεν είπα σε ασθενή ότι θα πεθάνει ή θα ζήσει, τον βεβαίωνα όμως ότι η ΜΕΘ σε συνεργασία και με το Ιατρείο Πόνου θα κάνει ό,τι μπορεί για την αντιμετώπιση της νόσου του και για να μην υποφέρει από πόνο.
* Εκπαιδευτήκατε στην Αμερική. Διαπιστώσατε διαφορές στη σκέψη ανάμεσα στους πολίτες αυτής της χώρας και της Ελλάδας απέναντι στο θέμα της υγείας;
- Τη δεκαετία του 1970 που ήμουν στην Αμερική, η μεγάλη διαφορά στην αντιμετώπιση του θέματος υγείας ήταν ότι εκεί γίνονταν μεγαλύτερες προσπάθειες για την πρόληψη της νόσου. Επίσης, οι ασθενείς είχαν μεγαλύτερη εμπιστοσύνη στον θεράποντα γιατρό τους.
* Βιώνουμε συνεχώς τεχνολογικές ιατρικές επαναστάσεις αλλά η καλοσύνη βλέπω να παραμένει στο ίδιο ή και χειρότερο σημείο. Ποιοι βλέπετε να είναι οι στόχοι της «ιατρικής του μέλλοντος»;
- Από τον Οκτώβριο του 1965 που άρχισα την εκπαίδευσή μου στην αναισθησιολογία, έως τον Δεκέμβριο του 2006 που πήρα σύνταξη, πραγματοποιήθηκαν πραγματικά επαναστάσεις στην ειδικότητά μου όχι μόνο τεχνολογικές, αλλά και σχετικά με τις ιατρικές γνώσεις και τις τεχνικές χορήγησης γενικής ή περιοχικής αναισθησίας, την θεραπεία των ασθενών στη ΜΕΘ και την αντιμετώπιση του πόνου. Δεν μπορώ να καθορίσω τους στόχους της «Ιατρικής του μέλλοντος» αλλά έχω τη δυνατότητα να πιστεύω ότι οι βελτιώσεις που συνεχώς γίνονται θα στοχεύουν στην πρόληψη, την ασφαλέστερη θεραπεία και τη αποφυγή επιπλοκών.
* Η ιατρική επιστήμη σας έδωσε τη «δύναμη» να επαναφέρετε στη ζωή ανθρώπους που αλλιώς θα ήταν καταδικασμένοι.Νιώσατε ποτέ ότι υπερβήκατε τα ανθρώπινα όρια που έθεσε η ίδια η φύση;
- Το συναίσθημα ότι βοήθησα αρρώστους που ήταν καταδικασμένοι το έζησα πολλές φορές στην μακρόχρονη άσκηση της Ιατρικής. Θα αναφέρω δύο περιστατικά που συνέβησαν πριν μερικές δεκαετίες. Ήταν μία γυναίκα 32 ετών και ένα αγόρι 8 ετών. Και των δύο ο εγκέφαλος είχε χαρακτηριστεί από έγκριτους Καθηγητές Νευρολογίας του ΑΠΘ ως σχεδόν κατεστραμμένος. Όμως μου ζήτησαν να τους βοηθήσω, γιατί πίστευαν ότι είχαν κάποιες ελπίδες ανάνηψης. Το πολύ ευχάριστο ήταν ότι και οι δύο άρρωστοι ανένηψαν πλήρως σε σύντομο διάστημα και συνέχισαν κανονικά τη ζωή τους, έρχονταν μάλιστα να με δουν. Ελπίζω ότι και σήμερα εξακολουθούν να είναι σε καλή κατάσταση. Επίσης, θα αναφέρω έναν ασθενή με καρκίνο του παγκρέατος 45 ετών που υπέφερε από ανυπόφορο πόνο. Του έγινε διήθηση (block) με αιθυλική αλκοόλη του κοιλιακού πλέγματος και ευτυχώς ο πόνος σταμάτησε. Ο ασθενής πέθανε μετά από 6 μήνες. Ήρθε η γυναίκα του και με ευχαρίστησε, γιατί τα παιδιά τους θυμόνταν τον πατέρα τους χωρίς πόνο.
* Πνεύμα επιστημονικό και ταυτόχρονα βαθιά θρησκευόμενος. Πώς συμβιβάζονται αυτές οι δύο «ιδιότητες»;
- Δεν είμαι βαθιά θρησκευόμενος, αλλά προσπαθώ να γίνω καλός Χριστιανός. Η επιστήμη μου όχι μόνο δεν εκμηδένισε την πίστη μου, αλλά την ενίσχυσε. Βλέποντας την τελειότητα του ανθρωπίνου σώματος και της λειτουργίας του πιστεύω ότι δεν είμαστε τυχαία προϊόντα φυσικών αντιδράσεων αλλά δημιουργήματα του Ανωτάτου Όντος,του Θεού.
* Εργαστήκατε στο Αντικαρκινικό Νοσοκομείο «Θεαγένειο» της Θεσσαλονίκης. Τι θα συμβουλεύατε έναν ασθενή που δίνει τον αγώνα του ενάντια στην «επάρατο» νόσο;
- Να μην απογοητευτεί από την ύπαρξη της αρρώστιας του που εγώ δεν την χαρακτηρίζω σαν επάρατη, να βρει ένα γιατρό στον οποίο να έχει εμπιστοσύνη και πίστη στην επιστημονική του ικανότητα, να υπακούει σε αυτά που του λέει και τον συμβουλεύει, να ακολουθεί τις οδηγίες του και να ελπίζει στο καλό αποτέλεσμα. Τα τελευταία χρόνια έχουν σημειωθεί σημαντικές πρόοδοι και στην πρόληψη και στη διάγνωση και στην αντιμετώπιση της νόσου.
* Κύριε Μπαλαμούτσο, τελευταία ερώτηση και υποχρεωτική απάντηση. Ποιο το νόημα της ζωής;
- Το νόημα της ζωής για μένα είναι να προσπαθούμε όσο μπορούμε για να γίνουμε καλοί στην εργασία μας είτε είναι επιστημονική είτε είναι χειρωνακτική. Πιστεύω ότι η ζωή μας πρέπει να βασίζεται στο «Αγαπάτε Αλλήλους» και στο αναφερόμενο στις Πράξεις των Αποστόλων κ΄35 «Μακάριον έστι μάλλον διδόναι ή λαμβάνειν».Έχω τη γνώμη ότι ακολουθώντας αυτές τις δύο αρχές είμαστε καλοί τόσο στον εαυτό μας όσο και στους άλλους ανθρώπους και προετοιμαζόμαστε για την αιώνια ζωή.
* Σας ευχαριστώ από καρδιάς.
