George Rawlinson

ΠΡΟΣΩΠΟΓΡΑΦΙΕΣ

Εντυπώσεις από το ταξίδι του στη Θεσσαλία το 1812 (Β’ μέρος)

Η κοιλάδα των Τεμπών (χαρακτικό). Baron de Stackelberg, Grèce (Paris 1830). © Βιβλιοθήκη Πανεπιστημίου Φρανκφούρτης.

Από τον Αλέξανδρο Χ. Γρηγορίου

Συνεχίζουμε με τις εντυπώσεις από τη Θεσσαλία (1812) του αξιωματικού του βρετανικού Ναυτικού George Rawlinson. Ο τελευταίος για μία δεκαετία περίπου, από τον Νοέμβριο του 1805 έως το 1816, περιηγήθηκε τις θάλασσες της Ανατολικής Μεσογείου, στο πλαίσιο αποστολών του βρετανικού στέμματος. Κατά τη διάρκεια αυτών, επισκέφθηκε τα νησιά του Ιονίου και την ηπειρωτική Ελλάδα, καταγράφοντας τις εντυπώσεις του σε ένα ημερολόγιο, αποσπάσματα από το οποίο εκδόθηκαν 20 χρόνια αργότερα (1836) [1]. Όπως ήδη προαναφέρθηκε ο George Rawlinson πέρασε από τη Θεσσαλία δύο φορές. Την πρώτη φορά, το 1812, κατά τη διάρκεια της μετάβασής του στην Κωνσταντινούπολη και τη δεύτερη, το 1813, κατά τη διάρκεια του ταξιδιού της επιστροφής του, ενώ το ημερολόγιό του δημοσιεύθηκε χωρίς το όνομά του [2].

«Τα απομονωμένα σημεία αυτής της μεγαλόπρεπης ομορφιάς [κοιλάδα των Τεμπών] τέρπουν τον θεατή πολύ περισσότερο από το συνηθισμένο. Προηγουμένως είχαμε πορευθεί πάνω σε βουνά χωρίς ίχνος δένδρου, κατά μήκος της απέραντης πεδιάδας των Φαρσάλων, και ήρθαμε σε μία δασώδη κοιλάδα, η οποία διασχίζεται από έναν ήρεμο ποταμό, ο οποίος μας έκανε να αισθανθούμε έκπληξη και απόλαυση. Το ήπιο κλίμα και οι λαμπρές νύχτες με αστροφεγγιά στην Ελλάδα υπολογίστηκαν τόσο καλά για να υποστηρίξουν τον μύθο τους, και αυτή η κοιλάδα επιλέχθηκε από τις νύμφες του δάσους [3] για κατοικία, όπως ο Όλυμπος ως αίθουσα δικαστηρίων του βροντερού Δία.
Τα δύο αξιοπρόσεκτα βουνά, ο Όλυμπος και η Όσσα, βρίσκονται στην αρχή της σειράς εκείνης των βουνών τα οποία χαρακτηρίζουν το βασίλειο της Μακεδονίας. Ο Όλυμπος λέγεται ότι έχει υψόμετρο 6.000 ποδιών [4]. Καλύπτεται εξολοκλήρου από όμορφα δάση και τα ανοίγματα στους βράχους θεωρούνταν οι είσοδοι των σπηλαίων και των υπόγειων διαβάσεων, που οι ποιητές, με χάρη, τις γέμιζαν με τα πλάσματα της πιο θερμής φαντασίας τους. Υποτίθεται ότι για να φθάσει κάποιος στους ουρανούς έπρεπε να ανέβει στην κορυφή του, όπου δεν υπήρχαν ούτε άνεμοι, ούτε βροχή, ούτε σύννεφα, αλλά επικρατούσε μία αιώνια άνοιξη και κάτω από αυτές τις περιστάσεις συγκροτήθηκε εκεί το δικαστήριο του Δία. Το ψηλότερο σημείο της Όσσας, με κωνική απόληξη, μοιάζει με βέλος. Σ’ αυτό το βουνό διέμεναν οι Κένταυροι και για να δικαιολογήσουν την αλλόκοτη μορφή τους, βεβαιώνουν ότι στον πόλεμο μεταξύ των Θεών και των Γιγάντων, τοποθέτησαν την Όσσα πάνω στο Πήλιο για να διαφύγουν οι τελευταίοι στους ουρανούς με μεγαλύτερη ευκολία.
Ήταν μία όμορφη, γαλήνια μέρα όταν προχωρούσαμε μέσα στην Κοιλάδα των Τεμπών, μία ημέρα που οι νύμφες Ναϊάδες [5] θα ήταν τόσο ευχαριστημένες που μπορούσε να ακούσει κανείς τις φωνές τους στον ελαφρύ παφλασμό του Πηνειού. Διασχίσαμε τον ποταμό με μία σχεδία [6], επειδή η όμορφη γέφυρα [7] είχε καταστραφεί από την πλημμύρα του ποταμού [8], η οποία την ίδια περίοδο προκάλεσε ιδιαίτερες ζημίες στη Λάρισα, πνίγοντας 300 από τους κατοίκους της [9].
Εισερχόμαστε τώρα στη Μακεδονία (…), τα σύνορα της οποίας είχαν αλλάξει πολλές φορές στο παρελθόν (…). Φθάσαμε στην τουρκική πόλη Κατερίνη μετά από πολλές περιπέτειες και ταλαιπωρίες. Προχωρήσαμε μέχρι το χάνι που βρισκόταν στην παραλία, με σκοπό να βρούμε μέσο για να μεταβούμε στον κόλπο της Θεσσαλονίκης. Όταν επιβιβαστήκαμε σε μία βάρκα και ανοίξαμε πανιά, ο άνεμος άλλαξε κατεύθυνση και υποχρεωθήκαμε να αγκυροβολήσουμε στις εκβολές του ποταμού Βαρδάρη, ο οποίος στην αρχαιότητα ονομαζόταν Αξιός (…). Κατά το σούρουπο ο αέρας μειώθηκε και αγκυροβολήσαμε στη Θεσσαλονίκη» [10].
ΣΗΜΕΙΩΣΕΙΣ
[1]. Anonymous [George Rawlinson], Selections from my Journal, during a Residence in the Mediterranean, printed by W. Clowes and Sons, London 1836.
[2]. Αλέξανδρος Χ. Γρηγορίου, «Το ταξίδι του George Rawlinson στη Θεσσαλία (1812)», Θεσσαλικό Ημερολόγιο (Λάρισα), τ. 57 (2010), σ. 81-84.
[3]. Οι Νύμφες του δάσους ονομάζονταν Δρυάδες.
[4]. Το ύψος του Ολύμπου είναι 2.917 μ.
[5]. Ναϊάδες = Νύμφες των ποταμών και των λιμνών.
[6]. Πρόκειται για ένα πορθμείο, το γνωστό ως καράβι ή περαταριά.
[7]. Τη γέφυρα αυτή είχε κτίσει κάποιος Οσμάν πασάς της Λάρισας, το 1726. Βλ. Ιωάννης Οικονόμος – Λογιώτατος, Ιστορική τοπογραφία της τωρινής Θετταλίας (1817), εισαγωγή, σχόλια, επιμέλεια Κώστας Σπανός, Λάρισα 2005, σ. 39.
[8]. Στην πλημμύρα αυτή του Πηνειού κατά τον Henry Holland καταστράφηκαν μερικές εκατοντάδες αγροικίες. Βλ. Henry Holland (μτφ. Γ. Καραβίτης), Ταξίδι στη Μακεδονία και Θεσσαλία (1812-1813), εκδόσεις Τολίδη, Αθήνα 1989, σ. 119.
[9]. Σε σχετική ενθύμηση αναφέρεται ότι πνίγηκαν 400 άνθρωποι. Βλ. Δημ. Γ. Καλούσιος, «Τρικαλινά Σύμμεικτα ΚΔ’», Θεσσαλικό Ημερολόγιο, τ. 43 (2003), σ. 277. Ακριβής είναι ο αριθμός των θυμάτων (υπέρ τας εξήκοντα ψυχάς ανθρώπων) που αναφέρεται στα φ. 3β – 4α του κώδικα του ναού του Αγ. Αχιλλίου. Την πληροφορία αυτή οφείλω στον εκδότη του Θεσσαλικού Ημερολογίου Κώστα Σπανό.
[10]. G. Rawlinson, Selections from my Journal, σ. 78-83.