Με μια πολιτιστική εκδήλωση, στις 8:30 απόψε, στο Δημοτικό Ωδείο Λάρισας, κορυφώνονται οι τετραήμερες εορταστικές εκδηλώσεις που διοργανώνει το Αρχηγείο Τακτικής Αεροπορίας τιμώντας τον προστάτη της Πολεμικής Αεροπορίας, Αρχάγγελο Μιχαήλ.
Η αποψινή εκδήλωση, που είναι ανοικτή στο κοινό, με θέμα «Η Πολεμική Αεροπορία γιορτάζει και τιμά την πόλη της Λάρισας» περιλαμβάνει αναφορές και στην ιστορική διαδρομή της Πολεμικής Αεροπορίας αποδεικνύοντας τη στενά συνδεδεμένη σχέση της, με τη νεότερη ιστορία της Λάρισας.
Σχέση που ξεκινά τον Σεπτέμβριο του 1912 όταν στη Λάρισα ιδρύεται ο πρώτος Λόχος Αεροπορίας (στον χώρο του σημερινού αεροδρομίου της 110 Πτέρυγας Μάχης) και λίγες ημέρες αργότερα, ο υπολοχαγός Δημήτριος Καμπέρος εκτελεί την πρώτη αναγνωριστική πτήση στην περιοχή της Τσαριτσάνης, πετώντας αυτοσχέδιες βόμβες στα οθωμανικά στρατεύματα. Σχέση που συνεχίζεται και σήμερα καθώς στη Λάρισα εδρεύει το Αρχηγείο Τακτικής Αεροπορίας, ο μείζων σχηματισμός της Πολεμικής Αεροπορίας η οποία «παραμένει βασικός εκφραστής της εθνικής μας ισχύος και της αποτρεπτικής μας στρατηγικής και εγγυάται την εθνική μας ακεραιότητα, προασπίζοντας καθημερινά τον εναέριο χώρο και τα συμφέροντα της πατρίδας μας».
ΑΝΑΔΡΟΜΗ
Η ελληνική Πολεμική Αεροπορία (ΠΑ) εξελίχθηκε παράλληλα με τις υπόλοιπες αεροπορίες του κόσμου και πολλές φορές πρωτοστάτησε. Το 1910 δημιουργήθηκε ο λόχος Αεροπορίας με τους πρώτους Έλληνες χειριστές Καμπέρο, Μουτούση, Αδαμίδη. Η Ελληνική Αεροπορία οργανώθηκε σε δύο κλάδους κατά τη διάρκεια του Α΄ Παγκοσμίου Πολέμου, τη Στρατιωτική και τη Ναυτική.
Το 1925 λειτούργησε το πρώτο εργοστάσιο αεροπλάνων στο Φάληρο με την παραγωγή Υδροπλάνων και το 1930 ιδρύθηκε το Υπουργείο Αεροπορίας, ενώ κατά τη διάρκεια του Β΄ Παγκοσμίου Πολέμου (1941-44) συγκροτήθηκαν δύο μοίρες διώξεως και μία μοίρα βομβαρδισμού, που σημείωσαν σημαντικές επιτυχίες και παγκόσμια αναγνώριση. Το 1952 έγινε αναδιοργάνωση της ΠΑ με τον εξοπλισμό αεριωθουμένων αεροσκαφών, με την κατασκευή αεροδρομίων, σταθμών ελέγχου και προειδοποίησης και με τη δημιουργία πέντε σταθμών διοίκησης. Το 1965 εντάχθηκε στην ΠΑ το αεροσκάφος F-5 FREEDOM FIGHTER.
Το 1970 συγκροτήθηκαν νέες πολεμικές μοίρες και αναδιοργανώθηκε το σύστημα αεροπορικού ελέγχου. Το 1974-75 η ΠΑ εκσυγχρονίστηκε, με την ένταξη των αεροσκαφών F-4 PHANTOM, A-7 CORSAIR και F-1CG MIRAGE. Το 1988-89 εντάχθηκαν στην ΠΑ τα αεροσκάφη 3ης γενιάς F-16 και Μ-2000, και το 2007-2009 τα αεροσκάφη 4ης γενιάς που μέχρι σήμερα, μαζί με τα υπόλοιπα αεροσκάφη, γεμίζουν τους γαλάζιους ελληνικούς ουρανούς υπερασπίζοντας έτσι και το πιο απομακρυσμένο σημείο της χώρας μας, δρώντας αποτρεπτικά σε οποιονδήποτε ξένο την επιβουλεύεται. Γεγονός αδιαμφισβήτητο, αφού η αεροπορική ισχύς, χαρακτηρίζεται από ταχύτητα, ευελιξία και αποτελεσματικότητα.
Επίσης αποτελεί μέρος της διαπραγματευτικής ισχύος της χώρας, σύγχρονο πολιτικό εργαλείο, εγγύηση της ειρηνικής πορείας και ανάπτυξής της.
Το 1931 αποτέλεσε σταθμό στην ιστορία της Ελληνικής Αεροπορίας. Η Σχολή Αεροπορίας (Σ.Α.) από τις πρώτες στον κόσμο Στρατιωτικές Αεροπορικές Σχολές, ιδρύθηκε στις 6 Σεπτεμβρίου 1931 και άρχισε να λειτουργεί τον Δεκέμβριο του ίδιου χρόνου στην αεροπορική βάση Δεκέλειας, με ενιαία εκπαίδευση για τη Στρατιωτική και Ναυτική Αεροπορία.
Η φοίτηση σε αυτήν ήταν τριετής, η εκπαίδευση βασίστηκε στο σύστημα εκπαίδευσης των αντίστοιχων Αγγλικών Αεροπορικών Σχολών και οι απόφοιτοι της Σχολής ονομάζονταν Μόνιμοι Ιπτάμενοι Ανθυποσμηναγοί. Από το έτος 1938, άρχισε να λειτουργεί και το τμήμα Μηχανικών. Τον Απρίλιο του 1941 η Σχολή μεταστάθμευσε στη Μέση Ανατολή και στη συνέχεια στη Νότια Ροδεσία, όπου λειτούργησε κανονικά ως Εκπαιδευτικό Κέντρο μέχρι το καλοκαίρι του 1946. Το Μάρτιο του 1947 η Σχολή επανέρχεται στη Δεκέλεια. Το έτος 1969 άρχισε να λειτουργεί στη Σχολή το τμήμα Ελεγκτών Αεράμυνας. Από το ακαδημαϊκό έτος 1991 καθιερώθηκε η εισαγωγή γυναικών στο τμήμα Μηχανικών, καθώς και στο τμήμα Ιπταμένων από το 2002.
ΛΑΡΙΣΑ
Τον Σεπτέμβριο του 1912 λίγο πριν την έναρξη του Α΄ Βαλκανικού Πολέμου, η Λάρισα επιλέγεται ως έδρα του πρώτου λόχου Αεροπορίας. Ο πρώτος αυτός λόχος στελεχώνεται από τους Δημήτριο Καμπέρο, Μιχαήλ Μουτούση και Πανούσο Νοταρά. Οι τρεις αεροπόροι ανακλήθηκαν από τη Γαλλία, όπου εκπαιδεύονταν μετά από τηλεγραφική διαταγή του Υπουργείου Στρατιωτικών.
Την 5η Οκτωβρίου 1912 πραγματοποιήθηκε η πρώτη πολεμική αποστολή στα αεροπορικά χρονικά της Ελλάδας, όταν ο Υπολοχαγός Δημήτριος Καμπέρος λαμβάνει διαταγή από το Υπουργείο Στρατιωτικών να εκτελέσει πτήση αναγνώρισης στο εχθρικό έδαφος, στην περιοχή της Τσαριτσάνης, εκτελώντας αναγνώριση των οθωμανικών στρατευμάτων. Τις επόμενες ημέρες οι αποστολές επαναλήφθηκαν, προσφέροντας πολύτιμες πληροφορίες, ενώ τα αεροσκάφη βομβάρδιζαν τις οθωμανικές δυνάμεις με αυτοσχέδιες βόμβες, που είχαν μικρή αποτελεσματικότητα αλλά σημαντική ψυχολογική επίδραση.
Ουσιαστική ανασύσταση του αεροδρομίου έγινε το 1927, όταν κατασκευάστηκαν υπόστεγα και κτίρια. Το Σεπτέμβριο του ίδιου έτους συγκροτήθηκε το Β΄ Σύνταγμα Αεροπλάνων Λάρισας, το οποίο, μετά την οργάνωση της Αεροπορίας σε ανεξάρτητο όπλο, μετονομάστηκε το 1932 σε Β΄ Σμηναρχία Λάρισας.
Το αεροδρόμιο της πόλης χρησιμοποιήθηκε ως μία από τις κύριες βάσεις στις επιχειρήσεις καταστολής του κινήματος του 1935. Ειδικότερα το Μάρτιο του 1935 αεροσκάφη Potez 25 εκτέλεσαν αρκετές περιπολίες στις θαλάσσιες περιοχές του Θερμαϊκού, των Β. Σποράδων, του Παγασητικού και του Μαλιακού κόλπου.
Από το 1936 η τότε Ελληνική Βασιλική Αεροπορία, πέρασε σε φάση ριζικής αναδιοργάνωσης. Μεταξύ του υλικού που παρέλαβε ήταν 36 καταδιωκτικά PZL P.24 πολωνικής κατασκευής. Μερικά από αυτά αποθηκεύτηκαν στη Βάση της Λάρισας, ενώ με τα υπόλοιπα εκτελέστηκε η εκπαίδευση του προσωπικού στο Σέδες.
Από την 30ή Αυγούστου του 1940 δώδεκα από αυτά τα αεροσκάφη διατέθηκαν στην 23η Μοίρα Διώξεως με έδρα το αεροδρόμιο Καζακλάρ στον Αμπελώνα Λάρισας. Η αποστολή της Μοίρας ήταν η προστασία της περιοχής της Θεσσαλίας και των γραμμών ανεφοδιασμού του Στρατού Ξηράς από τις επιδρομές της ιταλικής αεροπορίας στη Θεσσαλία, τον Παγασητικό και τον Β. Ευβοϊκό, ενώ αποτελούσε και εφεδρεία για το μέτωπο της Δυτικής Μακεδονίας εναντίον των Ιταλών. Αντίθετα η 2η Μοίρα Παρατήρησης με αεροσκάφη Brequet 19, που υπαγόταν οργανικά στην Αεροπορική Βάση Λάρισας, μεταστάθμευσε κοντά στο μέτωπο, στο πεδίο Πετράνων Κοζάνης.
Στο πεδίο του Καζακλάρ, δηλαδή της περιοχής του Αμπελώνα, εγκαταστάθηκε από την 28η Αυγούστου του 1940, η 32η Μοίρα Βομβαρδισμού με αεροσκάφη Bristol Blenheim. Λίγο ανατολικότερα της Λάρισας, στη θέση «Νιάματα» χρησιμοποιήθηκε εντατικά το ομώνυμο πεδίο προσγείωσης από την 31η Μοίρα Βομβαρδισμού, που διέθετε 11 βομβαρδιστικά Potez 633 Grec, γαλλικής κατασκευής.
Η γεωστρατηγική σημασία της περιοχής διαφαίνεται ιστορικά από το γεγονός ότι στην περιοχή Θεσσαλίας λειτούργησαν την περίοδο 1940-41 δύο κύρια αεροδρόμια, δύο βοηθητικά και τέσσερα του εμπιστευτικού δικτύου. Δηλαδή συγκεντρώθηκαν 3 Μοίρες βομβαρδισμού (το σύνολο της ελληνικής δύναμης βομβαρδιστικών), δύο Μοίρες Διώξεως και μία Μοίρα Ναυτικής Συνεργασίας.
Κατά τη διάρκεια του ελληνοϊταλικού πολέμου το αεροδρόμιο της πόλης αποτέλεσε ένα από τα ορμητήρια των ελληνικών αεροσκαφών. Ετσι εξηγείται και το γιατί η θεσσαλική πρωτεύουσα δέχθηκε συνεχείς επιθέσεις από την Ιταλική Αεροπορία και υπέστη μεγάλες ζημιές από τους διαρκείς βομβαρδισμούς (τουλάχιστον 11 φορές). Δεν έφθαναν οι βομβαρδισμοί, ήλθε και ο καταστρεπτικός σεισμός της 1ης Μαρτίου του 1941 που ανάγκασε τις ελληνικές αεροπορικές δυνάμεις σε αναδιάταξη, εξαιτίας των ζημιών στις εγκαταστάσεις του αεροδρομίου.
Έναν περίπου χρόνο αργότερα το αεροδρόμιο της Λάρισας καταλήφθηκε από τα γερμανικά στρατεύματα κατοχής και χρησιμοποιήθηκε ως βάση τους μέχρι την αποχώρησή τους τον Οκτώβριο του 1944.
Σημαντική στιγμή στην ιστορία του τοπικού αεροδρομίου αποτελεί η επιλογή του, το 1949, για τον εξοπλισμό της 336 Μοίρας Ελαφρού Βομβαρδισμού, με βομβαρδιστικά κάθετης εφόρμησης τύπου Helldiver. Έτσι, στη Λάρισα οργανώθηκε για πρώτη φορά, σχολείο εδάφους για τα συστήματα του αεροσκάφους και ταχύρρυθμο πρόγραμμα για την εξοικείωση των Ιπταμένων με αυτά. Η Αεροπορική Βάση Λάρισας πήρε τη σημερινή της ονομασία ως 110 Πτέρυγα Μάχης το 1951.
Αναγνωρίζοντας τη στρατηγική σημασία της πόλης, η πολιτεία με βασιλικό διάταγμα του 1952 και συγκεκριμένα στις 30 Απριλίου συγκροτεί το Αρχηγείο Τακτικής Αεροπορίας με έδρα τη Λάρισα, το οποίο αρχικά στεγάστηκε σε ξενοδοχείο επί της οδού Ί. Δραγούμη 10.
Η αποστολή του ΑΤΑ σύμφωνα με τη διαταγή συγκρότησης, είναι η προετοιμασία από τον καιρό της ειρήνης, των μάχιμων Μονάδων για την ανάληψη επιχειρήσεων όποτε απαιτηθεί, ενώ κατά τη διάρκεια του πολέμου, η διεύθυνση και ο συντονισμός των αεροπορικών επιχειρήσεων. Το ΑΤΑ μεταστεγάστηκε τον Φεβρουάριο του 1953 στη σημερινή του θέση, στη συμβολή των οδών Ηρώων Πολυτεχνείου και Αγιάς.
Η πρόοδος σημαντικών έργων που έγιναν στο αεροδρόμιο της πόλης επέτρεψε τη μεταστάθμευση στη Λάρισα αεροσκαφών νέας γενιάς, εξοπλισμένων με σύγχρονα για την εποχή συστήματα. Έτσι η ιστορική 337 Μοίρα αναπτύχθηκε στην 110 Πτέρυγα Μάχης, ενώ τον Ιανουάριο του 1953 ακολούθησε η 339 Μοίρα και τον Απρίλιο του ιδίου έτους η 338 Μοίρα με αεροσκάφη F-84G. Στις τάξεις της 337 Μοίρας οργανώθηκε το 1953, σε συνθήκες εμπιστευτικότητας και με πρωτοβουλία των Ιπταμένων, το πρώτο Ελληνικό Ακροβατικό Σμήνος.
Στα χρόνια που ακολούθησαν συνεχίστηκε η αναβάθμιση του αεροδρομίου με την κατασκευή νέων έργων, προκειμένου να υποστηριχτεί η εκτέλεση επιχειρήσεων με τα σύγχρονα αεροσκάφη που παραλάμβανε η πολεμική αεροπορία. Η περίοδος από το 1977 και μετά αφορά τη δημιουργία υποδομής για αεροσκάφη 2ης και 3ης γενιάς. Έτσι αεροσκάφη F/RF-4 Phantom, A-7 Corsair και F-16 επιχειρούν από το αεροδρόμιο της πόλης.
Σήμερα η 110 ΠΜ «στεγάζει» την 337Μ με αεροσκάφη F-16 Block 52+, από τα πιο σύγχρονα αεροσκάφη που διατίθενται παγκοσμίως, αλλά και την 348 Μ, με τα «ηρωικά» RF-4 που αποτελούν το «μάτι» της πολεμικής αεροπορίας στους ουρανούς, με έμπειρους χειριστές αποφασισμένους να διαφυλάξουν την ακεραιότητα της χώρας ακόμη και με την ίδια τους τη ζωή.
Πέρα από το αεροδρόμιο, η Πολεμική Αεροπορία επέλεξε την περιοχή για την εγκατάσταση και άλλων πολύ σημαντικών Μονάδων, που υποστηρίζουν το επιχειρησιακό της έργο. Αυτές είναι το Εθνικό Κέντρο Αεροπορικών Επιχειρήσεων, η 140 Σμηναρχία Επιχειρησιακών Πληροφοριών και Ηλεκτρονικού Πολέμου, η Διοίκηση Αγωγού Καυσίμου στο Ελευθέριο και το 1ο ΑΚΕ στο Κουτσόχερο.
