Στις 20 Αυγούστου 1904 έφθασε στη Λάρισα όπου παρέμεινε για τέσσερις ημέρες. Τον φιλοξένησαν μέλη του Μακεδονικού Συλλόγου της πόλης που είχε πρόεδρο τον ιατρό Μιχαήλ Σάπκα. Κατά την παραμονή του αυτή, καλλιεργήθηκε η ιδέα να φωτογραφηθεί με τη στολή του μακεδονομάχου που είχε πάρει μαζί του. Η γνωστή αυτή φωτογραφία του Παύλου Μελά, η οποία αμέσως μετά τον μαρτυρικό θάνατό του κυκλοφόρησε απ’ άκρου εις άκρον σε ολόκληρο τον Ελληνισμό, έχει ένα ενδιαφέρον ιστορικό παρασκήνιο με επίκεντρο τη Λάρισα και θα το παρακολουθήσουμε εν συντομία.
Φωτογράφος ήταν ο Λαρισαίος Γεράσιμος Δαφνόπουλος. Μαζί του συνεργαζόταν και η αδελφή του Ελένη. Ο φίλος του Παύλου Μελά στη Σχολή Ευελπίδων ανθυπολοχαγός Χαράλαμπος Λούφας, με τον οποίο είχε στενές επαφές κατά την παραμονή του στη Λάρισα και μάλιστα του προσέφερε φιλοξενία κατά τις τελευταίες προ της αναχωρήσεώς του ημέρες, ήταν αυτός που του πρότεινε να φωτογραφηθεί με τον μακεδονικό ντουλαμά, γεγονός που Μελάς το αποδέχθηκε. Ειδοποιήθηκε προς τούτο ο Σάπκας και αυτός με τη σειρά του ήλθε σε επαφή με τον φωτογράφο Γεράσιμο Δαφνόπουλο, από τα βασικά στελέχη του Μακεδονικού Συλλόγου Λαρίσης.
Στο σημείο αυτό πρέπει να αναφέρουμε ότι υπάρχει ακόμα και σήμερα ασάφεια ως προς τον χώρο όπου τραβήχτηκε η φωτογραφία. Υπάρχουν τρεις διαφορετικές εκδοχές. Στην πρώτη ότι φωτογραφήθηκε στην αυλή του σπιτιού του Μιχαήλ Σάπκα, στη δεύτερη ότι έγινε στο φωτογραφείο του Δαφνόπουλου, ενώ στην τρίτη απεικονίσθηκε στον αυλόγυρο της Μεγάλης Συναγωγής της Λάρισας.
Αν παρατηρήσουμε προσεκτικά τη φωτογραφία, θα διαπιστώσουμε ότι η λήψη της έγινε σε εξωτερικό χώρο, με το φως της ημέρας. Αυτόματα αποκλείεται η δεύτερη εκδοχή, δηλ. να έγινε στο φωτογραφείο του Δαφνόπουλου, γιατί στην περίπτωση αυτή η φωτογράφηση θα ήταν εσωτερική, μέσα στο στούντιο, όπου ήταν στημένος όλος ο μηχανισμός του φωτογραφείου. Για πολλούς η περίπτωση να έγινε στην αυλή του σπιτιού του Σάπκα ήταν η επικρατέστερη. Όμως η αδελφή του Γεράσιμου Δαφνόπουλου Ελένη, θυμόταν πως το πρωινό της 21ης Αυγούστου 1904, την ώρα που η ημέρα πρόβαλλε, ο αδελφός της φορτώθηκε το μεγάλο κουτί της μηχανής με τον τρίποδα και έφυγε αιφνίδια από το σπίτι. Στην ερώτησή της για το πού πήγαινε, πήρε την απάντηση από τον αδελφό της ότι είχε μια έκτακτη δουλειά. Η ίδια είχε την γνώμη πως η ιστορική φωτογραφία δεν τραβήχτηκε στο σπίτι του Σάπκα, αλλά στην αυλή της Μεγάλης Συναγωγής της Λάρισας. Παρόντες στη φωτογράφηση ήταν δύο άτομα, ο Μιχαήλ Σάπκας και ο εμπνευστής της ανθυπολοχαγός Χαράλαμπος Λούφας.
Όμως υπάρχει και μια τέταρτη εκδοχή, προσωπική αυτή, η οποία προκύπτει από την ενδελεχή μελέτη της αλληλογραφίας του Παύλου Μελά με τη σύζυγό του Ναταλία. Σύμφωνα με αυτήν, η φωτογράφηση πρέπει να έγινε στο σπίτι του Λούφα. Πολλά γεγονότα συνηγορούν ώστε να υιοθετηθεί η άποψη αυτή. Τα κυριότερα είναι ότι στο σπίτι αυτό κατέλυσε το προηγούμενο βράδυ ο Παύλος Μελάς [1], καθώς και η μορφή του περιβάλλοντος χώρου της αυλής, όπως αποτυπώνεται στη φωτογραφία. Ο Παύλος Μελάς ποζάρει κοντά σε τοίχο, στον οποίο διακρίνεται παράθυρο με κλειστό το ένα από τα δύο παραθυρόφυλλα. Κάτω από τα παράθυρο ένα μεγάλο τμήμα του επιχρίσματος του τοίχου έχει απολεπισθεί. Η ποιότητα των παραθυρόφυλλων και η κατάσταση του τοίχου, μας προσανατολίζουν στην ιδέα ότι πρόκειται για μια συνοικιακή κατοικία. Ούτε στο σπίτι του Σάπκα ούτε πολύ περισσότερο στη Συναγωγή μπορεί να επικρατούσε αυτή η κατάσταση. Επομένως, σύμφωνα με την εκδοχή αυτή, ο Γεράσιμος Δαφνόπουλος κατευθύνθηκε στην οδό Σκουφά, στο σπίτι του Λούφα, όπου είχε διανυκτερεύσει ο Παύλος Μελάς και βρισκόταν και ο Σάπκας. Εκεί ο Μελάς φόρεσε τον μακεδονικό ντουλαμά και τα υπόλοιπα εξαρτήματα της στολής, στήριξε το αριστερό του χέρι στο όπλο και με ελαφρώς ανεβασμένο σε κάποιο ύψωμα της αυλής το αριστερό πόδι, στάθηκε για να αποτυπωθεί για μία και μοναδική φορά σε φιλμ, ο ήρωας του Μακεδονικού Αγώνα με τη στολή του μακεδονομάχου.
Μετά τη φωτογράφηση ο Δαφνόπουλος πήρε εντολή από τον Σάπκα να εκτυπώσει ένα μόνον αντίτυπο για να αποσταλεί στην οικογένεια του Παύλου Μελά στην Αθήνα, τις δε γυάλινες πλάκες να τις κρύψει για να χρησιμοποιηθούν αργότερα, ανάλογα με τις εξελίξεις. Γράφει ο Παύλος Μελάς στη γυναίκα του για το περιστατικό αυτό: «Σου στέλλω σήμερον το πρώτον αντίτυπον [της φωτογραφίας], αλλ’ υπό τον όρον να μην ιδή το φως της ημέρας. Αν πέσω εκεί, ας είναι μια ανάμνησις εις σε και τα παιδάκια μου. Αλλά φαντάσου τι κωμικόν θα ήτο και τι μαρτύριον δι’ εμέ, αν επέστρεφα άπρακτος, να βλέπω τη φάτσα μου έτσι μασκαρεμένην»[2].
Έτσι με τη φωτογραφία αυτή πέρασε στην ιστορία ο φωτογράφος της Λάρισας Γεράσιμος Δαφνόπουλος και μαζί του η πόλη και ο πρόεδρος του Μακεδονικού Συλλόγου Μιχαήλ Σάπκας.
[1]. Η τοποθεσία του ήταν απόμερη, στις δυτικές παρυφές της Λάρισας (όχι μακριά από την εβραϊκή Συναγωγή) και συγκεκριμένα στην οδό Σκουφά, στον Αρναούτ Μαχαλά (συνοικία Αγίου Αθανασίου). Έτσι η αναχώρησή τους προς Ζάρκο θα ήταν ευχερέστερη και θα περνούσε απαρατήρητη.
[2]. Μελά Ναταλία, Παύλος Μελάς, Αθήνα-Γιάννινα, (1992) σελ. 319.
