Οι περισσότεροι έχουν την εντύπωση ότι πρόκειται για τα υπολείμματα του αρχαίου ή του μεσαιωνικού φρουρίου της πόλης, γι’ αυτό και στις καθημερινές συζητήσεις επικράτησε από χρόνια ο όρος Φρούριο, ο οποίος ακόμα και σήμερα ουσιαστικά προσδιορίζει τη συγκεκριμένη υπερυψωμένη περιοχή της Λάρισας. Παλαιότερα ακόμα και αρχαιολόγοι, όπως ο Απ. Αρβανιτόπουλος, είχαν τη γνώμη ότι το εν λόγω κτίσμα ήταν βυζαντινό φρούριο, το οποίο αργότερα μετασκευάστηκε σε μοναστήρι και κατά την πρώιμη φάση της τουρκοκρατίας χρησίμευσε σαν στρατώνας και κλειστή αγορά. Λίγοι όμως γνωρίζουν ότι το πελώριο αυτό κτίσμα είναι ό,τι απέμεινε από το Μπεζεστένι, την παλιά τούρκικη σκεπαστή αγορά των πρώτων χρόνων της τουρκοκρατίας στην πόλη.
Η ονομασία Μπεζεστένι έχει τη ρίζα της στην περσική λέξη bez, που σημαίνει ύφασμα και ουσιαστικά ο όρος σημαίνει αγορά υφασμάτων. Με τον καιρό όμως επειδή μέσα στον χώρο αυτόν φυλάσσονταν και πωλούνταν εκτός από υφάσματα και άλλα πολύτιμα αντικείμενα (χρυσός, ασήμι, κοσμήματα, πολύτιμες πέτρες) και αποθηκεύονταν σημαντικά έγγραφα, νομίσματα, πολύτιμα περιουσιακά στοιχεία και άλλα πολλά, μετατράπηκε σε μια αυστηρά φυλασσόμενη αγορά, με την παρουσία οπλισμένου νυκτοφύλακα [1].
Η ακριβής χρονολογία κατασκευής του δεν μας είναι γνωστή. Οι αρχαιολόγοι πιστεύουν σήμερα ότι κτίστηκε στα τέλη του 15ου με αρχές του 16ου αιώνα (μεταξύ των ετών 1484-1506). Στα χρόνια που ακολούθησαν και για τρεις περίπου αιώνες το Μπεζεστένι αποτέλεσε το κέντρο της οικονομικής δραστηριότητας της αγοράς της Λάρισας. Πολλοί περιηγητές, όπως οι Τούρκοι Χατζή Κάλφα (1648) και Εβλιγιά Τσελεμπί (1668), ο Γάλλος Robert de Dreux (1669), ο Σουηδός Ιωνάς Bjiornstahl (1779) και άλλοι που το επισκέφθηκαν, το περιγράφουν με κολακευτικά λόγια και το αναφέρουν σαν σημαντικό παράγοντα ανάπτυξης του εμπορίου της πόλης. Όμως τρεις αιώνες αργότερα, το 1799, μια πυρκαγιά από υπαιτιότητα του φύλακα του κτιρίου, είχε σαν αποτέλεσμα να καταστραφεί το εσωτερικό του, να καταπέσει η σκεπή με τους έξη μολυβένιους τρούλους της, να σταματήσει η λειτουργία του και να παραμείνει τελικά μόνον ο σκελετός του.
Αργότερα έγιναν κάποιες επισκευές, μετατράπηκε από τους Οθωμανούς σε αποθήκη πυρομαχικών και τελικά επιχωματώθηκε ψηλά, όσο το ύψος των τοίχων. Σε αυτή την κατάσταση βρέθηκε κατά την απελευθέρωση της Θεσσαλίας το 1881. Μάλιστα είχε γίνει τόσο απελπιστική η εμφάνισή του ώστε υπήρξαν σκέψεις και προτάσεις να κατεδαφισθεί.
Το Μπεζεστένι είναι κτισμένο στο ψηλότερο σημείο του λόφου και πιθανολογείται ότι στο σημείο αυτή βρισκόταν η Ακρόπολη της αρχαίας Λάρισας. Αυτό επιβεβαιώθηκε πρόσφατα, όταν κατά τις εργασίες ανακατασκευής του αποκαλύφθηκαν τα ερείπια του ναού της Πολιάδος Αθηνάς, ο οποίος στόλιζε την Ακρόπολη. Κατά την τουρκοκρατία, όταν ήταν εν λειτουργία, είχε ορθογώνια κάτοψη εξωτερικών διαστάσεων 20 χ 30 μέτρων περίπου. Καλυπτόταν από έξη μολυβδοσκέπαστους τρούλους και εξωτερικά, περιμετρικά στους κάθετους τοίχους του, ήταν ενσωματωμένα μικρά καταστήματα. Η τοιχοποιία ήταν δομημένη από λίθους και αρχαία διαμελισμένα αρχιτεκτονικά μέλη, με παρένθετες κατά διαστήματα σειρές πλίνθων [2]. Στις τρεις από τις τέσσερες πλευρές του είχε ψηλές θύρες εισόδου, από τις οποίες η νότια ήταν η κύρια.
Μετά την προσάρτηση της Θεσσαλίας το 1881 στον ελληνικό κορμό, οι ελεύθεροι πλέον Έλληνες άρχισαν να ενδιαφέρονται για τις διάσπαρτες αρχαιότητες οι οποίες βρίσκονταν εγκαταλειμμένες σε διάφορα σημεία της πόλης. Με τη φροντίδα των δασκάλων και των μορφωμένων ανθρώπων της εποχής συγκέντρωναν με επιμέλεια στον αύλειο χώρο του κτιρίου του Διδασκαλείου, που βρισκόταν εκεί όπου σήμερα στεγάζεται το Δικαστικό Μέγαρο, οι διάσπαρτες αρχαιότητες και τα ευρήματα των ανασκαφών. Με την φροντίδα του αρχαιολόγου Αποστ. Αρβανιτοπούλου, ο οποίος είχε διορισθεί το 1906 από την «Εν Αθήναις Αρχαιολογική Εταιρεία» Έφορος Αρχαιοτήτων Θεσσαλίας, οι αρχαιότητες αυτές μεταφέρθηκαν από την αυλή του Διδασκαλείου στον χώρο έξω από το Μπεζεστένι. Στη νότια πλευρά του είχε κατασκευασθεί σε όλο το μήκος υπόστεγο για την τοποθέτηση αρχαίων επιγραφών και πολύτιμων αρχαιοτήτων, ενώ στη δυτική πλευρά του διατέθηκε ένα μέρος όπου τοποθετήθηκαν αρχιτεκτονικά μέλη και διάσπαρτα ανάγλυφα τμήματα. Αυτά αποτέλεσαν την πρώτη υπαίθρια Αρχαιολογική Συλλογή της Λάρισας.
Οι δημοσιευόμενες δύο φωτογραφίες προέρχονται από το περιοδικό της Αθήνας «Η Εικονογραφημένη» [3]. Τεχνικά δεν είναι άρτιες. Η εκτύπωση την εποχή εκείνη υστερούσε. Στην πρώτη εξ αυτών βλέπουμε σε τι άσχημη κατάσταση βρισκόταν το μπεζεστένι και ο γύρω χώρος του μετά την απελευθέρωση της Λάρισας, ενώ στη δεύτερη διακρίνεται καθαρά το υπόστεγο στη νότια πλευρά όπως είχε σχεδιασθεί από τον Έφορο Αρχαιοτήτων Θεσσαλίας Απόστολο Αρβανιτόπουλο για να φιλοξενήσεις τις αρχαιότητες της Λάρισας.
[1]. Μουσιώνη Λίνα, Μια μέρα στο Μπεζεστένι, Λάρισα (2001) σ. 9.
[2]. Σδρόλια Σταυρούλα, Το Μπεζεστένι. Ιστορική εισαγωγή. Ο Λόφος του Φρουρίου στα βυζαντινά και τα νεότερα χρόνια, Λάρισα (2001) σελ. 13.
[3]. «Η Εικονογραφημένη» ήταν μηνιαίο περιοδικό με διευθυντή τον Δ. Βρατσάνο και κυκλοφόρησε από το 1904-1936.
