Του Δημήτρη Βάλλα
Τη συναντήσαμε στο σπίτι της στο κέντρο της Λάρισας. Περήφανη, κοκέτα, από νωρίς είχε πάει στο κομμωτήριο για να μας υποδεχτεί.
Επέμενε να βάλει τη στολή της νοσηλεύτριας του Ερυθρού Σταυρού και πολλές φορές μάλωσε την ανιψιά της καθώς δεν έβαζε στη σωστή θέση τα παράσημα.
Χαμογέλασα παρακολουθώντας τη σκηνή…
Με έβαλε όμως γρήγορα στη θέση μου και ντράπηκα:
…«Κύριε, εγώ πολέμησα και τράβηξα πολλά…»
Προσπάθησα να κρατήσω σημειώσεις, όμως εκείνη επέμενε:
Θα τα γράψεις, όπως θα σου τα διηγηθώ.
Τιμής ένεκεν λοιπόν στην τελευταία εν ζωή νοσηλεύτρια του Ερυθρού Σταυρού που από τη Λάρισα μικρό κορίτσι βρέθηκε μέσα σε καπνούς, φωτιές, πολυβόλα, αίματα και στούκας για την πατρίδα, το μολύβι του δημοσιογράφου μπαίνει στην τσέπη και η κυρία Ζήνα Οικονόμου –Πατέρα με τρεμάμενη φωνή μας γυρίζει πίσω την ώρα που ηχούσαν οι σειρήνες:
ΘΛΙΒΕΡΟ ΝΑ ΚΟΒΕΙΣ ΔΑΧΤΥΛΑ
«Αισθάνομαι , θα μας πει, βαθύτατη ευγνωμοσύνη στον Πανάγαθο Θεό γιατί μου χάρισε το προνόμιο να ζήσω την εποχή του Αλβανικού Έπους. Να αισθανθώ τον παλμό και τη λεβεντιά, το μεγαλείο, τη δύναμη και την πίστη της Ελληνικής Ψυχής και να δω με τα ίδια μου τα μάτια το Γένος μας σε μια από τις λαμπρότερες ώρες του.
Άρχισα να προσφέρω τις υπηρεσίες μου ως Εθελόντρια Αδελφή του Ε.Ε,Σ. στο 3° Στρατιωτικό Νοσοκομείο Λάρισας την 10η Νοεμβρίου 1940.
Την 1η Μαρτίου 1941 και μετά το μεγάλο σεισμό που έγινε στη Λάρισα, μας ήρθε διαταγή από το Υπουργείο να διακομισθεί το Νοσοκομείο μας στο 2° Στρατιωτικό Νοσοκομείο Λαμίας.
Η αναχώρηση έγινε στις 8 το βράδυ με τον Αρχίατρο κ. Ράπτη, (πατέρα της Μαίρης Ράπτη) την Προϊσταμένη του Ερυθρού Σταυρού κ. Λαμπρούλη, τη Βελώνη, τη Δεμερτζή, τις δύο αδελφές Γιαννάκου κι εμένα.
Φτάσαμε στη Λαμία στις 4 το πρωί με συνεχείς συναγερμούς και βομβαρδισμούς.
Στη Λαμία υπήρχαν μεγάφωνα στους δρόμους που μετέδιδαν τα τραγούδια της Βέμπο και ιδιαίτερα το τραγούδι «Παιδιά της Ελλάδος Παιδιά».
Στις 18 Μαρτίου 1941 μας ήρθαν τραυματίες απ' ευθείας από το μέτωπο. Στρατιώτες βασανισμένοι, ψειριασμένοι, με κρυοπαγήματα, με άρβυλα ανοιγμένα μπροστά, με τα δάχτυλα μελανιασμένα σχεδόν μαύρα.
Τους καθαρίζαμε, τους περιθάλπαμε, τους νοσηλεύαμε. Βλέπαμε στο χειρουργείο να τους κόβουν τα πόδια. Ήταν πολύ θλιβερό να κρατάς τη λαβίδα για να τους κόψουν το μεγάλο το δάχτυλο ή και τα μικρότερα. Ήταν τραγικό να βλέπεις τα νέα παιδιά να φεύγουν από τη ζωή φωνάζοντας τους δικούς τους και ιδιαίτερα τις μητέρες τους.
Ήταν όμως και συγκλονιστικό να προσφέρεις τις υπηρεσίες σου για να ανακουφίζεις τόσο τον σωματικό όσο και τον ψυχικό πόνο.
Την Κυριακή 13 Απριλίου είχαμε πολλούς συναγερμούς. Την Παρασκευή ο συναγερμός από τις 12 τα μεσάνυχτα έληξε στις 6 το πρωί.
Μεγάλη Τρίτη, Μεγάλη Τετάρτη μάθαμε για την προέλαση των γερμανικών στρατευμάτων, οι συναγερμοί έγιναν πιο πυκνοί και μεγαλύτερης διάρκειας. Μεγάλη Πέμπτη ο κόσμος ήταν αναστατωμένος, Μεγάλη Παρασκευή ήταν η μέρα των Παθών του Χριστού και το μαρτύριο των ανθρώπων.
Κατεβαίνουν μερικοί στο υπόγειο, δεν υπάρχει καταφύγιο, άλλοι ξαπλώνουν κάτω από τα κρεβάτια περιμένοντας το φτερωτό χάρο από στιγμή σε στιγμή να φτάσει.
Ένα τέταρτο αγωνίας όταν ακούσαμε βόμβο αεροπλάνου πιο κοντά, η καρδιά μας χτυπούσε δυνατά όταν ακούσαμε πολυβολισμό, τρέμαμε και πλησιάζαμε πιο κοντά ο ένας τον άλλο επικαλούμενοι τη βοήθεια του Θεού.
Ένα σφύριγμα σαν άγριο θηρίο και πέφτουν τρεις βόμβες. Ο φόβος μας και η απελπισία μας μεγαλώνει. Πέρασε μισή ώρα και ανεβήκαμε πάνω. Μετά από πέντε λεπτά βλέπουμε να πλησιάζουν 8 αεροπλάνα.
Θεέ μου! Τι τρόμος, τι αγωνία και να μην υπάρχει καταφύγιο. Δεν προλάβαμε να κατεβούμε στο υπόγειο και μείναμε κάτω από τη σκάλα, όταν ακούστηκε το άγριο σφύριγμα των αεροπλάνων και των βομβών να πέφτουν τριγύρω μας η μία μετά την άλλη και περιμέναμε να πέσει
κάποια πάνω μας.
Δόξα τω Θεώ προς στιγμή ζήσαμε.
Μετά, τελείωσαν οι βομβαρδισμοί και φύγαμε από το Νοσοκομείο.
Οι βαριά τραυματίες έφυγαν με στρατιωτικά αυτοκίνητα για Αθήνα. Όσοι μπορούσαν να περπατήσουν ήρθαν μαζί μας στον Άγιο Λουκά, στην ανηφόρα νόμιζα θα κοπεί η αναπνοή μου, από τρόμο τα πόδια μου έτρεμαν. Από ψηλά βλέπαμε τη Λαμία να φλέγεται σε διάφορα σημεία από εμπρηστικές βόμβες.
Ζητήσαμε από το διευθυντή να ανεβούμε στο βουνό, πήραμε από μια κουβέρτα και φτάσαμε σε μια χαράδρα, κοιμηθήκαμε σε πέτρες. Το πρωί φύγαμε για το Σταθμό.
Τα αεροπλάνα περνούσαν σμήνη-σμήνη, από το φόβο μας νομίζαμε ότι τα πόδια μας δεν προχωρούσαν.»
Ο ΣΩΖΩΝ ΕΑΥΤΟΝ ΣΩΘΗΤΩ
Η περιπέτεια όμως της Λαρισαίας ερυθροσταυρίτισας δεν σταμάτα εδώ:
«Στο σταθμό έφθασα τελευταία. Σε τέτοιες ώρες δε βρίσκεται κανένας να σε βοηθήσει. Εκεί κατάλαβα τι είναι «Ο σώζων εαυτόν σωθήτω». Πρέπει να έχεις μεγάλη δύναμη και ψυχραιμία.
Το τρένο ξεκίνησε και μόνο εγώ δεν ανέβηκα. Από τα παράθυρα με τράβηξαν από τα χέρια. Είχα κρεμαστεί απ'έξω. Φτάσαμε στο Σταθμό Λιανοκλαδίου, είδαμε 5 αεροπλάνα και περιμέναμε να βομβαρδίσουν. Έφυγαν όμως προς Λαμία.
Είχαμε μεγάλη τύχη, γιατί και στη χαράδρα που διανυκτερεύσαμε και στο Νοσοκομείο βομβάρδιζαν παντού.
Στο Λιανοκλάδι μπήκαμε σε άλλα βαγόνια και καθ' οδόν άλλα αεροπλάνα μας πολυβολούσαν. Έκαιγαν επάνω τις σκεπές. Όταν απομακρύνθηκαν αλλάξαμε βαγόνια και φύγαμε ολοταχώς για την Αθήνα. Φτάσαμε στις 12 το βράδυ.
Εκεί μας περίμεναν αυτοκίνητα του Ερυθρού Σταυρού και μας πήγαν στον πρώην Ελληνοαγγλικό Σύνδεσμο στη Πλατεία Ρηγίλλης όπου μείναμε.
Τρώγαμε στον Ευαγγελισμό το μεσημέρι ρύζι ή μακαρόνια, ένα τυράκι τρίγωνο με μια γαλέτα σκληρή, στρογγυλή πάχους 3 πόντων και διάμετρο περίπου 15-16 πόντους για δύο αδελφές.
Είχε αρχίσει το άλλο μαρτύριο, η πείνα της Κατοχής. Στο Σύνδεσμο το πρωί και το βράδυ μας έδιναν ένα τσάι, μια μικρή φρυγανιά και το τρίγωνο τυράκι.
Μετά από λίγες ημέρες με εντολή του Ελληνικού Ερυθρού Σταυρού τοποθετήθηκα στη Μαράσλειο που ήταν αναρρωτήριο. Αργότερα, με Φύλλο Πορείας του Ε.Ε.Σ. επέστρεψα στη Λάρισα όπου συνέχισα να προσφέρω τις υπηρεσίες μου στα λαϊκά ιατρεία.
Τον καιρό των σεισμών, Φάρσαλα, Καρδίτσα και περίχωρα, κάναμε καταυλισμούς σε ελεύθερους χώρους και σε προαύλια εκκλησιών και μοιράζαμε τρόφιμα και ιματισμό μεταφερόμενοι με στρατιωτικά αυτοκίνητα.
Αυτά που σας διηγήθηκα είναι πολύ λιγότερα από αυτά που έγιναν σε αυτόν τον άγριο και αδυσώπητο πόλεμο. Είθε να μην ξαναγίνουν ποτέ. Ο θεός να μας προστατεύει…»
Φωτογραφίες, αναμνήσεις, συγκίνηση . Η στολή της κ. Ζήνας πάλι θα ξαναμπεί στην ντουλάπα με ευλάβεια. Όσο για το μαντήλι της νοσηλεύτριας, πάντα θα πρέπει να φοριέται με τα μαλλιά μαζεμένα και η ανιψιά πάλι θα έπρεπε να προσέξει. Εκεί στο …τρίτο συρτάρι, η μαντήλα θα πρέπει να διπλωθεί προσεκτικά και οι πιέτες να μείνουν ανέπαφες. Εξάλλου έτσι πρέπει στα κειμήλια του πολέμου!
