Του Δημήτρη Βάλλα
Κάπου στο Σεπτέμβριο του 480 π.Χ. και βέβαιος ότι τα όνειρά του θα εκπληρώνονταν ο Ξέρξης, ό τότε βασιλιάς των Περσών, μόλις είχε στήσει το στρατόπεδό του στην ξηρά και ματαιόδοξος- εγωιστής όπως ήταν τοποθέτησε και έναν ολόχρυσο θρόνο σε μια πλαγιά του όρους Αιγάλεω που έβλεπε προς τα νερά της Σαλαμίνας για να παρακολουθήσει τη ναυμαχία.
Το πρωί της 23 Σεπτεμβρίου του 480 π.Χ. κάθισε στο θρόνο του και έδωσε διαταγή να επιτεθούν τα πλοία του.
Από τα μεγάλα πλοία τους οι Πέρσες κοιτούσαν αφ' υψηλού τα ολιγάριθμα ελληνικά σκάφη απέναντί τους. Μόλις είχαν εισέλθει στα στενά και, όπως λέει ο Αισχύλος, προτού καν δουν τους Ελληνες, είχαν ακούσει το πολεμικό τραγούδι τους, τον παιάνα: «Ω, παίδες Ελλήνων, ίτε Ελευθερούτε πατρίδ’ ελευθερούτε δε παίδας, γυναίκας, θεών τε πατρώων έδη, θήκας τε προγόνων, νύν υπέρ παντών ο αγών».
Η μοίρα όμως και η ανδρειοσύνη των Ελλήνων άλα είχε στο νου για τον υπερφίαλο Πέρση ηγεμόνα:
Ο Ξέρξης μέσα σε ένα χρονικό διάστημα μόλις διάστημα οκτώ ωρών αντίκρισε από τον θρόνο του το μισό σχεδόν ναυτικό του να καταλήγει στον βυθό της θάλασσας. Οι ελληνικές απώλειες ήταν μόλις 40 πλοία! …Για πρώτη φορά στην ιστορία μια ναυμαχία είχε κρίνει το αποτέλεσμα ενός πολέμου.
Όμως σήμερα θα σας μιλήσουμε για τον πραγματικό θαλασσόλυκο του Ξέρξη που ήταν γένους θηλυκού και σαν γυναίκα μάλιστα έσπασε τα στεγανά της εποχής και αν και ελληνίδα, όπως θα δούμε, ήταν ναύαρχος στον περσικό στόλο.
Για την Αρτεμισία τη βασίλισσα της Αλικαρνασσού, ο λόγος της σημερινής ιχνηλασίας που με αφορμή την επέτειο της Ναυμαχίας της Σαλαμίνας άγγιξε τους προ Χριστού χρόνους…
Αν ο Ξέρξης την άκουγε δεν θα επιχειρούσε να δώσει τη μάχη στα στενά της Σαλαμίνας και ο ρους της παγκόσμιας ιστορίας θα είχε αλλάξει…
Ευτυχώς όμως τα πράγματα ήρθαν διαφορετικά:
« Σαν πανέξυπνη γυναίκα την παρουσιάζει ο Ηρόδοτος την συμπατριώτισσά του, την Αρτεμισία, που στους μηδικούς πολέμους είχε τη διακυβέρνηση της Καρίας.
Το κράτος της Καρίας βρισκόταν απέναντι από τη Σάμο και τη Ρόδο, στα μικρασιατικά παράλια και είχε καταληφθεί από τους Πέρσες γύρω στα 498 π.Χ., μετά την ιωνική επανάσταση.
Μία από τις κληρονομικές δυναστείες που την κυβερνούσαν, ήταν και αυτή του Λυγδάμεως, πατέρα της Αρτεμισίας. Όταν ο σύζυγός της, που ήταν τύραννος της Αλικαρνασσού, πέθανε, ανέλαβε αυτή την εξουσία.
Δεν δίστασε να λάβει μέρος στο πλευρό των Περσών εναντίον της Ελλάδας. Συστράτευσε η ίδια με το πλοίο, ενώ θα μπορούσε να πάει ο γιος της που ήταν ενήλικος.
Εντυπωσιάζει ακόμα και σήμερα η παρουσία μιας γυναίκας με αρχηγική θέση στο στρατό των Περσών να κάθεται ισότιμα με τους άλλους στρατηγούς και να έχει λόγο και άποψη για το σχεδιασμό της μάχης.
Όταν ο Μαρδόνιος ρώτησε την άποψη κάθε στρατηγού ξεχωριστά για το ενδεχόμενο μιας ναυμαχίας στα στενά της Σαλαμίνας ήταν η μοναδική φωνή, της Αρτεμισίας, που δεν συμφώνησε με το σχέδιο αυτό. Θεώρησε πως οι Έλληνες ήταν καλύτεροι στις ναυμαχίες. Το παράδειγμά της, μας εντυπωσιάζει. Παρομοίασε μάλιστα τους Έλληνες ως άνδρες που δεν μπορούν να συγκριθούν με τους Πέρσες που είναι αδύναμοι σαν τις γυναίκες!
«Οἱ γὰρ ἄνδρες τῶν σῶν ἀνδρῶν κρέσσονες τοσοῦτο εἰσὶ κατὰ θάλασσαν ὅσον ἄνδρες γυναικῶν.»
Η ναύαρχος Αρτεμισία αποδείχθηκε τελικά ότι είχε απόλυτο δίκιο. Ο Ξέρξης, βέβαια, ως άνδρας και εγωιστής που ήταν δεν μπορούσε να ακολουθήσει εύκολα τις συμβουλές μιας γυναίκας.
Όμως η Αρτεμισια δεν σταματησε εκει και συνέχισε να υψώνει ττην φωνή της κάνοντας ακόμα μια σωστή παρατήρηση για το στρατό των Περσών και λέγοντας κατά τον Ηρόδοτο (σ.σ. Σε μετάφραση)
«Υπάρχει άλλο ένα σημείο βασιλιά μου, που πρέπει να λάβεις υπόψη σου. Οι καλοί αφέντες έχουν συνήθως κακούς υπηρέτες και οι κακοί αφέντες καλούς. Εσύ λοιπόν, που είσαι ο καλύτερος αφέντης στον κόσμο, έχεις τους χειρότερους υπηρέτες, αυτοί είναι οι λαοί που υποτίθεται πως είναι σύμμαχοί σου»...
Ο Ηρόδοτος περιγράφοντας τη ναυμαχία μας αναφέρει πάλι για την Αρτεμισία, τονίζοντας τη μαχητικότητα της αλλά και την εξυπνάδα της: «Όταν ο περσικός στόλος βρισκόταν σε μεγάλη ταραχή, η Αρτεμισία καταδιώκονταν από μια αθηναϊκή τριήρη. Αφού το πλοίο της έτυχε να βρίσκεται κοντά στον εχθρό και μπροστά της υπήρχαν άλλα φιλικά πλοία, ήταν αδύνατο να ξεφύγει. Σ’ αυτήν την απελπιστική κατάσταση συνέλαβε ένα σχέδιο που την ωφέλησε όταν το εφάρμοσε. Με το αθηναϊκό πλοίο πολύ κοντά στην πρύμνη της, έπλευσε ολοταχώς μπροστά και επιτέθηκε σ’ ένα από τα συμμαχικά της πλοία, συγκεκριμένα ένα από την Κάλυνδα, στο οποίο μάλιστα επέβαινε ο Δαμασίθυμος, ο βασιλιάς των Καλυνδέων....Ο αθηναίος τριήραρχος βλέποντας τη να επιτίθεται σ’ έναν εχθρό, υπέθεσε, όπως ήταν φυσικό, ότι το πλοίο ήταν ελληνικό ή ότι ήταν κάποιος λιποτάκτης που είχε ταχτεί με το μέρος των Ελλήνων, έτσι σταμάτησε την καταδίωξη κι επιτέθηκε σε άλλο πλοίο.»Έτσι έσωσε τη ζωή της. Ο Ξέρξης που είδε το περιστατικό σχολίασε το γεγονός ως εξής: «Οι άνδρες μου μετατράπηκαν σε γυναίκες και οι γυναίκες σε άνδρες»
Και θα σημειώσει ο Ηρόδοτος «η Αρτεμισία στάθηκε τυχερή από πολλές απόψεις, αφού δεν επιβίωσε ούτε ένας από το καλυνδικό πλοίο που θα μπορούσε να την κατηγορήσει»...
Σκληρός μαχητής στη θάλασσα η Αρτεμισία κατάφερε να γλυτώσει από εμβολισμούς, βέλη και δόρατα, όμως τελικά δεν κατάφερε να αποφύγει το χτύπημα από το βέλος του… Έρωτα που αποδείχτηκε μοιραίο.
Ερωτεύτηκε λοιπόν έναν νέο άνδρα ονόματι Δάρδανο από την Άβυδο της Αιγύπτου. Αυτός όμως την παράτησε. Τότε αυτή κατέφυγε στα μαντεία όπου την συμβουλέψανε να πάει στη Λευκάδα. Εκεί απελπισμένη αυτοκτόνησε πέφτοντας από τα βράχια...
Ένα τέλος πραγματικά άδοξο για έναν Ναύαρχο που στάθηκε επάξια στο πόστο του και έκανε το βασιλιά των Περσών σε μία φάση της ναυμαχίας να αναφωνήσει θαυμάζοντας την:
«Οι άνδρες μου μετατράπηκαν σε γυναίκες και οι γυναίκες σε άνδρες»
