Ο ιατρός Αχ. Τζήμας έγραφε προπολεμικά: «Μέχρι του έτους 1881 εις την Λάρισαν δεν ήσαν παρά τέσσαρες ιατροί, οι Βάιος Στεφανόπουλος εκ Κουτσαρή[3] πρώην Δήμου Φύλλου, του πανεπιστημίου Αθηνών, Αναστάσιος Αστεριάδης, ο επιλεγόμενος παππούς, συμπληρώσας τας ιατρικάς σπουδάς του εν Πίζη της Ιταλίας, ο Αναστάσιος Ζαρμάνης με συμπληρωματικάς σπουδάς εν Παρισίοις και ο Ιωάννης Αστεριάδης του πανεπιστημίου Αθηνών»[4]. Μετά την προσάρτηση της Θεσσαλίας ο αριθμός των ιατρών αύξανε συνεχώς. Το πρώτο οργανωμένο Δημοτικό νοσηλευτικό ίδρυμα λειτούργησε το 1890 ως «Κουτλιμπάνειο Νοσοκομείο». Όμως ειδικευμένοι ιατροί εμφανίστηκαν στη Λάρισα μετά από το 1915. Αργότερα εμφανίστηκαν επίσης και οι πρώτες ιδιωτικές κλινικές.
Στο σημερινό μας δημοσίευμα θα σκιαγραφήσουμε τη ζωή και το έργο του πρώτου ειδικευμένου οφθαλμιάτρου που εγκαταστάθηκε στη Λάρισα, του Κωνσταντίνου Ε. Ισμυρίδη, ο οποίος, όπως θα δούμε, υπήρξε μια πολύπλευρη και ολοκληρωμένη προσωπικότητα. Γεννήθηκε στην Κωνσταντινούπολη, χωρίς να γνωρίζουμε το ακριβές έτος. Αφού παρακολούθησε τα εγκύκλια μαθήματα στα περίφημα σχολεία της, ήλθε στην Αθήνα και σπούδασε στο πανεπιστήμιο την ιατρική επιστήμη. Παρέτεινε την παραμονή του στην ελληνική πρωτεύουσα για λίγα ακόμη χρόνια με σκοπό να αποκτήσει την ειδικότητα του οφθαλμιάτρου. Με σπουδαία επιστημονικά εφόδια πλέον επέστρεψε στην Πόλη, με σκοπό να ακολουθήσει επαγγελματική καριέρα στη γενέθλια πόλη του. Είχε όμως την ατυχία να βρεθεί μέσα στη δίνη του Α’ Παγκοσμίου Πολέμου και καθώς η Τουρκία είχε συμμαχήσει με τη Γερμανία και την Αυστροουγγαρία, αναγκάστηκε να στρατολογήσει όλους τους άνδρες της χώρας της, ασχέτως φυλής. Ο Κ. Ισμυρίδης για να αποφύγει τη στράτευση έφυγε κρυφά από την Πόλη και κατευθύνθηκε στη Θεσσαλονίκη, με σκοπό να προωθηθεί στην Αθήνα, όπου είχε πολλές γνωριμίες από τα φοιτητικά του χρόνια. Στο ταξίδι του με το τρένο προς την πρωτεύουσα, η αμαξοστοιχία σταμάτησε υποχρεωτικά στη Λάρισα για πολλές ημέρες, επειδή είχαν καταστραφεί οι σιδηροδρομικές γραμμές από τα βαριά καιρικά φαινόμενα τα οποία είχαν προηγηθεί. Το γεγονός αυτό τον ανάγκασε να παραμείνει στη Λάρισα, να γνωριστεί με τους συναδέλφους του και να διαπιστώσει από κοντά τα κενά που υπήρχαν στην πόλη όσον αφορά τις ιατρικές ειδικότητες. Ιατρός εξειδικευμένος στην οφθαλμολογία δεν υπήρχε κανείς και οι συνάδελφοί του τού σύστησαν να παραμείνει και να εργαστεί επαγγελματικά κοντά τους. Απ’ όλους περισσότερο τον επηρέασε ο χειρουργός Ιωάννης Τριπουλάς[5], ο οποίος είχε και ίδιος τους αυτούς ενδοιασμούς με τον Ισμυρίδη πριν αποφασίσει να παραμείνει στη Λάρισα και του επισήμανε με έμφαση την απουσία από την πόλη ειδικού οφθαλμιάτρου. Και τελικά ενέδωσε.
Το 1919 νοίκιασε ένα διώροφο σπίτι στη σημερινή οδό Μανδηλαρά στο οποίο στέγασε το ιατρείο με την κλινική του. Την ίδια χρονιά διαβάζουμε στον τοπικό Τύπο ευχαριστήριο ασθενούς του[6]. Το 1920 ο ίδιος προβάλλεται στο κοινό της Λάρισας ως εξής: «Ο ειδικός οφθαλμολόγος Κ. Ε. Ισμυρίδης δέχεται τους πάσχοντας καθ’ εκάστην από 10-12.30 π.μ. και 3-5.30 μ.μ. Τους απόρους δωρεάν κατά Πέμπτην και Κυριακήν μετά μεσημβρίαν»[7]. Η αγγελία αυτή προκαλεί μεγάλη αίσθηση για την ιδιαίτερη μεταχείριση που επεφύλασσε ο Ισμυρίδης στους άπορους ασθενείς του. Είναι γνωστό ότι και άλλοι Λαρισαίοι ασκληπιάδες προπολεμικά είχαν τέτοια φιλάνθρωπα αισθήματα, αλλά η αγγελία με ειδικό ωράριο για δωρεάν εξέταση των απόρων, αποδεικνύει το μέγεθος της μεγαλοψυχίας και του ανθρωπισμού του, προτερήματα τα οποία τον ανέδειξαν όχι μόνον επαγγελματικά, αλλά και κοινωνικά. Το 1919 νυμφεύθηκε την Παλμύρα (+ 1973), κόρη του ιατρού Ιωάννη Αστεριάδη, με την οποία απέκτησαν τρία αγόρια. Τον Μάνο (+ 2006) ο οποίος αναδείχθηκε υψηλόβαθμο στέλεχος της Εθνικής Τράπεζας, τον Ιωάννη (+ 1991) ο οποίος έγινε ιατρός και συνέχισε την οικογενειακή παράδοση στην οφθαλμολογία και τον Τάκη ο οποίος εργάσθηκε στην Αγροτική Τράπεζα.
Εκτός όμως από την ιατρική επιστήμη ο Κώστας Ισμυρίδης είχε και ένα σπουδαίο χάρισμα. Ήταν θαυμάσιος βιολιστής και βρήκε εδώ στη Λάρισα τη μουσική κίνηση που αναζητούσε για να ικανοποιήσει το ταλέντο του. Συμμετείχε σε συναυλίες με μικρά οργανικά σύνολα, συνόδευε λυρικούς τραγουδιστές σε επίσημες εμφανίσεις και το 1930 έγινε μέλος του πρώτου Διοικητικού Συμβουλίου του Δημοτικού Ωδείου[8]. Το 1934, όταν δημιουργήθηκε στην πόλη μας συμφωνική ορχήστρα με διευθυντή τον μαέστρο της στρατιωτικής μπάντας της Φρουράς Λαρίσης Παπαϊωάννου, ο Ισμυρίδης ήταν από τους πρώτους μουσικούς που εντάχθηκε στην ορχήστρα αυτή. Ιστορική για την πόλη έμεινε η δεύτερη συναυλία της που δόθηκε το 1935 στο θέατρο «Ολύμπια» επί της πλατείας Ταχυδρομείου, με μαέστρο τον διάσημο μουσικοσυνθέτη Μανώλη Καλομοίρη. Σολίστ ήταν η Φωφώ Αλεξάνδρου και ο Χρήστος Παντοστόπουλος[9].
Ο Κων. Ισμυρίδης απεβίωσε στις 10 Φεβρουαρίου 1937 και ενταφιάστηκε στη Λάρισα. Άφησε στην πόλη αγαθή μνήμη σαν ένας εξαιρετικός άνθρωπος και σπουδαίος οικογενειάρχης, ο οποίος δεν περιορίστηκε μόνον στην πλούσια επαγγελματική καριέρα του, αλλά συγχρόνως ανέπτυξε μουσική, φιλανθρωπική και κοινωνική δράση, αισθητή στην αναπτυσσόμενη προπολεμική Λάρισα.
[1]. Για την περίοδο της Τουρκοκρατίας υπάρχουν δύο ολιγοσέλιδες μελέτες, οι οποίες σκιαγραφούν ιστορικά σε γενικές γραμμές, μορφές της ιατρικής επιστήμης. Βλέπε σχετικά: Βλάχος Νικόλαος. Θεσσαλοί γιατροί. ΙΖ΄-ΙΘ΄αι. Θεσσαλικά Χρονικά, τόμ. Γ΄. Έκδοση της «Εν Αθήναις Ιστορικής και Λαογραφικής Εταιρείας των Θεσσαλών», Αθήναι (1932) και ανάτυπο, 80 σελ. Επίσης: Γουργιώτη Λένα. Ιατροί στη Λάρισα τον 19ο αιώνα. Εκδότης «Σπαρμός» Κέρκυρα (1993).
[2]. Το 2017 ο διευθυντής ΕΣΥ της Θωρακοχειρουργικής Κλινικής στο Πανεπιστημιακό Νοσοκομείο της Λάρισας Νικόλαος Δεσιμόνας εκπόνησε διδακτορική διατριβή με θέμα «Η άσκηση της ιατρικής και οι γιατροί στο θεσσαλικό χώρο (1881 - 1940)». Σ' αυτήν ο συγγραφέας εκτός από την αναφορά στην άσκηση της ιατρικής, σκιαγραφεί και βιογραφίες ιατρών του Θεσσαλικού χώρου κατά τη χρονική περίοδο 1881-1940. Με βασικά στοιχεία τα σωζόμενα μητρώα μελών των θεσσαλικών ιατρικών συλλόγων, διερεύνησε επιπροσθέτως και πρωτογενείς και δευτερογενείς πηγές που σχετίζονται με τα αναφερόμενα θέματα, μέσα σε μια πολυσέλιδη μελέτη 1012 σελίδων. Πρόκειται για μια θαυμάσια και πρωτότυπη εργασία, η οποία δυστυχώς είναι προσιτή μόνο στο πολυδαίδαλο Εθνικό Αρχείο Διδακτορικών Διατριβών. Ευχής έργο θα ήταν κάποιος φορέας να αναλάβει την πολύτιμη αυτή έκδοση.
[3]. Πρόκειται για το χωριό Ιτέα της περιοχής Παλαμά Καρδίτσας.
[4]. Παπαγιαννόπουλος Ιωάννης, Επαρχία Λαρίσης, περ. Θεσσαλικά Χρονικά, έκτακτος έκδοσις του 1935, σελ.280.
[5]. Ο Ιωάννης Τριπουλάς (1885-1973) καταγόταν από την Ικαρία και μετά από σπουδές στην Αθήνα και το Παρίσι εντάχθηκε στο υγειονομικό σώμα του στρατού. Κατά τη διάρκεια των Βαλκανικών πολέμων και αργότερα κατά τη γαλλική κατοχή της Λάρισας το 1917 βρέθηκε να υπηρετεί στο στρατιωτικό νοσοκομείο της πόλης μας και όταν απολύθηκε το 1919, επειδή οι εντυπώσεις από την παραμονή του εδώ ήταν πολύ καλές, εγκαταστάθηκε μόνιμα. Φιλοξενήθηκε στην κλινική του Κ. Ισμυρίδη μέχρι το 1932 οπότε ίδρυσε τη δική του κλινική.
[6]. «Ευχαριστήριον. Ο οφθαλμίατρος Κ. Ισμυρίδης δι' επιτυχούς επεμβάσεως απέδωκε το φως μου. Τον ευχαριστώ τον ευγνωμονώ και τον θεωρώ μεγάλον ευεργέτην μου. Αχ. Πλιάτσικας». εφ. «Μικρά» φύλλο της 22ας Μαΐου 1919.
[7]. εφ. Μικρά, Λάρισα, φύλλο της 15ης Μαρτίου 1920.
[8]. Για την ιστορία αναφέρουμε ότι το πρώτο Δ. Σ. του Δημοτικού Ωδείου αποτελείτο από τους Ισμυρίδη Κωνσταντίνο οφθαλμίατρο, Ξυραδάκη Γεώργιο διευθυντή του υποκαταστήματος της Τράπεζας Αθηνών, Παναγιούλα Χρήστο δικηγόρο, Οικονομίδη Κωνσταντίνο διευθυντή της Τράπεζας Λαρίσης, Αλεξάνδρου Ιωάννη έμπορο και Σηλυβρίδη Βασίλειο κτηματία. Πρόεδρος ήταν ο δήμαρχος Μιχαήλ Σάπκας, όλοι τους εξέχοντα μέλη της Λαρισαϊκής κοινωνίας.
[9]. Ζιαζιάς Γεώργιος, Αναζητώντας τη χαμένη Λάρισα. 50 χρόνια μνήμες και αναπολήσεις (1900-1950), Λάρισα (1994) σελ. 115. Η Φωφώ Αλεξάνδρου, δεσποινίδα τότε, ήταν υψίφωνος. Παντρεύτηκε αργότερα τον Νικ. Κουκουτάρα και μεταπολεμικά διέπρεψε στο λυρικό τραγούδι ως Φωφώ Κουκουτάρα. Ο Χρήστος Παντοστόπουλος, γιος του γνωστού φωτογράφου Ιωάννη Παντοστόπουλου, σταδιοδρόμησε επαγγελματικά ως οδοντίατρος, αλλά η μεγάλη αγάπη του, όπως και του Κώστα Ισμυρίδη, ήταν η μουσική. Ήταν τενόρος και διετέλεσε μέλος του Διοικητικού Συμβουλίου του Δημοτικού Ωδείου και πρόεδρος του Μουσικού Συλλόγου Λαρίσης.
ΤΟΥ ΝΙΚ. ΑΘ. ΠΑΠΑΘΕΟΔΩΡΟΥ
nikapap@hotmail.com
