Για μιάμιση περίπου ώρα από τον Μπαμπά, ο δρόμος περνάει μέσα από το φαράγγι και μετά ξαφνικά η κοιλάδα ανοίγεται. Οι πλαγιές του Ολύμπου και της Όσσας γίνονται πιο ήπιες, ενώ ο Πηνειός που κυλά κατά μήκος μιας πλατιάς επίπεδης πεδιάδας, όπου οι φυτείες του αραβόσιτου περιμένουν μάταια τους θεριστές, εκβάλλει στο πέλαγος.
Ο ταξιδιώτης για τη Θεσσαλονίκη διασχίζει το ποτάμι από ένα πορθμείο κοντά σε μία ερειπωμένη γέφυρα, αλλά το δικό μας μονοπάτι συνεχίζεται στους πρόποδες των νοτίων λόφων. Ανάμεσα από τεράστια πλατάνια και από συστάδες καταπράσινων αναρριχητικών φυτών, φθάνουμε σε δύο ώρες στο Τσάγεζι [= Στόμιο], έναν τόπο εμπορίου, αλλά πολύ περισσότερο λαθρεμπορίου. Η ελληνικότατη κωμόπολη είναι πλούσια και διεξάγει το εμπόριο της βόρειας Θεσσαλίας με τη Θεσσαλονίκη και τα λιμάνια της βόρειας Ελλάδος.
Η Τουρκική Κυβέρνηση ελπίζει πως εάν η Λάρισα παραμείνει στην Τουρκία, το Τσάγεζι θα αναδειχθεί σε έναν σημαντικό λιμένα, εφάμιλλο με αυτόν του Βόλου. Αλλά και εάν ολόκληρη η Θεσσαλία παραμείνει υπό την Οθωμανική κυριαρχία, το Τσάγεζι δεν θα μπορούσε ποτέ να μετατραπεί σε ένα λιμάνι πρώτης κατηγορίας χωρίς να ξοδευτούν πολλά χρήματα. Καλά προφυλαγμένο από τους νότιους και νοτιοανατολικούς ανέμους, το Τσάγεζι ταλαιπωρείται κατά τη διάρκεια του χειμώνα από τους θυελλώδεις βορειοανατολικούς ανέμους που σαρώνουν τα πάντα στις ακτές μέχρι τον κόλπο της Θεσσαλονίκης [...]. Εδώ θα μπορούσε, χωρίς μεγάλα έξοδα, να κατασκευαστεί ένας κυματοθραύστης για να εξασφαλιστεί η ασφαλής πρόσβαση σε μικρά και μεσαίου μεγέθους σκάφη. Εάν κάποτε η Θεσσαλία αναπτυχθεί οικονομικά και ευημερήσει, τότε το Τσάγεζι θα μπορούσε να εξελιχθεί σ’ ένα υπέροχο θερινό θέρετρο, λόγω της προνομιακής του θέσης στον χάρτη [...]. Το σούρουπο, καθώς στεκόμουν στην παραλία, έβλεπα τον ήλιο που βυθιζόταν πίσω από την επιβλητική οροσειρά του Ολύμπου. Οι ανατολικές πλαγιές του ήταν ντυμένες με τη μωβ ομίχλη, αλλά οι μεγαλοπρεπείς θόλοι του ήταν ακόμα λουσμένοι στο ηλιακό φως. Προς τα βόρεια, στον κόλπο της Θεσσαλονίκης, φαινόταν το αχνό περίγραμμα του Χορτιάτη και στα ανατολικά η φωτεινή και διάφανη κορυφή του Αγίου Όρους, έμοιαζε σαν νεράιδα στην αγκαλιά του Αιγαίου Πελάγους [...].
Η κοιλάδα των Τεμπών φαινόταν τόσο ωραία, ώστε άξιζε να τη διασχίσει κανείς δύο φορές. Την επόμενη ημέρα, επιστρέφοντας στον Μπαμπά, αντίκρισα μία νέα μεγαλοπρεπή εικόνα. Τα σύννεφα σκοτείνιασαν τον ουρανό και κάλυψαν τις κορυφές των βουνών, ενώ ο Όλυμπος σειόταν συθέμελα από τους κεραυνούς του Διός. Ο ήλιος όμως έλαμπε ακόμα πάνω από τον Μπαμπά.
Από τον Μπαμπά ξεκινά ένας δρόμος που οδηγεί στο βόρειο άκρο της θεσσαλικής πεδιάδας, φθάνοντας στην πόλη των αμπελουργών, τον Τύρναβο. Σ’ αυτό εδώ το μέρος της Θεσσαλίας, είχαν εγκατασταθεί πολύ πριν από το 1453, οι πρώτοι μουσουλμάνοι μετανάστες. Οι Έλληνες πρόκριτοι της Λάρισας, είχαν ζητήσει από τον τότε επικεφαλής τους, προστασία από τις ληστρικές επιδρομές των Βουλγάρων. Σε ελάχιστο χρονικό διάστημα, 5.000 οικογένειες από τη Μικρά Ασία, εγκαταστάθηκαν στην πεδιάδα του Δερελί [= Γόννοι] στην είσοδο της κοιλάδας των Τεμπών, δημιουργώντας κατ’ αυτόν τον τρόπο μία ασπίδα απέναντι στους βόρειους εισβολείς.
Σε τρεις ώρες περίπου φθάσαμε στον Τύρναβο, μία κωμόπολη από την οποία είχα περάσει λίγες ημέρες νωρίτερα, κατά τη διάρκεια του ταξιδιού μου προς το Μοναστήρι της Μακεδονίας. Βρίσκεται ανάμεσα σε αμπελώνες που ποτίζονται από τον ποταμό Ευρώτα [2] και κατοικείται από 6.000 Έλληνες, Βλάχους και Τούρκους που ευημερούν, λόγω του εκτεταμένου εμπορίου κρασιού και της βιοτεχνίας των βαμβακερών υφασμάτων. Από τον Τύρναβο, ο δρόμος για τα Τρίκαλα διασχίζει τον Τιταρήσιο και φθάνει στον Πηνειό κοντά σε κάποια ερείπια τα οποία υποτίθεται ότι σηματοδοτούν τον χώρο της αρχαίας Λάρισας. Από εκεί ξεκίνησα για να μεταβώ στα Τρίκαλα που βρίσκονται σε απόσταση 30 μιλίων [= 48 χιλιόμετρα] εν μέσω μίας πεδιάδας, η οποία μετά τον θερισμό έμοιαζε έρημη. Τα χωριά που περνάμε δεν είναι μικρά. Αλλά ούτε ένα δένδρο υπάρχει για να δώσει κάπως μία όμορφη πινελιά στις άθλιες εξωτερικές όψεις των κατοικιών. Αλλά εάν κάποιος εισέλθει σ’ αυτές, θα νιώσει πολύ άνετα. Την άνεση αυτή θα ζήλευαν ακόμα και οι Ιρλανδοί αγρότες [...].
Ο δεσποτισμός της Οθωμανικής διοίκησης, η νωθρότητα και η αμάθεια, ταπείνωσαν το γενναίο φρόνημα του λαού και αυτήν ακόμη την ανθρώπινη φύση. Η Θεσσαλία, μία από τις πιο πλούσιες επαρχίες της Οθωμανικής αυτοκρατορίας, ενώ θα μπορούσε άνετα να εξασφαλίσει την άνετη ζωή για ένα εκατομμύριο κατοίκους, σήμερα μόλις μετά βίας μπορεί να συντηρήσει 350.000 ψυχές [...].
ΣΗΜΕΙΩΣΕΙΣ
[1]. Valentine Chirol, Twixt Greek and Turk: or Jottings during a journey through Thessaly, Macedonia, and Epirus, in the autumn of 1880. With frontispiece and map. Edinburgh & London: William Blackwood and Sons, 1881.
[2]. Εννοεί τον Τιταρήσιο: «Ο παρ’ Ομήρω Τιταρήσιος ποταμός Ευρώτας ύστερον εκλήθη». Βλ. Index in Eustathii commentarios in Homeri Iliadem et Odysseum. Studio Matthaei Devarii. Lipsiae, 1828, σελ. 189.
