Όμως ο σπουδαίος αυτός πολιτικός της Λάρισας εδώ διαψεύστηκε. Ο Θεός που επικαλέσθηκε, βοήθησε να οδηγηθούν τα γραπτά του στο δημιουργικό τοπικό τμήμα των Γενικών Αρχείων του Κράτους και τα χειρόγραφα των «Αναμνήσεων» να πέσουν στα χέρια μιας έμπειρης ερευνήτριας. Η Ιουλία Κανδήλα μελέτησε σε βάθος το πολυσέλιδο κείμενο του Χατζηγιάννη, 1.280 ολόκληρες δακτυλογραφημένες σελίδες, έγραψε μια εμπεριστατωμένη εισαγωγή και σχολίασε με άφθονες υποσελίδιες σημειώσεις το κείμενο, ανατρέχοντας σε πληθώρα αρχειακών πηγών, εφημερίδων, περιοδικών, άρθρων και βιβλίων. Στην πολυετή αυτή εντρύφηση με τα έργα και τις ημέρες του Δημητρίου Χατζηγιάννη και στην ευόδωση της προσπάθειάς της για την έκδοση του βιβλίου, η ερευνήτρια είχε σύμμαχο το ενδιαφέρον και την ανταπόκριση της τοπικής αυτοδιοίκησης και του τότε προέδρου της Τοπικής Ένωσης Δήμων και Κοινοτήτων νομού Λάρισας Κώστα Τζανακούλη[1].
Τα βιογραφικά στοιχεία του Χατζηγιάννη είναι λίγο πολύ γνωστά. Λεπτομέρειες μπορεί κανείς να βρει στο 600 σελίδων βιβλίο που εκδόθηκε το 2011, όπου στην εισαγωγή του καταγράφεται, χρονικά κατανεμημένα, ο βίος και το έργο του. Στο σημερινό σημείωμά μας θα επιχειρήσουμε μια σύντομη σκιαγραφία της διαδρομής του Χατζηγιάννη στην τοπική κοινωνία κατά τα δύσκολα χρόνια του πολέμου και της κατοχής και κατά τη θητεία του στην τοπική αυτοδιοίκηση επί 15 χρόνια, από το 1954 μέχρι το 1969. Η σπουδαία βουλευτική του διαδρομή αναλύθηκε πριν μερικά χρόνια σε κάποιο άλλο σημείωμά μας[2].
Ο Δημήτριος Χατζηγιάννης υπήρξε ο μακροβιότερος Θεσσαλός πολιτικός του 20ού αιώνα. Άρχισε την πολιτική του σταδιοδρομία πολύ νέος, σε ηλικία 22 ετών, όταν το 1910 εκλέχθηκε για πρώτη φορά βουλευτής και την περάτωσε πολύ μεγάλος, σε ηλικία 81 ετών, όταν το 1969 παραιτήθηκε από το δημαρχιακό αξίωμα. 59 χρόνια, σχεδόν έξι δεκαετίες, βρισκόταν στο πολιτικό προσκήνιο, άλλοτε σαν βουλευτής, άλλοτε σαν δήμαρχος και πάντοτε παρών τόσο στις τοπικές όσο και στις εθνικές εξελίξεις. Σαν άνθρωπος ήταν γλυκύς και ευγενικός στους τρόπους και την καθημερινή συμπεριφορά του, όμως στις επαγγελματικές και πολιτικές του συναναστροφές ήταν πείσμων και διεκδικητικός. Είχε ένα έμφυτο πάθος με την πολιτική και μια υπερβολική εμπιστοσύνη στις ικανότητές του. Αυτό γίνεται εμφανές σε πολλά σημεία του αυτοβιογραφικού του κειμένου όπου παρατηρούμε ότι επιπολάζει μια προσπάθεια αυτοπροβολής και εγωισμού. Κατά τα άλλα ήταν δεινός ρήτορας, ευχάριστος συνομιλητής, άριστος γνώστης της τοπικής ιστορίας και της κλασικής και ρωμαϊκής αρχαιότητας και εμφάνιζε μια, απροσδόκητη για πολιτικό, ευρύτητα πνεύματος. Με τη σύζυγό του Μαρίκα είχε μέχρι τον θάνατό της πάντοτε τρυφερές σχέσεις αγάπης και αλληλοθαυμασμού. Γενικά οι τρόποι και η όλη συμπεριφορά του προσιδίαζαν με την προσωπικότητα ενός άρχοντα, ενός ευπατρίδη.
Κατά τη διάρκεια των χρόνων της δικτατορίας του Μεταξά, του ελληνοϊταλικού πολέμου του ‘40 και της κατοχής, ο Δημήτριος Χατζηγιάννης επέλεξε να παραμείνει στη Λάρισα, παρ’ ό,τι διάφορες σειρήνες τον καλούσαν στην Αθήνα ή τον Βόλο. Εδώ εξάσκησε για βιοποριστικούς λόγους το επάγγελμα του δικηγόρου, όμως παράλληλα, σαν πρόεδρος του Δικηγορικού Συλλόγου και σαν μέλος της Επιτροπής του Διεθνούς Ερυθρού Σταυρού και άλλων οργανισμών αλληλεγγύης, ενεργοποιήθηκε, ιδιαίτερα μετά τον καταστροφικό σεισμό της 1ης Μαρτίου 1941 και τον ανηλεή γερμανικό βομβαρδισμό που ακολούθησε λίγες ημέρες αργότερα, για την ανακούφιση των συμπολιτών του. Με αλλεπάλληλες επισκέψεις στην Αθήνα επικεφαλής διαφόρων επιτροπών κατόρθωσε αρχικά να αποσοβήσει την αποφασισθείσα μεταφορά της έδρας του εφετείου στον Βόλο, να μεταφέρει βοήθεια του Ερυθρού Σταυρού στους αναξιοπαθούντες συμπολίτες του και τους πολιτικούς ομήρους στα στρατόπεδα της Λάρισας, να επιτύχει τον διορισμό τοποτηρητού μητροπολίτου στη Λάρισα, αφού ο οικείος ιεράρχης «ευρίσκετο εν ασθενεία» στην Αθήνα και να επιλύσει και άλλα φλέγοντα τοπικά ζητήματα. Επίσης πολλές φορές είχε έλθει σε επικίνδυνες για το άτομό του συγκρούσεις με τα στρατεύματα κατοχής, ιδιαίτερα κατά τις συλλήψεις αθώων πολιτών, με σκοπό την εκτέλεσή τους, σαν αντίποινα πατριωτικών δράσεων και δολιοφθορών από ανταρτικές ομάδες.
Το 1954 διάφορες συγκυρίες και συνεχόμενες εκλογικές αποτυχίες στις εθνικές εκλογές, υποχρέωσαν τον Χατζηγιάννη να εγκαταλείψει την κεντρική πολιτική σκηνή και να στραφεί με επιτυχία στην τοπική αυτοδιοίκηση, την οποία εν συνεχεία υπηρέτησε μέχρι το 1969, επί 15 συνεχή χρόνια, είτε σαν δήμαρχος είτε σαν δημαρχιακός σύμβουλος. Η διάρκεια αυτή της δημαρχιακής του πορείας χαρακτηρίζεται, όπως άλλωστε και η περίοδος της βουλευτικής του θητείας, από κάποια πολιτική αστάθεια. Διατρέχοντας την πολύχρονη πολιτική του διαδρομή, διαπιστώνουμε ότι πολύ εύκολα μετακινείται και συνεργάζεται κάθε φορά με διαφορετική παράταξη, στηριζόμενος κυρίως σε λόγους συναισθηματικούς και όχι πολιτικούς, όπως χαρακτηριστικά επεξηγεί το γεγονός ο ίδιος στις «Αναμνήσεις» του. Σαν παράδειγμα αναφέρουμε πως, ενώ σε ολόκληρη τη μακρά δημόσια ζωή του υποστήριζε ότι δεν υπήρξε ποτέ οπαδός προσώπων, παρά μόνον ιδεών, όμως τις απόψεις του περί δημοκρατίας και κοινοβουλευτισμού, αν και δεν έπαυσε ποτέ να τις εκθειάζει, κατά τα τελευταία χρόνια του πολιτικού του βίου δυστυχώς τις παραβίασε.
Στις δημοτικές εκλογές της 21ης Νοεμβρίου του 1954 διεκδίκησε για πρώτη φορά το αξίωμα του Δημάρχου της Λάρισας ως υποψήφιος του μετώπου που είχε δημιουργηθεί σε ολόκληρη τη χώρα, σαν αντίδραση στη διακυβέρνηση του Ελληνικού Συναγερμού του Παπάγου. Αντίπαλός του ήταν ο βιομήχανος Φώτης Παππάς, στενός συνεργάτης του στις απαρχές της δημιουργίας του ηλεκτροφωτισμού και της ύδρευσης της Λάρισας κατά τα μέσα της δεκαετίας του 1920. Η υπερψήφιση του συνδυασμού του Δημήτριου Χατζηγιάννη στις εκλογές αυτές άνοιξε τον δρόμο για τη συνέχιση της πολιτικής του πορείας στον θεσμό της τοπικής αυτοδιοίκησης.
Έπειτα από μια επιτυχημένη τετραετία δημοτικών έργων, ο Χατζηγιάννης έθεσε εκ νέου υποψηφιότητα στις εκλογές του Απριλίου του 1959. Αυτήν τη φορά ηγήθηκε υπερκομματικού ψηφοδελτίου και είχε αντίπαλό του τον Ιπποκράτη Κουτσίνα, ο οποίος υποστηρίχθηκε από το κόμμα των Φιλελευθέρων και την ΕΔΑ. Εν τω μεταξύ είχε ήδη από το 1958 διαφανεί κάποια συμπάθεια που έτρεφε ο Χατζηγιάννης προς την ΕΡΕ του Κωνσταντίνου Καραμανλή. Έτσι στράφηκε πολιτικά προς αυτήν, χωρίς όμως ποτέ να επιχειρήσει να ενταχθεί στις τάξεις της. Η στροφή αυτή επιβεβαιώθηκε και από τη φιλοκυβερνητική πολιτική που ακολούθησε στον Δήμο, αναγνωρίζοντας κυρίως την προσωπικότητα του ιδρυτού της, όπως ισχυριζόταν. Στις εκλογές αυτές υπήρξε και πάλι νικητής και μάλιστα με μεγάλη διαφορά από τον αντίπαλό του.
Στις εκλογές του Ιουλίου του 1964, έχοντας διαγράψει δύο δημιουργικές δημαρχιακές θητείες, έθεσε υποψηφιότητα θεωρώντας σίγουρη την επανεκλογή του. Είχε αντιπάλους τον Αλέκο Χονδρονάσιο, υποψήφιο της ΕΔΑ και τον Σωκράτη Ναό, υποψήφιο της Ένωσης Κέντρου. Όμως νικητής αναδείχθηκε ο συνδυασμός του Χονδρονάσιου. Η ήττα αυτή τον λύπησε ιδιαίτερα και πλήγωσε αφάνταστα τον εγωισμό του. Ο ίδιος την απέδωσε στην αδιαφορία των Λαρισαίων -καλοκαίρι η ημερομηνία των εκλογών- ενώ θα έπρεπε να είχε προβληματισθεί από τη γενική και πανελλήνια καθίζηση του κόμματος της ΕΡΕ, την αδιαφιλονίκητη φθορά των δύο συνεχών τετραετιών στην ηγεσία της δημοτικής αρχής και το υπερβολικό ενδιαφέρον που επέδειξε για την προσωπική του προβολή μέσω της Κεντρικής Ένωσης Δήμων και Κοινοτήτων Ελλάδος και εν συνεχεία της Ευρωπαϊκής Ένωσης Δήμων και Κοινοτήτων, γεγονός το οποίο συνεπάγονταν μακρόχρονη απουσία από την πόλη. Παρά ταύτα όμως, από τη θέση του αρχηγού της αντιπολίτευσης, συμμετείχε ενεργά στα τρέχοντα ζητήματα του Δήμου μέχρι τον Απρίλιο του 1967.
Τότε το δικτατορικό καθεστώς καθαίρεσε και εξόρισε τον εκλεγμένο δήμαρχο Αλέκο Χονδρονάσιο και στη θέση του διόρισε τον Δημήτριο Χατζηγιάννη. Η απόφασή του να αποδεχθεί τον διορισμό αυτόν, αποτέλεσε ίσως την πιο αμφιλεγόμενη ενέργεια της πολιτικής του διαδρομής. Η πλειοψηφία των συμπολιτών, αν και είχε αναγνωρίσει τη σημαντική προσφορά του στην πόλη με το τεράστιο έργο που είχε επιτελέσει τη γόνιμη οκταετία της νόμιμης δημαρχιακής του θητείας, εν τούτοις δεν του συγχώρησε εύκολα την απόφαση αυτή. Για τον ίδιο ο διορισμός του ήταν μια «επιστράτευση» και η αποδοχή του οφειλόταν στο μεγάλο πάθος, την υπερβολική αγάπη και την προσωπική ανάγκη προσφοράς για την πόλη του. Σήμερα, βλέποντας τα γεγονότα της περιόδου αυτής πιο ψύχραιμα, πιστεύεται ότι η αποδοχή του διορισμού του ως δημάρχου υπήρξεν απόρροια της μεγάλης αδυναμίας του για την εξουσία. Έτσι μετά την προηγηθείσα το 1964 εκλογική ήττα, του παρέχονταν η δυνατότητα επιστροφής στα πολιτικά πράγματα, έστω και αντισυνταγματικά.
(Συνέχεια)
Του Νικ. Αθ. Παπαθεοδώρου (nikapap@hotmail.com)
—————————————————
[1]. ΓΑΚ-Αρχεία Ν. Λάρισας. Αναμνήσεις Δημητρίου Χατζηγιάννη (1888-1973). Επιμέλεια-Εισαγωγή-Σχόλια Ιουλία Κανδήλα. Έκδοση ΤΕΔΚ Ν. Λάρισας. Λάρισα (2011).
[2]. Παπαθεοδώρου Νικόλαος. Ο Δημ. Χατζηγιάννης αρχηγός κόμματος. εφ. «Ελευθερία», φύλλο της 25ης Ιανουαρίου 2017.
