«...Ναι, το Τάγμα Τηλεγραφητών είχε στη δύναμή του και «τας αγγελιαφόρους περιστεράς» όπως τις λέγανε. Στους παλιότερους πολέμους, που δεν υπήρχαν μέσα, προσέφεραν τα περιστέρια με τα μηνύματα, τα «περιστεριογραφήματα». Τώρα κατά πόσο επηρέαζαν στον πόλεμο, δεν μπορούσαμε να ξέρουμε. Αλλά στα βιβλία που μας έδωσαν να διαβάζουμε, φαινόταν ότι πραγματικά είχαν σώσει μάχες. Ήταν ικανά να κάνουν αυτήν τη δουλειά. Εμείς, τον καιρό πριν από τον πόλεμο και μέχρι τον Οκτώβρη, τα εκπαιδεύαμε εντατικά. Στην αρχή μικρές αποστάσεις:
Πηγαίναμε στο δάσος του Σέιχ Σου στη Θεσσαλονίκη και κατόπιν μέχρι τη Λάρισα και την Κομοτηνή. Τα μεταφέραμε με το τρένο μέσα σε κλουβιά. Αυτά δεν βλέπανε τίποτα φυσικά. Και από εκεί, δέναμε το περιστεριογράφημα στο πόδι τους, βάζαμε την ώρα του μηνύματος (για να τα χρονομετρούμε), τα αφήναμε ελεύθερα και αυτά ανέβαιναν ψηλά, προσανατολίζονταν και επέστρεφαν στη Θεσσαλονίκη. Δεν ήταν μόνο που ήθελαν να επιστρέψουν στη φωλιά τους, έπαιρναν και «εορταστική» μερίδα.
Ναι, είχαν αυτό το προνόμιο! Τα αφήναμε νηστικά πριν από την πτήση για να επιστρέφουν στον περιστεριώνα και να βρουν τροφή. Το στρατιωτικό περιστέρι πρέπει να πετάει. Και πολύ ψηλά μάλιστα. Είχαμε κάπου 150 περιστέρια μέσα σε ένα αυτοκίνητο ειδικό που ήταν περιστεριώνας. Τα καημένα ήταν στραμμένα στα παράθυρα...
Είχαμε και ένα πλεονέκτημα εμείς οι περιστεριοτρόφοι: Τα περιστέρια γεννάνε πολλά αβγά. Και τα περισσότερα δεν μπορούσαμε να τα εκκολάψουμε. Και κάναμε πολλά τηγανητά αυγά. Αυτά είναι μερικά πλεονεκτήματα που έχει ο στρατός. Μαρμίτα, δηλαδή! (Βέβαια, αν μας έπαιρναν χαμπάρι, θα τρώγαμε φυλακή). Ώσπου έφτασε ο πόλεμος...».
Το... σκηνικό, διαδραματίζεται κάπου στον Οκτώβριο του 1940, λίγο πριν οι Ιταλοί κηρύξουν τον πόλεμο στην Ελλάδα και το κείμενο είναι από μια συνέντευξη ενός έφεδρου τότε ανθυπολοχαγού του μετώπου που επιστρατεύτηκε και εκλήθη να ενταχθεί στον Όρχο Διαβιβάσεων ως υπεύθυνος των περιστεριοτρόφων έχοντας μαζί του και μια ομάδα από... ταχυδρομικά περιστέρια!
Ο διοικητής του, και αυτός επίστρατος λοχαγός του μηχανικού, τον βλέπει και... τρελαίνεται: «Μόνο περιστέρια δεν μου είπαν ότι θα έχουμε στο λόχο μου», του λέει και από μέσα του βλαστημώντας αναρωτιέται πώς θα βολέψει τώρα ανθρώπους και... φτερωτά!
Το κείμενο αυτό ήταν και η αφορμή για τις σημερινές ιχνηλασίες που γυρνώντας όπως συνήθως τον χρόνο πίσω θα σας μιλήσουμε για τους φτερωτούς ήρωες του πολέμου που ξεχάστηκαν και που η μοίρα το θέλησε να καταλήξουν και σαν μερίδα φαγητού σε καραβάνες, όταν πια με τους ασυρμάτους κανείς δεν είχε την ανάγκη τους.
Πολεμικά περιστέρια λοιπόν και πάμε:
Τα ταχυδρομικά περιστέρια που χρησιμοποιούνταν για στρατιωτικούς σκοπούς ήταν συνήθως μεγαλόσωμα και δυνατά, ώστε να μπορούν να διανύουν μέσα σε μια μέρα 700-900 χιλιόμετρα. Το αρσενικό ζύγιζε 425-525 γραμμάρια και το θηλυκό 380-480 γραμμάρια. Το θηλυκό δεν μπορούσε να χρησιμοποιηθεί λίγες μέρες πριν και λίγες μέρες αφότου γεννούσε τα αυγά του. Η ταχύτητά του ήταν σε ένα λεπτό 1200-1600 μέτρα με ούριο άνεμο, 1000-1200 μέτρα με νηνεμία και 800-1000 μέτρα με αντίθετο άνεμο. Κατά μέσο όρο η ταχύτητά του ήταν 60 χιλιόμετρα την ώρα. Ένα καλά γυμνασμένο περιστέρι διήνυε 300-400 χιλιόμετρα χωρίς στάση μεταφέροντας βάρος 25-30 γραμμάρια. Μπορούσε να μεταφέρει μεγαλύτερο βάρος, μέχρι 100 γραμμάρια σε αποστάσεις 30-50 χιλιομέτρων.
Τα ταχυδρομικά περιστέρια μπορούσαν εύκολα να επιστρέφουν στον περιστερώνα τους χάρη στην παρατηρητικότητα και την ικανότητά τους να θυμούνται τοποθεσίες. Αυτό συνδυαζόταν με την εξαιρετική τους όραση και την αντίληψη της κατεύθυνσης που διέθεταν. Η εκπαίδευση των ταχυδρομικών περιστεριών γινόταν κατά την περίοδο Απριλίου - Οκτωβρίου και ήταν συνδυασμός σωματικής εκγύμνασης και ανάπτυξης πνευματικών ιδιοτήτων. Την πρώτη φορά τα άφηναν κοντά στον περιστερώνα τους, κατόπιν σε μεγαλύτερες αποστάσεις. Αρχικά αφήνονταν σε ομάδες (παλιά και νέα μαζί), ενώ κατόπιν μόνα τους. Τις μέρες που έβρεχε ή υπήρχε ομίχλη, δεν γινόταν εκπαίδευση.
Στον ελληνικό στρατό κινητούς περιστερώνες είχαν οι μεγάλες μονάδες (από σώμα στρατού και πάνω), σε κάποιες περιπτώσεις οι μεραρχίες ιππικού, ενώ σταθερούς μόνο οι διοικήσεις στρατιάς. Τη συντήρηση των περιστεριών αναλάμβαναν ειδικά εκπαιδευμένοι οπλίτες. Όταν έφτανε στον παραλήπτη ένα περιστέρι, το έβαζαν σε ειδικό καλάθι, το πότιζαν τακτικά, αλλά η τροφή του ήταν μετρημένη. Παρατηρήθηκε το φαινόμενο περιστέρια, όταν έπρεπε να τα στείλουν πίσω στον αποστολέα, να μην φεύγουν είτε γιατί τα καλοτάιζαν, είτε γιατί είχαν μείνει αρκετά στον παραλήπτη και είχαν συνηθίσει.
Τα έγγραφα που στέλνονταν με περιστέρια, τα λεγόμενα περιστεριογραφήματα, συντάσσονταν σε μικρά λεπτά χαρτάκια, τα οποία έβαζαν μέσα σε μικρούς σωλήνες από αλουμίνιο που τους στερέωναν στο πόδι του περιστεριού ή μέσα σε φτερό χήνας, το οποίο στερέωναν στην ουρά του περιστεριού. Η ασφαλέστερη μέθοδος ήταν με σωλήνες, αλλά υπήρχε κίνδυνος να γίνουν ορατοί. Για αποστάσεις μικρότερες των 50 χιλιομέτρων στερέωναν από ένα σωλήνα σε κάθε πόδι του πουλιού. Όταν έπρεπε να σταλούν μεγαλύτερα χαρτιά, τα έβαζαν σε μικρό σακουλάκι, το οποίο έδεναν στον λαιμό του περιστεριού.
Υπήρξαν και περιστέρια –ήρωες που έσωσαν ανθρώπους, παρασημοφορήθηκαν ενώ στο Βέλγιο υπάρχει και το μνημείο του αγνώστου πεσόντος περιστεριού.
Όσο για το τέλος, συνεχίζουμε με την αφήγηση του περιστεριοτρόφου ανθυπολοχαγού:
«Ο στρατός, όπως μου είπε κατόπιν ο λοχαγός, είχε αντιληφθεί πως η εποχή των περιστεριών στον πόλεμο είχε περάσει. Και είχαν άσχημο τέλος: Μας διέταξαν να τα σκοτώσουμε και να τα πάμε στα μαγειρεία. Εγώ λυπήθηκα γιατί τα είχα μαζί μου από το Τάγμα. Και τα λυπάσαι, όπως όλα τα ζώα. Είχαμε μερικά εξυπνότατα. Έφταναν πρώτα στον περιστεριώνα. Ήταν σαν στρατιώτες. Ακόμα δεν το χωνεύω πώς μπορείς να στείλεις ένα ζώο στα μαγειρεία ελαφρά τη καρδία. Άστο να πετάξει, να φύγει... Φυσικά υπήρχε έλλειψη από κρέας: 150 περιστέρια ήταν 300 μερίδες!».
