Του Δημήτρη Βάλλα
«Είχα μεγάλη αγωνία για το τι θα συναντήσω, ήμουν ο μόνος που γνώριζε ότι το πιθανότερο ήταν ότι δε θα βρούμε τίποτα. Και δυστυχώς, έτσι συνέβη. Κατεβήκαμε και βρήκαμε τον βυθό σκουπισμένο. Δεν είχε απομείνει απολύτως τίποτα πέρα από κάτι κομματάκια λαμαρίνας στο μέγεθος ενός ταψιού. Δεν υπήρχε τίποτα που να θυμίζει ότι εδώ είχε βυθιστεί η Έλλη.
….Κρατώντας τη βαριά κάμερα, είδα από μακριά ένα μεταλλικό κομμάτι. Δε δυσκολεύτηκα να καταλάβω ότι ήταν η ανεμοδόχος. Συνέχισα να κινηματογραφώ και οι άλλοι δύο δύτες πλησίασαν. Και έκαναν κάτι που δε θα ξεχάσω ποτέ. Έβγαλαν το ρυθμιστή τους, έσκυψαν πάνω από την ανεμοδόχο, έκαναν τον σταυρό τους και προσκύνησαν».
Τα λόγια είναι του γνωστού και φημισμένου δύτη, Αλέξανδρου Παπαδόπουλου του «Έλληνα Κουστώ», όπως τον αποκαλούν πολλοί που το 1983 με εντολή του Πολεμικού Ναυτικού βουτά με τους ανθρώπους του στον βυθό της Τήνου για να κινηματογραφήσει το ναυάγιο του θρυλικού ελληνικού ευδρόμου που ανήμερα της Παναγιάς βυθίστηκε από ιταλικό υποβρύχιο μέσα στο λιμάνι του νησιού.
Η έκπληξη του όμως είναι μεγάλη, όταν από το ναυάγιο δεν βρίσκει σχεδόν τίποτα, καθώς τα πάντα κυριολεκτικά είχαν «σκουπιστεί»…
Στα ίχνη μιας άγνωστης σελίδας θα περπατήσουμε για λίγο σήμερα μαζί που για χρόνια παρέμεινε κρυφή και λίγοι τη γνωρίζουν.
Ανήμερα της Παναγιάς στη μνήμη της «Έλλης» και των νεκρών παλληκαριών της μάλλον θαπρεπε όλοι μας να σκύψουμε το κεφάλι από ντροπή για τις χαμένες μνήμες που ξεπουλήθηκαν για παλιοσίδερα…
Ο πόλεμος λοιπόν τέλειωσε και η Ελλάδα πασχίζει να επουλώσει της πληγές της. Το υγρό κουφάρι της «Έλλης» βρίσκεται ακόμα στον πάτο της θάλασσας σε μια απόσταση περίπου 450 μέτρων από το λιμάνι και σε βάθος 47 μέτρων.
Το πλοίο ήταν βαρύ και παλιάς κατασκευής και στο υλικό του κυριαρχούσε ο χαλκός και το μαντέμι που είχαν μεγάλη αξία τότε.
Κάποιος ιδιώτης εργολάβος λοιπόν το 1950 μισθώνει καμιά δεκαριά δύτες με σκάφανδρα που για δύο συνεχόμενα χρόνια βουτούν καθημερινά, κόβουν το κουφάρι του πλοίου και το ανεβάζουν στην επιφάνεια σε κομμάτια παραδίδοντάς τα στον εργολάβο που τελικά ξεπούλησε την ιστορία σαν σκραπ!
Αλλά είναι συγκινητικό να παρακολουθήσουμε τι διηγήθηκε πρόσφατα σε συνέντευξη του ο Αλέξανδρος Παπαδόπουλος:
«Γνώρισα κάποια στιγμή τον Νικήτα Κλήμη, δύτη που έκανε καταδύσεις πολύ πριν από μένα, την εποχή που οι δύτες ήταν ακόμη σκαφανδροφόροι. Πιάσαμε την κουβέντα. Κάποια στιγμή μου λέει: "το ξέρεις ότι εγώ με τον αδερφό μου και άλλους 5-6 δύτες κομματιάσαμε την Έλλη στο λιμάνι της Τήνου;". Αιφνιδιάστηκα. Δε μπορούσα να πιστέψω τα λεγόμενα του. Ο Κλήμης, όμως, επέμενε: "ένας εργολάβος ζήτησε και πήρε το 1955 άδεια από το κράτος να εμπορευθεί το κουφάρι του πλοίου"».
Και η άδεια δόθηκε. Η θρυλική Έλλη, το πλοίο-σύμβολο έγινε με τις ευλογίες της Ελλάδας... σκραπ. Παλιοσίδερα προς εκποίηση και εκμετάλλευση. Και τα λεφτά ήταν... πολλά γιατί το πλοίο ήταν παλιό, παλιάς κατασκευής και δεν ήταν σκέτη λαμαρίνα. Ήταν γεμάτο μπρούτζο και μπακίρι, οι σωληνώσεις του ειδικά ήταν πολύτιμες. Για αυτό και συνέφερε τον εργολάβο να αναλάβει μια τόσο δύσκολη επιχείρηση.
Ο Κλήμης μου είπε ότι η ομάδα δυτών που είχε αναλάβει να βάλει εκρηκτικά στο πλοίο για να αρχίσει ο τεμαχισμός του ένιωσε άσχημα την στιγμή πριν την πρώτη έκρηξη. Ουδείς ήθελε να ήταν αυτός που θα ξεκινούσε πρώτος. Και θυμάμαι σα σήμερα τα λόγια του Κλήμη: "κανείς δεν ήθελε να βάλει πρώτος φωτιά και έτσι το «στρίψαμε».
Η επιχείρηση είχε ξεκινήσει και πλέον τεράστιοι όγκοι από το ιστορικό και μαρτυρικό πλοίο άρχισαν να ανεβαίνουν στην επιφάνεια, στην ειδική εξέδρα που είχε στηθεί από τον εργολάβο.
Το 1983 ο «Έλληνας Κουστώ» παίρνει εντολή να κατέβει με κάμερα στον τηνιακό βυθό για να κινηματογραφήσει το ναυάγιο της «Έλλης». Πράγματι, μαζί με ομάδα δυτών φτάνει στην περιοχή με την πυραλαύκατο «Άννινος» και κατεβαίνει στο χώρο του ναυαγίου:
«Είχα μεγάλη αγωνία για το τι θα συναντήσω» θυμάται , «ήμουν ο μόνος που γνώριζε ότι το πιθανότερο ήταν ότι δε θα βρούμε τίποτα. Και δυστυχώς, έτσι συνέβη. Κατεβήκαμε και βρήκαμε τον βυθό σκουπισμένο. Δεν είχε απομείνει απολύτως τίποτα πέρα από κάτι κομματάκια λαμαρίνας στο μέγεθος ενός ταψιού. Δεν υπήρχε τίποτα που να θυμίζει ότι εδώ είχε βυθιστεί η Έλλη».
Εκτός από την ανεμοδόχο του πλοίου: «Κρατώντας τη βαριά κάμερα, είδα από μακριά ένα μεταλλικό κομμάτι. Δε δυσκολεύτηκα να καταλάβω ότι ήταν η ανεμοδόχος. Συνέχισα να κινηματογραφώ και οι άλλοι δύο δύτες πλησίασαν. Και έκαναν κάτι που δε θα ξεχάσω ποτέ. Έβγαλαν το ρυθμιστή τους, έσκυψαν πάνω από την ανεμοδόχο, έκαναν τον σταυρό τους και προσκύνησαν».
ΕΠΙΜΥΘΙΟ
Το βίντεο που δόθηκε στη δημοσιότητα από τους δύτες είναι καταπληκτικό και βλέποντάς το κανείς δύσκολα θα συγκρατήσει τα δάκρια του.
Η κινηματογραφική λήψη είναι υποβρύχια . Οι δύτες κρατούν στα χέρια τους κάτι σαν καπνοδόχο και ξαφνικά γονατίζουν στο βυθό . Βγάζουν από το στόμα τους τον ρυθμιστή, την ειδική σωλήνα δηλαδή που οι δύτες έχουν για να αναπνέουν από τις μπουκάλες , τα μάτια βουρκώνουν και το τζάμι της μάσκας θολώνει.
Αγκαλιάζουν το σκουριασμένο μέταλλο, κάνουν το σταυρό τους και λες και ήταν εικόνισμα με ευλάβεια το ασπάζονται.
Ήταν ό,τι απέμεινε από την «Έλλη» που τελικά κανιβαλίστηκε από χέρια Ελλήνων που έκαναν την ιστορία παλιοσίδερα και την ξεπούλησαν στον έμπορο του σκραπ για να την κάψει άκαρδα στην υψικάμινο του κέρδους
