πολλές φορές έφθανε σε ακρότητες άλλοτε γελοίες (όπως η αντίδραση των Λαρισαίων σε χιουμοριστικό δρώμενο στην παρέλαση του καρνάβαλου στο Βόλο στις αρχές του 20ού αι.) και άλλοτε πάνδημες, με ανακοινώσεις σωστά "πολεμικά ανακοινωθέντα" εκατέρωθεν, συλλαλητήρια, κλπ. (όπως η διεκδίκηση της έδρας του Εφετείου Θεσσαλίας, η διεκδίκηση της έδρας του Πανεπιστημίου Θεσσαλίας, κ. ά.). Την αντιπαλότητα αυτή τη συντηρούσαν ορισμένα δημοσιογραφικά φύλλα και των δύο πόλεων, τοπικά σωματεία, ζωηροί τύποι και εύθικτα δημόσια άτομα και από τις δύο πλευρές.
Ο Βόλος το 1881 ήταν μια νέα πόλη με σπουδαία γεωγραφική θέση για την εποχή εκείνη, όταν οι μετακινήσεις και το εμπόριο διεξάγονταν ως επί το πλείστον μέσω θαλάσσης. Από την τουρκοκρατία ακόμα μέχρι και το 1908 οι περιηγητές που ήθελαν να θαυμάσουν τα ιερά Τέμπη ή να προσκυνήσουν στα άγια Μετέωρα και αργότερα οι ταξιδιώτες και οι έμποροι με προορισμό τη Θεσσαλία, αποβιβάζονταν στο λιμάνι του Βόλου. Ο Θεσσαλικός σιδηρόδρομος τον συνέδεε με όλα τα μεγάλα θεσσαλικά κέντρα. Η πόλη αυτή όλα αυτά τα χρόνια είχε μια αλματώδη ανάπτυξη όχι μόνο πολεοδομική, οικονομική και εμπορική, αλλά και μεγάλη κοινωνική και πολιτιστική εξέλιξη, η οποία διατηρήθηκε ενεργής μέχρι τα πρώτα μεταπολεμικά χρόνια, μέχρι τον μεγάλο σεισμό του 1955 ο οποίος αποτέλεσε ένα βαρύ πλήγμα στην εξέλιξή της. Συνήλθε όμως σύντομα και σήμερα είναι μια από τις πιο όμορφες ελληνικές μεγαλουπόλεις η οποία ακμάζει σε πολλούς τομείς.
Η Λάρισα το 1881 ήταν μια τουρκόπολη και παρέμεινε σ' αυτή την κατάσταση για αρκετά χρόνια, αφού ένα μέρος του μουσουλμανικού πληθυσμού της είχε παραμείνει για να ελέγχει τις απέραντες γαιοκτησίες που κατείχε. Η ανάπτυξή της είχε καθυστερήσει πολύ. Ο ηλεκτροφωτισμός απλώθηκε σ' όλη την πόλη μόλις το 1928, όταν στον Βόλο η Ηλεκτρική Εταιρεία από πολλά χρόνια πριν, είχε αναπτύξει ένα αξιόλογο δίκτυο εξηλεκτρισμού. Η απογαλάκτισή της από τους εύπορους Τούρκους μπέηδες το 1924 με την ανταλλαγή των πληθυσμών και η εκλογή ενός χαρισματικού δημοτικού άρχοντα, την εξωράισαν με γοργούς ρυθμούς σε κάθε επίπεδο. Ήλθε όμως ο μεγάλος σεισμός του 1941 και συγχρόνως οι εχθρικοί βομβαρδισμοί που την ισοπέδωσαν και κατέστρεψαν όποια ανάπτυξη είχε προλάβει να αναπτύξει στα λίγα αυτά χρόνια η πόλη. Μεταπολεμικά η προνομιακή της θέση στο κέντρο του θεσσαλικού χώρου και η κατασκευή του εθνικού σιδηροδρομικού και οδικού δικτύου την κατέστησε συγκοινωνιακό κέντρο και η ανάπτυξή της υπήρξε ραγδαία.
Όπως διαπιστώνουμε, όλα αυτά τα χρόνια η πορεία των δύο αυτών γειτονικών πόλεων ήταν κοινή και παράλληλη, απλώς ήταν ετεροχρονισμένη. Σήμερα Βόλος και Λάρισα βρίσκονται στον στίβο ενός όμορφου αγώνα δημιουργικής άμιλλας σε όλα τα επίπεδα, ο οποίος φθάνει μέχρι και το ποδόσφαιρο.
Επιχειρήσαμε αυτή τη μεγάλη εισαγωγή για να φθάσουμε στο σημερινό μας θέμα που αφορά δύο ημερολόγια που εκδόθηκαν για το 2021, ένα από κάθε πόλη. Με την ευκαιρία αυτή θα μας δοθεί η δυνατότητα να επισημάνουμε ότι και σ' αυτό το σημείο Βόλος και Λάρισα πορεύονται παράλληλα και αμιλλώνται σε ό,τι καλό και ωραίο αντλούν από την ιστορία τους και θέλουν να το καταγράψουν και να το διαδώσουν στο ευρύτερο κοινό.
Για λόγους αβρότητας θα ξεκινήσουμε από το ημερολόγιο που κυκλοφόρησε για φέτος η πολύ δραστήρια ομάδα της "Εταιρείας Θεσσαλικών Ερευνών" στον Βόλο. Η εν λόγω Εταιρεία συμπλήρωσε το 2020 πενήντα χρόνια δημιουργικής παρουσίας στους τομείς της τοπικής ιστορίας, της έρευνας και του πολιτισμού που αφορά τη Μαγνησία και την ευρύτερη περιοχή της Θεσσαλίας. Απαύγασμα των δραστηριοτήτων της είναι η περιοδική έκδοση του "Αρχείου Θεσσαλικών Μελετών", στο οποίο δημοσιεύονται κείμενα αρχαιολογικού, ιστορικού, λαογραφικού και λογοτεχνικού ενδιαφέροντος. Από το 2017 άρχισε επίσης να εκδίδει και ετήσια ημερολόγια, τα οποία είναι έγχρωμα, πολύ επιμελημένα και υψηλής αισθητικής. Το καθένα απ' αυτά είναι αφιερωμένο σε άνθρωπο της τέχνης και κυρίως της ζωγραφικής, που κατάγεται από τον Βόλο ή έχει κάποια σχέση με την περιοχή του.
Το πρώτο ημερολόγιο του 2017 ήταν αφιερωμένο στον λαϊκό ζωγράφο με το όμορφα καραβάκια του, τον Νικόλαο Χριστόπουλο. Την επόμενη χρονιά (2018) το ημερολόγιο είχε σαν θέμα τον περίφημο ζωγράφο Giorgio de Chirico, ο οποίος ως γνωστόν γεννήθηκε στον Βόλο όπου πέρασε τα παιδικά του χρόνια και είχε τις πρώτες εικαστικές προσλαμβάνουσες. Το ημερολόγιο του 2019 ήταν αφιερωμένο σε έναν άλλο λαϊκό ζωγράφο, τον Θεόφιλο Χατζημιχαήλ από τη Βαρειά της Μυτιλήνης, ο οποίος ζωγράφιζε ασταμάτητα με την ιδιότυπη πινελιά του επί τριάντα περίπου χρόνια στον Βόλο και σε χωριά του Πηλίου. Το περυσινό (2020) είχε θέμα τον ζωγράφο Γεώργιο Γουναρόπουλο, ο οποίος αγιογράφησε το ναΐδριο της Αγ. Τριάδος στο Νοσοκομείο του Βόλου με την ιδιάζουσα τεχνική του. Το φετινό, το πέμπτο στη σειρά ημερολόγιο, είναι αφιερωμένο στον Βολιώτη ζωγράφο Γεώργιο Κοσμαδόπουλο, για τον οποίο και θα αναφέρουμε λίγα λόγια.
Ο Κοσμαδόπουλος ήταν μέλος πολύ γνωστής οικογένειας του Βόλου λόγω της ομώνυμης Τράπεζας που είχε ιδρύσει ο πατέρας του, η οποία διέθετε υποκατάστημα στην πόλη μας και μάλιστα είχε στενές οικονομικές σχέσεις με την Τράπεζα Λαρίσης. Στο ημερολόγιο προηγείται ένας περιεκτικός σε νόημα και περιεχόμενο πρόλογος από την πρόεδρο της Εταιρείας Θεσσαλικών Ερευνών και επίτιμο διδάκτορα του Πανεπιστημίου Θεσσαλίας Μηλίτσα Ζαρλή-Καραθάνου και ακολουθούν μεταξύ των άλλων δύο ενδιαφέροντα κείμενα. Το πρώτο, από την ιστορικό τέχνης Ειρήνη Σαββανή με τίτλο "Γεώργιος Κοσμαδόπουλος. Μια προσέγγιση στο έργο του" και το δεύτερο από την προϊσταμένη των Γ.Α.Κ. Μαγνησίας Αννίτα Πρασσά, με θέμα "Η Τράπεζα Κοσμαδόπουλου και η επιχειρηματική δραστηριότητα της οικογένειας". Το ημερολόγιο κοσμείται με έργα ζωγραφικής του Γ. Κοσμαδόπουλου από την πλούσια ιδιωτική συλλογή του ιατρού Δημητρίου Ηλιόπουλου[1] από τον Βόλο, ο οποίος ζει στην Αθήνα."Τα έργα του", γράφει η Μηλίτσα Ζαρλή-Καραθάνου, "λουσμένα στο ελληνικό φως, με τα απαλά, εξαϋλωμένα χρώματα, με το γαλάζιο του Αιγαίου και την μαγεία του Πηλίου, αποτελούν έναν ύμνο στην ελληνική φύση και αποπνέουν μια ευαισθησία, έναν λυρισμό και μια σπάνια ποιητική διάθεση".
Ερχόμαστε στο ημερολόγιο που κυκλοφόρησε η εφημερίδα "Ελευθερία" της πόλης μας, με αφορμή τα 98 χρόνια λειτουργίας της εφημερίδας και τα 200 χρόνια από την Ελληνική Επανάσταση του 1821, το οποίο έχει τον τίτλο: "1881-2021. Λάρισα. Η διαδρομή προς τη Νεωτερικότητα". Η έρευνα, η τεκμηρίωση και η επιμέλεια είναι της αρχαιολόγου και λαογράφου Φανής Καλοκαιρινού του Λαογραφικού Ιστορικού Μουσείου Λάρισας. Πρόκειται για έναν καλαίσθητο τόμο που η εφημερίδα εκδίδει για πρώτη φορά.
Του ημερολογίου προηγείται ένας εμπνευσμένος πρόλογος του Σεβασμιωτάτου Μητροπολίτου Λαρίσης και Τυρνάβου κ. Ιερωνύμου, τον οποίο πρέπει όλοι μας να διαβάσουμε και να ενστερνιστούμε τις ιδέες του.
Ακολουθεί ένα σύντομο μεν αλλά μεστό κείμενο του Μπάμπη Λαμπαδιάρη, διευθυντή σύνταξης της "Ελευθερίας", το οποίο αναφέρεται στη Δανάη Δημητρακοπούλου και τη Λένα Γουργιώτη, τον Παναγιώτη Δημητρακόπουλο και τον Γιώργο Γουργιώτη. Αυτά τα δύο ζευγάρια επικεφαλής ισάριθμων Οργανισμών της πόλης μας, του Δημοσιογραφικού Οργανισμού "Ελευθερία" και του "Λαογραφικού Ιστορικού Μουσείου Λάρισας", εργάστηκαν με συνέπεια, οργάνωση και ευρηματικότητα επί χρόνια ώστε αυτοί οι δύο Οργανισμοί να αποτελέσουν διαχρονική ταυτότητα για την πόλη μας.
Συνεχίζεται με τους χαιρετισμούς του περιφερειάρχη Θεσσαλίας Κώστα Αγοραστού, του δημάρχου Λαρισαίων Απόστολου Καλογιάννη και του αντιδημάρχου Πολιτισμού και Επιστημών Πάνου Σάπκα.
Το εισαγωγικό τμήμα του ημερολογίου ολοκληρώνεται με το κείμενο της διευθύντριας του Λαογραφικού Μουσείου Φανής Καλοκαιρινού για τα 140 χρόνια από την ενσωμάτωση της Θεσσαλίας στο ελληνικό κράτος. Στο κείμενο αυτό παρουσιάζεται η περιπετειώδης διαδρομή της πόλης όλα αυτά τα χρόνια μέχρι σήμερα με συνοπτικό αλλά περιεκτικό τρόπο, μια πορεία η οποία οδήγησε στη σημερινή ζηλευτή θέση της Λάρισας πανελλήνια.
Ακολουθεί το κύριο τμήμα του ημερολογίου, το οποίο εμφανίζει μια πρωτοτυπία. Στη σελίδα με τις ημερομηνίες κάθε εβδομάδας αντιπαρατίθενται στην απέναντι ακριβώς σελίδα παλιά δημοσιεύματα της εφημερίδας, συμβατά με την αντίστοιχη ημερομηνία. Σε πολλές απ' αυτές τις σελίδες παρεμβάλλονται και παλιές φωτογραφίες, από το πλούσιο φωτογραφικό αρχείο του Μουσείου.
Πρόκειται, όπως αναφέρει και ο αντιδήμαρχος Πάνος Σάπκας, για μια έκδοση "υψηλής αισθητικής, αλλά και ιστορικής και συναισθηματικής αξίας, καταδεικνύει πόσο δημιουργική και γόνιμη μπορεί να είναι μια συνεργασία μεταξύ φορέων που υπηρετούν τον πολιτισμό, πώς αλληλοσυμπληρώνονται για τη διαφύλαξη και ανάδειξη της κληρονομιάς μας. Πατώντας γερά στο παρελθόν, βιώνοντας στο παρόν, ατενίζοντας το μέλλον".
Ευχόμαστε και ελπίζουμε η έκδοση αυτή να γίνει μόνιμη κάθε χρόνο.
-------------------------
[1]. Η περίπτωση συλλογής έργων του Βολιώτη ιατρού Δημητρίου Χ. Ηλιόπουλου, υπενθυμίζει την αντίστοιχη του Λαρισαίου ιατρού Γεωργίου Ι. Κατσίγρα. Ένα ακόμη παράδειγμα παράλληλου βίου μεταξύ των δύο πόλεων.
Του Νικ. Αθ. Παπαθεοδώρου (nikapap@hotmail.com)
