Είναι κάτι που το έχουμε συναντήσει και σε άλλες περιοχές από πολύ νωρίς, σχεδόν από τις πρώτες εκδόσεις στις αρχές του 20ού αιώνα. Λ.χ. ο Στ. Στουρνάρας στην κάρτα του για τα Αμπελάκια που κυκλοφόρησε γύρω στα 1905, μαζί με τη γενική άποψη της κωμόπολης παρεμβάλλει στο επάνω αριστερό τμήμα της το κτίριο της παλιάς Μανιαρείου Σχολής σε μικρότερο μέγεθος ή σε άλλη κάρτα με τη γενική απεικόνιση των Φαρσάλων παρεμβάλλεται και μια άλλη μικρότερη με τη γέφυρα του Ενιπέα, ενώ σε κάρτα με την άποψη της Αγιάς έχει αποτυπωθεί μια κοπέλα με τοπική παραδοσιακή φορεσιά, κ.ο.κ. Το ίδιο παρατηρούμε και αργότερα με κάρτες που απεικονίζουν πολλαπλά τοπία του Fred. Boissonnas[1].
Μεταπολεμικά διάφοροι εκδότες επιστολικών δελταρίων από Αθήνα και Θεσσαλονίκη κυκλοφόρησαν εκτός των άλλων και δελτάρια τα οποία περιείχαν περισσότερα του ενός τοπία. Αυτοί ήταν οι Α. Χασσίδ Α.Ε., Ιωάννης Ρέκος και Σία, Κλέαρχος Γρηγορούδης, όλοι από τη Θεσσαλονίκη και η ΔΕΛΤΑ-Διακάκης από την Αθήνα. Ήταν η δεκαετία του 1960 και 1970, περίοδος όπου άρχισε να κυριαρχεί η έγχρωμη φωτογραφία και οι εκδότες προσπαθούσαν να προσελκύσουν το ενδιαφέρον των αγοραστών με την προσθήκη συγχρόνως πολλών απεικονίσεων.
Για τη Λάρισα υπάρχουν μερικές δεκάδες τέτοιων επιστολικών δελταρίων, μία εκ των οποίων είναι και η σημερινή που συνοδεύει το κείμενο. Είναι έκδοση της εταιρείας «ΔΕΛΤΑ» του Εμμανουήλ Σ. Διακάκη, η οποία είχε τα γραφεία της στην οδό Αδριανού 35 στην Αθήνα. Ήταν σπουδαίος εκδότης, με δραστηριότητα σε ολόκληρη την Ελλάδα. Άρχισε την έκδοση καρτών από τη δεκαετία του 1930 με ασπρόμαυρες φωτογραφίες, πολύ καλής ευκρίνειας και εξαιρετικής ποιότητος χαρτί, οι οποίες ανέγραφαν την εμπορική ονομασία ΔΕΛΤΑ. Την ίδιαν εποχή εξέδωσε επίσης και φωτογραφικές απόψεις της Λάρισας για λογαριασμό τοπικών εμπόρων όπως οι: Α. Παναγιωτακόπουλος, Γ. Δημητρακόπουλος και διάφοροι άλλοι ανώνυμοι. Η εταιρεία ΔΕΛΤΑ συνέχισε την παραγωγή της και μεταπολεμικά με έγχρωμα δελτάρια, μέχρι και τη δεκαετία 1960.
—Το σημερινό επιστολικό δελτάριο περιέχει τέσσερες επιμέρους έγχρωμες φωτογραφίες από διάφορα σημεία της Λάρισας. Το επάνω αριστερά απεικονίζει την προτομή του ποιητή και πεζογράφου Κώστα Κρυστάλλη. Ο Κρυστάλλης γεννήθηκε το 1868 στο Συρράκο της Ηπείρου. Η δημοσίευση το 1887 ενός ποιήματός του που αναφερόταν σε επεισόδια της Ελληνικής Επαναστάσεως του 1821 στάθηκε αφορμή να περιπέσει σε δυσμένεια από τις τουρκικές αρχές και το 1889 αναγκάσθηκε να καταφύγει στην Αθήνα. Στην πρωτεύουσα εργάστηκε ως τυπογράφος, ως συντάκτης σε περιοδικό και εν συνεχεία διορίστηκε υπάλληλος στους σιδηροδρόμους της Πελοποννήσου. Παράλληλα όμως δημοσίευε ποιήματα και διηγήματα σε διάφορα φιλολογικά περιοδικά της Αθήνας. Προσβλήθηκε από φυματίωση και παρά τις προσπάθειες της επιστήμης και της οικογενείας του τελικά πέθανε νεότατος στις 22 Απριλίου 1894 στην Άρτα σε ηλικία 26 ετών. Προπολεμικά στη Λάρισα δραστηριοποιούνταν ο Ο.Ε.Λ. (Όμιλος Εκδρομέων Λαρίσης). Τα μέλη του Ομίλου καθώς ήταν φυσιολάτρες και αγαπούσαν τα λογοτεχνικά έργα του «ποιητή του βουνού και της στάνης», αποφάσισαν να στήσουν στο καταπράσινο περιβάλλον του Αλκαζάρ την προτομή του. Απ’ όλες τις προτάσεις που υποβλήθηκαν στην ειδική προς τούτο επιτροπή, προτιμήθηκε η σύνθεση του Νίκου Γεωργαντά[2]. Τα αποκαλυπτήρια έγιναν στις 21 Ιανουαρίου 1940, με μεγάλη επισημότητα, παρουσία του καλλιτέχνη[3].
—Η επάνω δεξιά φωτογραφία αποτυπώνει τη βορειοανατολική πλευρά της Κεντρικής πλατείας Σάπκα. Μπροστά εκτείνεται ο ελεύθερος χώρος της πλατείας, ενώ πίσω διακρίνονται δύο εμβληματικά κτίρια της Λάρισας, αριστερά η Λέσχη Αξιωματικών Φρουράς Λαρίσης που κτίστηκε μεταπολεμικά στη θέση του μεγάρου του Μεχμέτ Χατζημέτου, το οποίο είχε καταστραφεί από τον σεισμό του 1941 και δεξιά το ξενοδοχείο «Ολύμπιον», το μόνο κτίσμα απ’ όλα όσα περιέβαλλαν προπολεμικά την Κεντρική πλατεία, το οποίο διασώθηκε μέχρι σήμερα.
—Η κάτω αριστερά φωτογραφία απεικονίζει την άλλη μεγάλη πλατεία της Λάρισας, την πλατεία Ταχυδρομείου. Σαν κεντρικό της θέμα έχει το γνωστό στους παλαιότερους Λαρισαίους σιντριβάνι του Οργανισμού Υδρεύσεως Ηλεκτροφωτισμού Λαρίσης (Ο.Υ.Η.Λ.), τον πρόδρομο της σημερινής ΔΕΥΑΛ. Ήταν ένα γραφικό εξαγωνικό σιντριβάνι περιτριγυρισμένο από ανθόκηπο, το οποίο συγκέντρωνε πολύ κόσμο και πολλούς μαθητές, ιδίως μετά το τέλος των εξετάσεων του Ιουνίου. Πόσοι άνθρωποι αλήθεια στάθηκαν να φωτογραφηθούν μπροστά του όλα αυτά τα χρόνια, μέχρις ότου κατεδαφισθεί για να δημιουργηθεί το αξεπέραστο έργο της Νέλλας Γκόλαντα με τον «Γλυπτό ποταμό»; Πίσω από το σιντριβάνι διακρίνονται από αριστερά η μεγάλη Κλινική του Γεωργίου Κατσίγρα. Εγκαινιάστηκε και λειτούργησε το 1955. Το 1988 αγοράσθηκε από το Πανεπιστήμιο Θεσσαλίας, προστέθηκε ένας ακόμα όροφος και στεγάσθηκαν σ’ αυτόν τα πρώτα γραφεία και εργαστήρια της Ιατρικής Σχολής. Δεξιότερα μεσολαβεί η οδός Ασκληπιού με τα διάφορα κτίρια στο βάθος και στη συνέχεια προβάλλει ένα τμήμα από το νεοκλασικό αρχοντικό του Δημητρίου Πουλιάδη. Ο Πουλιάδης ήταν εμπειρικός μηχανικός και εργολήπτης και πολλά από τα παλαιά κτίσματα της Λάρισας έγιναν με δικά του σχέδια και δική του επιστασία. Μετά τον θάνατό του περιήλθε στην κυριότητα του ανεψιού του Αθανασίου Γουνιτσιώτη και απ’ αυτόν το αγόρασε το 1952 ο ιατρός Γεώργιος Κατσίγρας. Το 1978 ο τελευταίος το κατεδάφισε και στη θέση του οικοδομήθηκε ένα νέο πολυώροφο κτίριο με κατασκευαστή τον Απόστολο Σταθακόπουλο.
Η κάτω δεξιά φωτογραφία προβάλλει τον κεντρικό δρόμο του Αλκαζάρ, του οποίου επίσημη ονομασία πρέπει να ξέρουμε ότι είναι «Άλσος των Νυμφών». Η λήψη της φωτογραφίας έγινε από τα σκαλάκια τα οποία σε οδηγούν στον δρόμο. Για πολλούς ο δρόμος αυτός είναι συνδεδεμένος με το παζάρι (εμποροπανήγυρη) της πόλης μας, όταν και τα δύο πεζοδρόμια δεξιό και αριστερό, σε όλο το μήκος του σχεδόν, ήταν γεμάτα από μικρά μαγαζάκια (παράγκες) με πάγκους από κάθε λογής βιβλία, σε μια εποχή που μόνο κατ’ ευφημισμόν υπήρχαν στη Λάρισα βιβλιοπωλεία, τα οποία ουσιαστικά ήταν χαρτοπωλεία. Όμορφες μνήμες…
[1]. Ο Frederic Boissonnas ήταν Γαλλοελβετός φωτογράφος, ιδιαίτερα γνωστός για την εκτεταμένη φωτογράφιση του ελληνικού χώρου επί τριάντα περίπου χρόνια, σε αλλεπάλληλα ταξίδια στις αρχές του 20ού αιώνα, μαζί με τον συνοδοιπόρο φίλο του Daniel Baud-Bovy, κριτικό τέχνης και διευθυντή της Σχολής Καλών Τεχνών της Γενεύης.
[2]. Ο Νικόλαος Γεωργαντής (1983-1947) σπούδασε στην Ανωτάτη Σχολή Καλών Τεχνών στην Αθήνα και τελειοποίησε τις σπουδές του στο Παρίσι. Επιδόθηκε κυρίως στην κατασκευή ταφικών μνημείων και ηρώων, αλλά είχε φιλοτεχνήσει επίσης ανδριάντες και προτομές.
[3]. Παπαθεοδώρου Νικόλαος. Η προτομή του Κρυστάλλη στο Αλκαζάρ, εφ. «Ελευθερία», Λάρισας, φύλλο της 14ης Σεπτεμβρίου 2017.
Από τον Νίκο Παπαθεοδώρου
nikapap@hotmail.com
