Με τη συνθήκη αυτή στη Μόσχα της Ε.Σ.Σ.Δ., οι Μπολσεβίκοι του Λένιν, της πλειοψηφίας δηλαδή της αριστερής πτέρυγας του Εργατικού Σοσιαλδημοκρατικού Κόμματος της Ρωσίας, που με την επανάσταση τον Οκτώβριο του 1917 επικράτησαν, εξασφάλισαν την πλήρη ηρεμία στα νότια σύνορά τους, στην περιοχή του Καυκάσου και προβλήθηκαν στην παγκόσμια σκακιέρα ως ρυθμιστές των εξελίξεων, ιδίως στην Ευρώπη και στα μουσουλμανικά κράτη. Η Τουρκία του Κεμάλ αναγνωρίστηκε ως ισότιμο μέλος στην κοινωνία των Εθνών παίρνοντας μεγάλη οικονομική και στρατιωτική βοήθεια που την χρησιμοποίησε στον πόλεμο της Μικράς Ασίας ενάντια στον ελληνικό στρατό.
Με τη συμφωνία αυτή η Τουρκία εξασφάλισε τα βορειοανατολικά σύνορά της, μετέφερε μονάδες στρατού στο Εσκί Σεχίρ την άνοιξη του 1921 προς άμυνα κατά της ελληνικής «εαρινής επίθεσης» που οργάνωσε ο Γούναρης και ο βασιλιάς.
Στη σύσκεψη της Μόσχας, εκπροσώπησαν τον Κεμάλ, ο πασάς Αλή Φουάντ, ο δόκτωρ Ριζά Νουρ, ο μπέης Γιουσούφ Κεμάλ και την σοβιετική Ρωσία ο Γεώργιος Τσιτσέριν εκπρόσωπος εξωτερικών υποθέσεων και Δζελάλ, Κορκμαζόφ ως εκπρόσωποι του Λένιν.
Οι συμφωνίες περιελάμβαναν την παραχώρηση των περιοχών του Αρνταχάν και Καρς στην Τουρκία, που είχαν καταληφθεί από τη Ρωσία κατά τον Ρωσοτουρκικό πόλεμο (1878) και συνεπώς την κατάργηση των συμφωνιών Τσαρικής Ρωσίας και Σουλτανικής Τουρκίας καθώς και την παραίτηση της Ε.Σ.Σ.Δ. από κάθε οικονομική απαίτηση από την Τουρκία. Επίσης κατήγγελλαν το καθεστώς που δρομολογούσαν οι Μεγάλες Δυνάμεις στα τουρκικά εδάφη. Τέλος, η συμφωνία περιελάμβανε τη χορήγηση οικονομικής και στρατιωτικής βοήθειας στην Τουρκία του Κεμάλ.
Για την τεράστια αυτή οικονομική και στρατιωτική βοήθεια της Ρωσίας προς την Τουρκία του Κεμάλ, η βιβλιογραφία αναφέρει: «Επίσημες αναφορές του υπουργείου εξωτερικών της Σοβιετικής Ρωσίας καταγράφουν με λεπτομέρειες την οικονομική και στρατιωτική βοήθεια, που έδωσε ο Λένιν στον Μουσταφά Κεμάλ. Η πρώτη δόση ήταν το καλοκαίρι του 1920. Ο Γ. Ορτζονικίτζε παρέδωσε σε αντιπροσώπους της Μ.Ε.Τ. 6 χιλιάδες όπλα , 5 εκατομμύρια σφαίρες και 17.600 οβίδες. Το Σεπτέμβριο, παραδόθηκαν στο Ερζερούμ 200,6 χιλιόγραμμα χρυσού σε ράβδους. Τον Ιανουάριο και Φεβρουάριο του 1921, παραδόθηκαν στον Τουαψή για λογαριασμό της κεμαλικής κυβέρνησης 1.000 βόμβες , 1.000 εγκαιροφλεγείς πυροσωλήνες, 1.000 γομώσεις, 1.000 σωλήνες στροφαλοτριβής, 4.000 χειροβομβίδες και 4.000 εγκαιροφλεγείς σφαίρες. Αυτές οι παροχές ήταν το πρόγευμα για το μεγάλο φαγοπότι που υπογράφηκε στις 16 Μαρτίου 1921. Τότε ο Λένιν προσέφερε 33.275 τυφέκια, 57.986.000 φυσίγγια, 327 πολυβόλα, 54 τεμάχια πυροβολικού, 129.479 οβίδες, 1.500 σπάθες, 20.000 αντιασφυξιαγόνες προσωπίδες και μεγάλες ποσότητες άλλων στρατιωτικών ειδών… Στις 23 Μαρτίου 1921, η κυβέρνηση του σοβιετικού Αζερμπαϊτζάν έστειλε δωρεάν για τις ανάγκες του κεμαλικού στρατού 30 δεξαμενές με πετρέλαιο, 2 δεξαμενές με βενζίνη και 8 δεξαμενές με κηροζίνη. Τον Απρίλιο του 1921, η Σοβιετική Κυβέρνηση προσέφερε στον τουρκικό Ερυθρό Σταυρό 30.000 χρυσά ρούβλια για τις ανάγκες των πληθυσμών που είχαν πληγεί από τους κατακτητές (εννοούσε τους Έλληνες). Στις 29 Ιουνίου 1921, δόθηκε η δεύτερη δόση των 5.000.000 χρυσών ρουβλίων…» (βιβλ.1, σελ.357).
Την ίδια μέρα 16.03.1921 υπογράφτηκε και η χορήγηση 10 εκατομμυρίων χρυσών ρουβλίων. Όλες οι χορηγίες αυτές προς τον Κεμάλ είναι παρμένες με ρωσική γραφή από τα αρχεία της Ε.Σ.Σ.Δ. στη Μόσχα (ΜΟCKBA).
Η μεγάλη αυτή συμφωνία ήταν η πρώτη που υπέγραψε η νέα κεμαλική Τουρκία με την Μπολσεβική Ρωσία του Λένιν και συνετέλεσε πρακτικά στην κατάργηση της συνθήκης των Σεβρών (που ουσιαστικά είχαν καταργήσει οι «σύμμαχοί μας» στο Λονδίνο). Αυτή η κατάργηση του μεγαλουργήματος του Βενιζέλου, της Ελλάδας των δύο ηπείρων και των πέντε θαλασσών, οδήγησε στη μικρασιατική καταστροφή, στον ξεριζωμό του Ελληνισμού Μικράς Ασίας και Αν.Θράκης, στη γενοκτονία των Ελλήνων του Πόντου και της Μικράς Ασίας.
Ο Γούναρης εκτελέστηκε μετά τη «Δίκη των 6», ο βασιλιάς έφυγε για την Ιταλία και 1.200.000 πρόσφυγες ήρθαν, μετά από πολλά βάσανα εντάχθηκαν και αναγέννησαν την Ελλάδα.
Βιβλιογραφία:
1. «Η Γενοκτονία των Ελλήνων του Πόντου», Κ. Φωτιάδης , εκδ.: «Ίδρυμα της Βουλής των Ελλήνων για τον Κοινοβουλευτισμό και τη Δημοκρατία», Αθήνα, 2004
Από τον Στέφανο Παπαγεωργίου
