Η πρώτη είναι του 1935 και η δεύτερη του 1956. Στο χρονικό αυτό διάστημα συνέβησαν στην πόλη συνταρακτικά ιστορικά γεγονότα, ο μεγάλος σεισμός της 1ης Μαρτίου του 1941, οι ανηλεείς ιταλικοί και γερμανικοί βομβαρδισμοί, οι κακουχίες της κατοχής, κ.λπ., τα οποία αλλοίωσαν δραματικά την εικόνα της, ιδιαίτερα σε ορισμένα σημεία και η Λάρισα έχασε την προπολεμική αίγλη που διέθετε. Δημοσιεύουμε δύο φωτογραφίες από την ίδια θέση λήψης, το ρολόι της Λάρισας, με προσανατολισμό προς το κεντρικότερο σημείο της, την Κεντρική πλατεία. Ο λόγος είναι προφανής. Να μας προσφέρει μια σύγκριση της μορφής του συγκεκριμένου χώρου κατά τα δύο αυτά χρονικά διαστήματα, η οποία αποβαίνει δραματική όσον αφορά στα εμβληματικά κτίσματα τα οποία την περιβάλλουν.
Η λήψη των φωτογραφιών έγινε σε μέρες ηλιόλουστες και η ατμόσφαιρα είναι καθαρή. Στο κάτω μέρος των εικόνων διακρίνονται οι στέγες μικρών χαμηλών κτιρίων, τα οποία κτισμένα το ένα κοντά στο άλλο, βρίσκονταν πάνω ακριβώς από το Αρχαίο Θέατρο και κάλυπταν κάθε τμήμα του. Όλα αυτά άρχισαν να κατεδαφίζονται σταδιακά και σήμερα, μετά την απομάκρυνσή τους, θαυμάζουμε το σπουδαίο αυτό μνημείο της πόλης μας.
Σε δεύτερο επίπεδο, προβάλλουν δύο κομψά κτίρια. Το τριώροφο αριστερά είναι το μέγαρο Αλεξάνδρου. Κτίσθηκε γύρω στα 1930 και λόγω της στερεής κατασκευής του άντεξε στον σεισμό. Διατηρείται μέχρι και σήμερα πλήρως ανακαινισμένο και σε πολύ καλή κατάσταση. Το ισόγειο χρησιμοποιήθηκε από τους ιδιοκτήτες του για να στεγάσει την επιχείρησή τους, ενώ οι δύο όροφοι στέγασαν όλο αυτό το διάστημα διάφορες δραστηριότητες (ξενοδοχείο, λέσχη, κλινική, ψυχαγωγικό κέντρο και άλλες χρήσεις). Κατά την περίοδο της κατοχής ολόκληρο το κτίριο επιτάχθηκε από τους Γερμανούς. Το ισόγειο μετατράπηκε σε χώρο στάθμευσης των αυτοκινήτων τους, ενώ οι όροφοι φιλοξένησαν το Διοικητήριο των Γερμανικών στρατευμάτων.
Το διπλανό γωνιακό κτίριο, όπως αναφέρει η επιγραφή στην προπολεμική φωτογραφία, στέγασε από το 1926 την Τράπεζα Λαρίσης, που είχε ιδρυτή και πρώτο διευθυντή τον Κωνσταντίνο Οικονομίδη[1]. Και αυτή η οικοδομή επέζησε από τις συμφορές που έπληξαν την πόλη αυτό το διάστημα, αλλά το κτίριο της Τράπεζας κατεδαφίσθηκε τη δεκαετία του 1960 για να κτισθεί μια σύγχρονη οικοδομή.
Συνέχεια από την Τράπεζα Λαρίσης επί της οδού Παπαναστασίου (Ακροπόλεως τότε και κατόπιν Βασιλίσσης Σοφίας) διακρίνεται ένα επίμηκες διώροφο κτίσμα. Το ισόγειο στέγαζε μια σειρά καταστημάτων, πολλά από τα οποία λειτούργησαν και κατά τα πρώτα μεταπολεμικά χρόνια. Στον επάνω όροφο ήταν εγκατεστημένα μεταξύ άλλων και τα γραφεία του Εργατικού Κέντρου Λάρισας. Όμως όλο αυτό το συγκρότημα διαδοχικά κατεδαφίσθηκε, αρχικά διαμορφώθηκε το κινηματοθέατρο "Γαλαξίας" και στη συνέχεια το ξενοδοχείο «Διβάνη Παλλάς». Πιο κάτω οικοδομήθηκε πολυώροφο κτίριο, στο ισόγειο του οποίου στεγάζεται σήμερα το υποκατάστημα της AlphaBank.
Σε ένα τρίτο επίπεδο διακρίνονται όλα τα οικοδομήματα, τα οποία περιβάλλουν την Κεντρική πλατεία Μιχαήλ Σάπκα. Στο σημείο αυτό μια προσεκτική μελέτη των δύο φωτογραφιών θα αποκαλύψει μεγάλες διαφορές στα περισσότερα απ' αυτά. Το αποτέλεσμα των καταστροφών της κατοχής οδήγησε στην ανοικοδόμηση νέων πολυώροφων οικοδομών, οι οποίες αλλοίωσαν εντελώς την προπολεμική όψη της πλατείας. Στην προπολεμική φωτογραφία, στα αριστερά μεταξύ των οδών Κύπρου και Φιλελλήνων διακρίνεται ένα γωνιακό κτίριο, η στέγη του οποίου καταλήγει στη γωνία σε έναν κωνικό τρούλο. Ήταν το μέγαρο Μεχμέτ Χατζημέτου, το οποίο κτίσθηκε το 1905 και αρχικά ο επάνω όροφος στέγασε μέχρι το 1919 την περίφημη Λέσχη Ασλάνη. Στη συνέχεια μετατράπηκε σε ξενοδοχείο με το όνομα "Μεγάλη Βρετανία". Μετά τη μικρασιατική καταστροφή το χαρακτηριστικό αυτό κτίσμα περιήλθε στο δημόσιο, το οποίο το 1935 περίπου το παραχώρησε για να στεγαστεί η Λέσχη Αξιωματικών. Ο σεισμός και οι βομβαρδισμοί του 1940-41 το πλήγωσαν σοβαρά. Μεταπολεμικά το κατεστραμμένο κτίριο κατεδαφίσθηκε και στη θέση του οικοδομήθηκε το νέο κτίριο της Λέσχης Αξιωματικών Φρουράς Λαρίσης, όπως διακρίνεται στη μεταπολεμική φωτογραφία.
Δεξιότερα, στη θέση της προπολεμικής Λαϊκής Τράπεζας αναπτύχθηκε μεταπολεμικά τριώροφο οίκημα, οι όροφοι του οποίου στέγασαν Μαιευτική κλινική. Στη συνέχεια υπήρχε προπολεμικά το ξενοδοχείου "Το Στέμμα". Ήταν το πρώτο ξενοδοχείο της Λάρισας που κτίστηκε μετά την απελευθέρωση και άρχισε να λειτουργεί από το 1887. Μεταπολεμικά παρέμεινε μόνον το ισόγειο, το οποίο μέχρις ότου κατεδαφισθεί για να ανεγερθεί πολυώροφη οικοδομή, στέγασε διάφορα καταστήματα.
Στην απέναντι νότια πλευρά της πλατείας μπορεί κανείς να διακρίνει στην προπολεμική φωτογραφία από αριστερά τις προσόψεις του μεγάρου Κατσαούνη, της Εμπορικής Τράπεζας και το τριώροφο κτίριο «Πανελλήνιον». Μετά τους σεισμούς το μέγαρο Κατσαούνη έχασε τον όροφο και το ισόγειο μετατράπηκε σε καφεζαχαροπλαστείο με το όνομα "Παλλάδιον", το οποίο είχε αφήσει εποχή. Το δε τριώροφο "Πανελλήνιον" έγινε διώροφο και στο ισόγειο συνέχισε τη λειτουργία του το ομώνυμο ιστορικό καφενείο μέχρι το 1976, οπότε στη θέση του υψώθηκε πολυώροφη οικοδομή.
Με λίγη προσοχή μπορεί κάποιος να εντοπίσει στην προπολεμική φωτογραφία του 1935 την παρουσία της ψηλής σιλουέτας του αρχοντικού Σκαλιώρα, του ομορφότερου ίσως κτίσματος της Λάρισας σε σχέδια του σπουδαίου αρχιτέκτονα. Τσίλλερ, το οποίο απουσιάζει στη φωτογραφία του 1956 του Τλούπα.
-----------------------------
[1]. Ο Κωνσταντίνος Οικονομίδης σπούδασε Νομική στο Πανεπιστήμιο Αθηνών, εξάσκησε τη δικηγορία στη Λάρισα για μεγάλο χρονικό διάστημα, κυρίως όμως ασχολήθηκε με οικονομικά και τραπεζιτικά θέματα. Εξελέγη βουλευτής στις εκλογές για την Γ΄ Εθνοσυνέλευση (1/14 Νοεμβρίου 1920). Βλέπε Καζάκης Φοίβος, Δημήτριος Αστερ. Καζάκης βουλευτής και γερουσιαστής και οι Θεσσαλοί βουλευταί-Γερουσιασταί (1881-1946), Λάρισα (2006) σελ. 66.
Από τον Νικ. Αθ. Παπαθεοδώρου
nikapap@hotmail.com
