Στο πρώτο μας κείμενο γράψαμε γενικά για την εμπορική αυτή οδό και είχαμε αρχίσει την περιγραφή των καταστημάτων της δυτικής πλευράς, αρχίζοντας από την οδό Κύπρου. Θα πρέπει να θυμίσουμε ότι βασικός οδηγός μας είναι ο Βαγγέλης Βοζαλής, ο οποίος μαθήτευσε και εργάστηκε επί χρόνια σε καταστήματα της οδού Ερμού και θυμάται πολλές λεπτομέρειες όχι μόνον από τους εκάστοτε καταστηματάρχες, αλλά και διάφορα χαριτωμένα επεισόδια που λάμβαναν χώρα στην καθημερινή ζωή τους κατά την μεταπολεμική περίοδο. Για την παλαιότερη περίοδο συμβουλευτήκαμε τα γραπτά με τις αναμνήσεις του δημοσιογράφου Κώστα Περραιβού στις εφημερίδες "Λάρισα" και "Ελευθερία", τα βιβλία του δικηγόρου και ιστορικού της Λάρισας Γιώργου Ζιαζιά και τις προπολεμικές τοπικές εφημερίδες, όσες έχουν διασωθεί.
--Μετά το Χρυσοχοείο του Σάπκα συναντάμε στο σχέδιο το κατάστημα γυναικείων υφασμάτων των Πέτρου Κολούντζου και Αντώνη Μπεκιαρόπουλου. Πιο πριν σ’ αυτή τη θέση ήταν το εμπορικό κατάστημα των αδελφών Αγαθοκλή και Αποστόλου Σιάφου το οποίο είχε ως επί το πλείστον ανδρικά είδη. Κατά τον πρώτο παγκόσμιο πόλεμο, όταν τα δύο αδέλφια επιστρατεύθηκαν, για να μη σταματήσει το κατάστημα τη λειτουργία του, ανέλαβε τη διεύθυνσή του η αδελφή τους Αθανασία, παραβιάζοντας τις προλήψεις της εποχής εκείνης που ήθελαν τη γυναίκα να ασχολείται "με τα του οίκου της". Ουσιαστικά πρέπει να ήταν η πρώτη γυναίκα της Λάρισας, η οποία λόγω ανάγκης αναλάμβανε κατάστημα και μάλιστα με ανδρικά είδη. Παρά τις αντίξοες πολεμικές συνθήκες το κατάστημα δούλεψε πολύ καλά και όταν τελείωσε ο πόλεμος και τα δύο αδέλφια επέστρεψαν στη Λάρισα, βρήκαν την επιχείρησή τους περισσότερο ανεπτυγμένη από πριν. Όπως ήταν φυσικό, η Αθανασία αποσύρθηκε από το κατάστημα και παντρεύτηκε τον αξιωματικό Κώστα Τουρτούρη. Μαζί του απέκτησε μια κόρη η οποία παντρεύτηκε τον δημοσιογράφο και πολιτικό Τάκη Γεωργίου[1].
--Συνεχόμενο με το προηγούμενο ήταν το κατάστημα του Σοφοκλή Τσαμκόσογλου. Ήταν πρόσφυγας στην πόλη μας, πωλούσε ανδρικά υφάσματα και αργότερα το ενοικίασε στον Λευθέρη Χωριανόπουλο. Ο τελευταίος διατηρούσε εργοστάσιο πλεκτών ρούχων στη Β. Ελλάδα, τα οποία εμπορεύονταν σε όλη την Ελλάδα, ανοίγοντας πρατήρια σε διάφορες πόλεις. Στο πρατήριο της Λάρισας για ένα διάστημα υπεύθυνη ήταν η Γωγώ Κωστίμπα. Προπολεμικά στο ίδιο σημείο είχε το εμπορικό του κατάστημα ο Ιωάννης Μπαλταδώρος, ένας πανέξυπνος άνθρωπος. Διατηρούσε ένα από τα μεγαλύτερα και σπουδαιότερα καταστήματα της προπολεμικής Λάρισας στο οποίο πωλούσε υφάσματα και είδη πολυτελείας για γυναίκες. Το όνομά του συνδέεται και με το γεγονός ότι ήταν από τους πρώτους ο οποίος κυκλοφόρησε ιδιωτικό αυτοκίνητο στη Λάρισα[2]. Επίσης είχε το πάθος της πολιτικής χωρίς όμως να πολιτεύεται και ήταν φίλος με τον Αγαμέμνονα Σλήμαν, τον οποίο υποστήριζε προεκλογικά. Όταν λίγο πριν από τον πόλεμο του ‘40 ο Ιωάννης Μπαλταδώρος τερμάτισε την επαγγελματική του σταδιοδρομία, το μαγαζί του το πήρε, όπως αναφέρθηκε, ο Σοφοκλής Τσαμκόσογλου.
--Ακολουθούσε, σύμφωνα με τον Βαγγέλη Βοζαλή, το κατάστημα γυναικείων υφασμάτων του Ανδρέα Δαλαμπύρα. Παλαιότερα το μαγαζί αυτό στέγασε για μερικά χρόνια τον εμποροράφτη Στεφανόπουλο, ο οποίος θεωρείτο ως ένας από τους καλύτερους σύγχρονους ράφτες (φραγκοράφτες) κατά την εποχή του μεσοπολέμου. Όταν αργότερα δημιουργήθηκε η Στοά Κουτσίνα, μετέφερε το ραφείο του στον πρώτο όροφο. Λίγο πριν από τον πόλεμο του ‘40 κατέφυγε στον Σταυρό Φαρσάλων, όπου και χάθηκε. Κατόπιν το ίδιο κατάστημα χρησιμοποιήθηκε από την ομόρρυθμο Εταιρεία Δαλαμπύρας-Παπαϊωάννου-Αντωνίου και τελικά έμεινε στον Ανδρέα Δαλαμπύρα, που μετά τον θάνατο τον διαδέχθηκαν τα παιδιά του Ιωάννης και Δημήτριος Δαλαμπύρας, οι οποίοι συνεχίζουν μέχρι σήμερα με επιτυχία την επιχείρηση.
--Δίπλα ήταν το εμπορικό κατάστημα του Κωνσταντίνου Αξενίδη. Παλαιότερα συναντάμε στο σημείο αυτό το εμπορικό του Ευθυμίου Χατζηευθυμίου και κατόπιν το κατάστημα του Δήμου Κωσταρίγκα. Ο τελευταίος καταγόταν από το τη Βερδικούσια Ελασσόνας, απ’ όπου ήρθε νεότατος στη Λάρισα και εργάσθηκε για πολλά χρόνια ως εμποροϋπάλληλος, κατόπιν ως πλανόδιος πωλητής και όταν αισθάνθηκε οικονομικά ασφαλής άνοιξε το εμπορικό κατάστημα της οδού Ερμού. Μετά τον Κωσταρίγκα το μαγαζί το πήρε ο Κώστας Αξενίδης, ο οποίος αργότερα το μετέφερε στο ιδιόκτητο, όπου και συνεχίζει την επιχείρησή του. Ο Κώστας Αξενίδης είχε δύο κόρες, τη Φιφή και τη Ρούλα και ένα γιο τον Θεόδωρο. Η Φιφή (Ευφημία) παντρεύτηκε τον φαρμακοποιό και επί σειρά ετών διευθυντή του Δημοτικού Ωδείου Βάσο Κυλικά, ενώ η Τούλα παρέμεινε άγαμος και μέχρι τον θάνατό της διαχειριζόταν το κατάστημα. Ο γιος του Θεόδωρος σπούδασε στη Φιλοσοφική Σχολή του Πανεπιστημίου Αθηνών και ακολούθησε πανεπιστημιακή καριέρα. Με τα πολλά ιστορικά συγγράμματά του κατατάσσεται στους επιφανείς ιστορικούς της Λάρισας. Στο ίδιο μαγαζί είχε στεγασθεί για ένα μικρό διάστημα ο δικηγόρος Στέφανος Παπαδόπουλος, ο οποίος αργότερα το μετέφερε στην οδό Μανωλάκη, στα καταστήματα Καλούση. Στην κατοχή οι Ιταλοί τον συνέλαβαν όμηρο και κατά τη μεταφορά του στην Ιταλία με το πλοίο Citta di Genova πνίγηκε στα νερά της Αδριατικής όταν το πλοίο τους τορπιλίσθηκε. Στο ίδιο κατάστημα στεγάσθηκε και ο Θωμάς Ψυχούλης, ο οποίος πωλούσε νήματα για πλέξιμο, εργασία την οποία συνέχισε με επιτυχία και ο γιος του Κώστας στον ίδιο δρόμο, αλλά σε άλλο κατάστημα απέναντι, στην ανατολική πλευρά του δρόμου, όπως θα δούμε στη συνέχεια[3].
--Στη συνέχεια ο Βαγγέλης Βοζαλής τοποθετεί το κατάστημα που είχαν συνεταιρικά ο Θεόδωρος Παπαϊωάννου με τον Γιώργο Καματερόπουλο οι οποίοι εμπορεύονταν γυναικεία υφάσματα. Ο πρώτος απέκτησε δύο τέκνα, τη Μαρίνα και τον Ανδρέα, ενώ ο δεύτερος ήταν άτεκνος.
--Ακολουθούσε το γουναράδικο του Βασιλείου Γώγου. Η οικογένεια Γώγου από προπολεμικά διατηρούσε ένα από τα καλύτερα καταστήματα γουναρικών στη Λάρισα, ιδιόκτητο, με μεγάλη πελατεία και συνεχίζει μέχρι σήμερα με τους απογόνους του.
--Τα πρώτα μεταπολεμικά χρόνια βρίσκουμε στη συνέχεια το εμπορικό κατάστημα της οικογένειας Σιρινιάν. Είχαν έλθει στη Λάρισα το 1918 πρόσφυγες και με σκληρή δουλειά κατόρθωσαν να ανοίξουν αρχικά κατάστημα στην οδό Μακεδονίας (Βενιζέλου) με την επωνυμία Σετράκ Σιρινιάν και Σία. Γύρω στα 1946 το κατάστημα μεταφέρθηκε στην Ερμού στο σημείο όπου περιγράψαμε και το 1967 εγκαινιάστηκε το νέο μεγάλο κατάστημα του Ονίκ Σιρινιάν λίγο πιο κάτω, στην οδό Ρούσβελτ. Παλαιότερα το κατάστημα αυτό στην Ερμού το είχε ο Ιωάννης Μάναγας με το όνομα "Παναθήναια" και το εμπόρευμά του ήταν υφάσματα και άλλα γυναικεία είδη (μπλούζες πλεκτές μεταξωτές και άλλα ψιλικά). Ο Ιωάννης Μάναγας είχε τρία παιδιά, τη Νίνη, η οποία εργαζόταν στο Δημοτικό Ωδείο, τον Δημήτριο, ο οποίος έγινε διευθυντής στην Εμπορική Τράπεζα και την Αθηναΐδα. Περί το 1928 το είχαν οι αδελφοί Αγαθοκλής και Στέφανος Παπαδόπουλος οι οποίο πωλούσαν το ίδιο εμπόρευμα όπως και οι προηγούμενοι, το οποίο ερχόταν από τη Γαλλία και την Αγγλία κατόπιν παραγγελίας.
--Στη σειρά ακολουθούσε το εμπορικό κατάστημα του Νικ. Τσαντάρα, με ειδικότητα στα γυναικεία υφάσματα. Ο Τσαντάρας είχε δύο αγόρια, τον Μάκη ο οποίος όταν μεγάλωσε έγινε λογιστής και τον Μίμη ο οποίος έγινε δικηγόρος. Όταν έκλεισε το μαγαζί του το αγόρασε ο Κων. Αξενίδης, όπου μετακόμισε μόνιμα πλέον στο δικό του κατάστημα και παρέμεινε σε λειτουργία μέχρι τον θάνατο της κόρης του Τούλας.
(Συνέχεια)
--------------------------------------------------
[1]. Ολύμπιος [Περραιβός Κώστας], Η οδός Ερμού, εφ. "Λάρισα", φύλλο της 9ης Ιουλίου 1973.
[2]. Παπαθεοδώρου Νικόλαος, Το πρώτο αυτοκίνητο που κυκλοφόρησε στη Λάρισα. εφ. "Ελευθερία" φύλλο της 19 Απριλίου 2014 και "Ιχνηλατώντας την παλιά Λάρισα - Α’" , Λάρισα (2016) σελ. 83-86.
[3]. Θέλω να επισημάνω ότι η ακριβής διαχρονική καταγραφή των καταστημάτων της οδού Ερμού, αλλά και άλλων τα οποία βρίσκονται κυρίως σε εμπορικούς δρόμους, είναι πολύ δύσκολη. Οι διαδοχικές ενοικιάσεις ή οι μετακομίσεις σε άλλα σημεία προβληματίζουν τους ερευνητές, οι οποίοι προσπαθούν να βασισθούν σε διάσπαρτα γραπτά κείμενα ή σε αναμνήσεις παλαιοτέρων ατόμων, η αξιοπιστία των οποίων μπορεί να είναι σε κάποια σημεία εσφαλμένη λόγω εξασθενημένης μνήμης. Έτσι η αναφορά μας στην οδό Ερμού θα έχει οπωσδήποτε σφάλματα, τα οποία οι αναγνώστες μπορεί να μας τα επισημάνουν και να είναι σίγουροι ότι κάθε επιπλέον πληροφορία θα είναι καλοδεχούμενη. (τηλ. 6951-004232 και 2410-287450).
Του Νικ. Αθ. Παπαθεοδώρου
