Ένα ιστορικό και αρχιτεκτονικά πολύ ενδιαφέρον κτίσμα, φαίνεται ότι έχει αφεθεί στην τύχη του από χρόνια και ειδικά από τον τελευταίο ιδιοκτήτη του. Για το κτίριο έχουμε αναφερθεί σε παλαιότερο κείμενο[1]. Στο σημερινό μας σημείωμα θα προσπαθήσουμε να σκιαγραφήσουμε τα μέλη της οικογένειας Χαροκόπου, καθώς σε πολλούς συμπολίτες μας επικρατεί κάποια ασάφεια τόσο για τη σύνθεσή της, όσο και για τη σχέση καθενός εξ αυτών με τη Λάρισα.
--Η οικογένεια Χαροκόπου έχει τις ρίζες της στην Κεφαλονιά και γενάρχης της είναι ο Σπυρίδων Μαυροκέφαλος, ο οποίος έζησε τον 16ο αιώνα. Από τον γιο του Γεράσιμο, ένα άτομο χαρούμενο, ευχάριστο και επιρρεπές στα γλέντια, τον οποίο οι κάτοικοι του νησιού τού "κόλλησαν" την προσωνυμία "Χαροκόπος", μεταβλήθηκε το επίθετό τους, το οποίο διατηρήθηκε έκτοτε και στους απογόνους του. Ο Παναγής Χαροκόπος (1835-1911) φαίνεται ήταν ο πιο ξακουστός από όλους. Γεννήθηκε στο χωριό Πλαγιά της περιοχής Άσσος της Κεφαλονιάς. Γονείς του ήταν ο Απόστολος και η Αργυρή, ο ίδιος δε σαν πρωτότοκος προστάτευε από μικρός και τα άλλα τέσσερα αδέλφια του, αφού ο πατέρας τους πέθανε σε νεαρή ηλικία. Δούλευε και συγχρόνως παρακολουθούσε με επιμέλεια τα μαθήματά του στο Αργοστόλι. Σε ηλικία 20 ετών πήγε στην Κωνσταντινούπολη, το μεγαλύτερο εμπορικό κέντρο της Ανατολής, για να βρει την τύχη του. Τα γεγονότα όμως δεν του ήρθαν όπως τα περίμενε και σύντομα εγκατέλειψε την Πόλη για τη Ρουμανία. Εκεί με την εργασία του αναδείχθηκε σε ιδιοφυΐα στις νεωτερικές γεωργικές εφαρμογές και απέκτησε μεγάλη περιουσία. Χάρη σ' αυτή αγόρασε τεράστιες εκτάσεις στην Ελλάδα, μεταξύ των οποίων και στη Θεσσαλία και το 1899 περίπου επέστρεψε οριστικά στη χώρα μας. Το πρώτο σπίτι του στην Αθήνα ήταν το σημερινό νεοκλασικό κτίριο το οποίο στεγάζει το Μουσείο Μπενάκη επί της οδού Βασ. Σοφίας, απέναντι από τη Βουλή.
Το έτος 1902 ο Παναγής Χαροκόπος, άρχισε την ανοικοδόμηση του «Πύργου» στο κτήμα της Γιάννουλης, σε σχέδια του συμπατριώτη του Κεφαλλονίτη Αναστασίου Μεταξά, διάσημου την εποχή εκείνη αρχιτέκτονα. Τον ίδιο επέλεξε και για τα άλλα κτίρια που οικοδόμησε στην Αθήνα. Το σχέδιο του Πύργου είναι επηρεασμένο από τα αρχιτεκτονικά ρεύματα που επικρατούσαν στις αρχές του 20ού αιώνα στη χώρα, στο οποίο προστέθηκαν και άλλα διακοσμητικά στοιχεία, όπως π.χ. οι ακρογωνιαίοι λίθοι, τα οποία προσδίδουν στο επιβλητικό για την εποχή εκείνη κτίριο έναν αγροτικό χαρακτήρα. Ο Παναγής Χαροκόπος είχε επιλέξει να βρίσκεται το γραφείο του στο ψηλότερο σημείο του Πύργου, το οποίο περιβάλλεται από επάλξεις. Από τη θέση αυτή είχε προσωπική εποπτεία στις απέραντες ιδιοκτησίες του. Ήταν άνθρωπος δραστήριος και διορατικός, με το βλέμμα στραμμένο στο μέλλον. Θεωρείται ο πρώτος που έφερε στην Ελλάδα το μηχανικό άροτρο και την αλωνιστική μηχανή. Προσπαθούσε να εκπαιδεύσει τους εργάτες του στις νέες τεχνικές καλλιέργειες και ίδρυσε τη Γεωργική Σχολή στα Φάρσαλα. Λίγα χρόνια αργότερα (1908) όπως ξέρουμε, άρχισε να κτίζεται και η Αβερώφειος Γεωργική Σχολή. Ήταν η περίοδος όπου η χώρα επένδυε στην αγροτική παραγωγή, καθώς είχαν αρχίσει οι παραχωρήσεις εκτάσεων από τους μεγαλοκτηματίες σε ακτήμονες καλλιεργητές.
Από την πρώτη στιγμή ο Παναγής Χαροκόπος έδωσε άμεσα δείγματα συγχρωτισμού με άτομα της λαρισαϊκής κοινωνίας. Υπήρξε μεταξύ των ιδρυτών του Μουσικού Γυμναστικού Συλλόγου Λαρίσης και στις πρώτες αρχαιρεσίες που πραγματοποιήθηκαν στις 2 Φεβρουαρίου 1901 με την παρουσία 88 μελών, εκλέχθηκε πρόεδρος[2].
Διοργάνωνε στον Πύργο του συγκεντρώσεις συγγενών και φίλων, έδινε δεξιώσεις και προσκαλούσε σημαντικές προσωπικότητες όταν επισκέπτονταν τη Λάρισα. Μεταξύ αυτών και τον Ελευθέριο Βενιζέλο[3]. Υπήρξε από την πρώτη στιγμή θαυμαστής των ιδεών του μεγάλου πολιτικού και το 1911 εκλέχθηκε βουλευτής Αττικοβοιωτίας. Όμως η θητεία του στο Ελληνικό Κοινοβούλιο υπήρξε σύντομη, αφού στα τέλη του ίδιου έτους ο Παναγής απεβίωσε σε ηλικία 76 ετών. Παρέμεινε άγαμος και με τη διαθήκη του άφησε ως κληρονόμους τα παιδιά του Σπύρου, μικρότερου αδελφού του, τους Ευανθία (Έβαν), Σπύρο και Παναγή.
--Ο κατά πολύ μικρότερος αδελφός του Παναγή Χαροκόπου, Σπύρος, ο οποίος αγαπούσε και εκείνος τη γεωργία, βρέθηκε κάποια στιγμή με τον Παναγή στη Ρουμανία και μετά την εγκατάστασή τους στην Ελλάδα παρακολουθούσε από κοντά την καλλιέργεια των κτημάτων του, ιδιαίτερα όταν ο Παναγής βρισκόταν στην Αθήνα. Μετά τον θάνατο του τελευταίου (1911), συνέχισε το έργο του. Κατά το 1930 έπειτα από απόφαση του Δημοτικού Συμβουλίου με δήμαρχο τον Μιχαήλ Σάπκα, ο Δήμος αγόρασε από τον Σπύρο Χαροκόπο μια έκταση 10 στρεμμάτων για να κτίσει το Φθισιατρείο έξω από την πόλη[4].
Ένας ακόμη αδελφός του Παναγή και του Σπύρου Χαροκόπου μας είναι γνωστός. Ήταν ο Γεράσιμος, ο οποίος σπούδασε γεωπονία στο Βέλγιο και δεν είχε σχέσεις με τη Λάρισα.
Η ζωή των κληρονόμων του Παναγή Χαροκόπου δεν ακολούθησε τους δικούς του ρυθμούς. Αυτοί ταξίδευαν τακτικά στο εξωτερικό, διατηρούσαν σχέσεις με κοσμικούς κύκλους των Αθηνών και του εξωτερικού και όταν η ανάγκη το επέβαλε έρχονταν στη Λάρισα, συνοδευόμενοι και από επώνυμους φίλους.
--Η Ευανθία (Εβάν) είχε αναπτύξει στενές φιλίες με διάσημες προσωπικότητες. Πολυταξιδεμένη και ανέμελη, είχε στενές σχέσεις και με τη βασιλική οικογένεια της Ελλάδος. Παντρεύτηκε τον πολιτικό Θεοτόκη και αργότερα σε δεύτερο γάμο τον Πετρούτση. Σκοτώθηκε το 1980 σε αυτοκινητιστικό δυστύχημα, όταν με το αυτοκίνητό της επέστρεψε από το Σαιν Μόριτς όπου είχε πάει για χειμερινές διακοπές και για σκι.
--Ο Σπύρος Σπύρου Χαροκόπος γεννήθηκε στην Αθήνα το 1910 και πέθανε στη Ζυρίχη το 1976. Σπούδασε Αρχιτεκτονική και Καλές Τέχνες στο Καίμπριτζ. Από νεαρή ηλικία είχε αρχίσει να συλλέγει εικόνες της κρητικοεπτανησιακής σχολής. Η πολύτιμη συλλογή του μετά θάνατον δωρίθηκε από την αδελφή του Έβαν Πετρούτση στην Κοργιαλένειο Βιβλιοθήκη στο Αργοστόλι, όπου εκτίθεται. Έγινε περισσότερο γνωστός από την ολόσωμη προσωπογραφία του σε καθιστή πόζα, με θερινή στολή της αεροπορίας, που φιλοτέχνησε ο Γιάννης Τσαρούχης.
--Η διαδρομή του Παναγή Χαροκόπου του νεότερου είναι λίγο-πολύ γνωστή. Ερωτεύθηκε τη μικρή Μελίνα Μερκούρη και στεφανώθηκαν κρυφά το 1939, χωρίς τη συγκατάθεση της οικογένειάς της, σ’ ένα χωριό κοντά στην Καλαμάτα. Ως το 1953 η Μελίνα περνούσε ορισμένα χρονικά διαστήματα στο κτήμα της Γιάννουλης, αν και ο γάμος της είχε ατονήσει. Υπάρχουν άνθρωποι οι οποίοι τη θυμούνται να κυκλοφορεί πάνω σε άλογο και να απολαμβάνει τις εξορμήσεις της στον θεσσαλικό κάμπο. Το 1953 χωρίζουν και ο Παναγής ερωτεύεται τη Σταρ Ελλάς Ντέπυ Μαρτίνη. Πεθαίνει το 1969.
Κατά τη Γερμανική κατοχή ο Πύργος Χαροκόπου είχε επιταχθεί για να εγκαταστήσει το γραφείο του ο γερμανός διοικητής της Λάρισας με το επιτελείο του. Οι παλιοί θυμούνται ότι στο κτίριο είχαν εγκατασταθεί αντιαεροπορικά πυροβόλα, τα οποία ειδοποιούσαν με τρεις βολές τα γερμανικά στρατεύματα για επικείμενη έλευση συμμαχικών αεροπορικών βομβαρδιστικών.
--Το 1964 ο Παναγής Χαροκόπος ο νεότερος υιοθέτησε τον Γιώργο Χαροκόπο, γιο του πρώτου εξαδέλφου του, αφού ο ίδιος δεν μπόρεσε ή δεν θέλησε να αποκτήσει απογόνους. Του ανέθεσε την επιμέλεια του κτήματος και με τον θάνατό του το κληρονόμησε. Το 1988 ο Πύργος κηρύχθηκε διατηρητέος. Αργότερα, μετά τον αιφνίδιο θάνατο του Γιώργου Χαροκόπου, η σύζυγός του Σοφία Χαροκόπου με τα έξι παιδιά τους, ανέλαβε να διεκπεραιώσει όλες τις δύσκολες υποθέσεις μιας αμύθητης περιουσίας η οποία κατασπαταλήθηκε από τους επίγονους της οικογένειας Χαροκόπου. Προ ετών το κτίσμα και ό,τι απέμεινε από τα κτήματα αγοράσθηκαν από συμπολίτη μας επιχειρηματία και έτσι η δυναστεία του μεγάλου Παναγή Χαροκόπου είχε ένα οδυνηρό τέλος. Όσο για τον Πύργο; αυτός οδηγείται τεχνηέντως στην αυτοκαταστροφή.
--------------------------------------------------
[1]. Βλέπε: Ο Πύργος του Χαροκόπου στη Γιάννουλη, εφ. "Ελευθερία", Λάρισα, φύλλο της 22ας Μαΐου 2016.
[2]. Για την εκλογή ως προέδρου του Παναγή Χαροκόπου, η τοπική εφημερίδα «’Ολυμπος» έγραφε ότι: «…δεν υπήρξε μόνον θετικώς επωφελής, αλλά και αρνητικώς ουχί αζημία, καθ’ ό προλαβούσα τας μεταξύ των μελών αναποδράστους έριδας περί της καταλήψεως του προεδρικού θώκου, διότι η φιλαρχία είναι έμφυτος εις τον Έλληνα».
[3]. Ο Ελ. Βενιζέλος κατά την προεκλογική του εκστρατεία για τις εκλογές της 28ης Νοεμβρίου 1910, πέρασε και από τη Λάρισα και στις 14 Νοεμβρίου εκφώνησε έναν ιστορικό λόγο από τον εξώστη της Λέσχης Ασλάνη (σήμερα στη θέση της βρίσκεται η Στρατιωτική Λέσχη). Το 1911 ο Παναγής Χαροκόπος απεβίωσε. Φαίνεται πολύ πιθανόν ότι κατά την παραμονή του στην πόλη μας τον Νοέμβριο του 1910 φιλοξενήθηκε στον Πύργο του Χαροκόπου.
[4]. Σήμερα στον χώρο αυτό στεγάζεται η Θεραπευτική Κοινότητα "Έξοδος".
Από τον Νικ. Αθ. Παπαθεοδώρου
nikapap@hotmail.com
