Προέρχεται από χαρακτικό το οποίο δημοσιεύθηκε στην εβδομαδιαία εφημερίδα των Παρισίων Le Monde Illustre[2]. Στον υπότιτλο του χαρακτικού αναφέρεται ότι το σχέδιο βασίστηκε σε φωτογραφία του ανταποκριτή της εφημερίδας στην Αθήνα Ευστάθιου Αναστασιάδη, ο οποίος βρέθηκε στη Λάρισα από τα τέλη Μαρτίου του 1897 για να παρακολουθήσει τις προετοιμασίες της αναμενόμενης ελληνοτουρκικής σύρραξης. Την περίοδο εκείνη η εκτύπωση φωτογραφιών στο δημοσιογραφικό χαρτί είχε ακόμη τεχνικές δυσκολίες, με αποτέλεσμα να εμφανίζονται στη δημοσίευση σοβαρές ατέλειες στις διαβαθμίσεις φωτεινότητας και μειωμένη ευκρίνεια. Για να αντιμετωπίσουν το πρόβλημα αυτό υπήρχαν στα γραφεία των μεγάλων εφημερίδων της Ευρώπης και της Αμερικής εξειδικευμένοι χαράκτες, οι οποίοι αντέγραφαν με ακρίβεια ό,τι είχε αποτυπώσει η φωτογραφική μηχανή. Με αυτό τον τρόπο η εκτύπωση είχε όχι μόνο την απαιτούμενη πιστότητα, αλλά και την αισθητική πληρότητα.
Ο Ευστάθιος Αναστασιάδης στάθηκε στην αριστερή όχθη του ποταμού στην περιοχή του Αλκαζάρ, σε σημείο βορειότερα του σημερινού Κηποθεάτρου και αποτύπωσε με τον φακό του τη βόρεια πλευρά μέρους του Λόφου της Ακρόπολης. Δεν είχαν αρχίσει ακόμα οι εχθροπραξίες και οι απεσταλμένοι δημοσιογράφοι εξερευνούσαν τη Λάρισα. Την πλάκα την έστειλε ο Αναστασιάδης στη γαλλική εφημερίδα για να χαραχθεί η εικόνα, η οποία λόγω της απόστασης καθυστέρησε ένα περίπου μήνα για να δημοσιευθεί.
Αρχίζοντας την ανάγνωση της εικόνας, χαμηλά παρατηρούμε ότι ο Πηνειός κυλά ήρεμα τα νερά του, ενώ η παρόχθια περιοχή είναι ακόμα ανώμαλη και αδιαμόρφωτη. Στο μέσον της εικόνας διακρίνονται χαμηλά κτίσματα και μονοκατοικίες, οι οποίες απαρτίζουν τον μαχαλά Ταμπάκικα, δηλαδή τη συνοικία των βυρσοδεψείων, η οποία σήμερα έχει μετονομαστεί σε συνοικία των Αμπελοκήπων.
Ψηλότερα διαγράφεται ο Λόφος της Ακρόπολης, στη βόρεια παρυφή του οποίου διακρίνονται ακανόνιστοι διάδρομοι προσπέλασης, οι οποίοι συνδέουν τα Ταμπάκικα με τον Λόφο. Από αριστερά υπερέχει ο μιναρές του Παζάρ τζαμί. Βρισκόταν στο ψηλότερο σημείο του Λόφου, εκεί όπου σήμερα έχει αναπτυχθεί το Δημοτικό αναψυκτήριο "Φρούριο". Λόγω της θέσης του το εντοπίζουμε και σε πολλά χαρακτικά των χρόνων της τουρκοκρατίας, τα οποία έχουν φιλοτεχνήσει οι Ευρωπαίοι περιηγητές που επισκέφθηκαν τη Λάρισα[3]. Δίπλα του απεικονίζονται οι ερειπωμένοι τοίχοι από το μπεζεστένι, ενώ ολόκληρος ο χώρος είναι περιφραγμένος με χαμηλό τοιχίο.
Δεξιότερα καταγράφεται ένα επίμηκες ισόγειο οίκημα, με μικρό υπερώο πάνω από την τοξωτή πύλη στο κέντρο της πρόσοψης. Το κτίριο αυτό ήταν παλιά οθωμανικός στρατώνας και πυροβολοστάσιο. Το 1897 στέγαζε εγκαταστάσεις πυροβολικού του ελληνικού στρατού. Οι εγκαταστάσεις αυτές βρίσκονταν στη σημερινή περιοχή του Ηρώου[4]. Πιο ευκρινέστερη εικόνα του στρατώνα έχουμε στο επιστολικό δελτάριο αρ.374 των Πάλλη-Κοτζιά του ίδιου έτους (1897).
Ακολουθούν δύο επιμήκη ισόγεια κτίσματα στα οποία υπήρχε αποθηκευμένο στρατιωτικό υλικό και εν συνεχεία δύο άλλα κτίρια, ένα διώροφο και ένα ισόγειο, των οποίων δεν γνωρίζουμε τη χρήση τους. Πάνω από τη στέγη του δεύτερου κτιρίου προβάλλει τμήμα του λιθόκτιστου εξαγωνικού κορμού του ρολογιού της πόλης, καθώς και ο κωνικός πύργος του, στον οποίο ήταν τοποθετημένες οι καμπάνες οι οποίες σήμαιναν την ώρα. Το ρολόι αυτό είναι το δεύτερο γνωστό ρολόι της Λάρισας, είχε κατασκευαστεί επί τουρκοκρατίας στις πρώτες δεκαετίες του 19ου αιώνα και το 1924 αντικαταστάθηκε ο πυργίσκος που περιείχε τις καμπάνες με μια ωραία νεοκλασική κατασκευή με ωροδείκτες.
Στη συνέχεια απεικονίζεται διώροφη κατοικία η οποία στέγαζε την οικογένεια Μακρή[5] και κοντά του στη συνέχεια βρίσκεται ένα ισόγειο κτίσμα, η πρόσοψη του οποίου βλέπει προς την εκκλησία του Αγίου Αχιλλίου (δεν διακρίνεται στην εικόνα). Από άλλες απεικονίσεις γίνεται κατανοητό ότι το κτίριο αυτό ανήκει στα κτίσματα που υπάγονταν στον ναό και πρέπει να στέγαζε τα γραφεία του. Μερικοί, βασιζόμενοι στο μέγεθος και τη θέση του, πιστεύουν ότι φιλοξενούσε το Ελληνικό Σχολείο. Πίσω απ' αυτό διακρίνεται το υπερώο και τμήμα του αρχοντικού που είχε κτίσει το 1892 ο μητροπολίτης Λαρίσης Νεόφυτος για να στεγάσει το Επισκοπείο και την ιδιωτική του κατοικία.
Ενδιαφέρον παρουσιάζει και ένα άλλο κτίσμα το οποίο βρίσκεται σε επαφή με το κτίριο των γραφείων του ναού. Ήταν το καμπαναριό του Αγίου Αχιλλίου, μια απλή τριώροφη κατασκευή. Εδώ στην εικόνα απεικονίζεται ο επάνω ανοικτός απ' όλες τις πλευρές όροφος με την καμπάνα. Είχε κτισθεί λίγα χρόνια πριν από την προσάρτηση της Θεσσαλίας το 1881 και λειτουργούσε χάρη στις ενέργειες του Έλληνα Πρόξενου στη Λάρισα Αναστασίου Δόσκου, ο οποίος κατόρθωσε να επιτύχει την έκδοση ειδικής άδειας από τις τουρκικές αρχές για τη χρήση του, καθώς είναι γνωστό ότι οι Οθωμανοί απαγόρευαν μέχρι τα μέσα του 19ου αιώνα κωδωνοκρουσίες στους ναούς.
----------------------------------------------------
[1]. Πρέπει να τονιστεί ότι η συνήθεια που έχει επικρατήσει να ονομάζουμε τον Λόφο της αρχαίας Ακρόπολης της Λάρισας ως Λόφο του Φρουρίου ή απλώς Φρούριο, δεν είναι σωστή. Σε ολόκληρη την πολύχρονη ιστορία της πόλης ποτέ δεν αναφέρεται ότι υπήρξε επί του λόφου κάστρο ή κτίριο φρουριακής κατασκευής. Πιστεύεται ότι η παρανόηση προέρχεται από το γεγονός ότι το κέλυφος που παρέμεινε από την κλειστή τουρκική αγορά (μπεζεστένι) μετά την πυρκαγιά του 1799 θεωρήθηκε ως βυζαντινό η μεσαιωνικό φρούριο.
[2]. Εφ Le Monde Illustre, Paris, φύλλο της 24ης Απριλίου 1897, στη σελ. 257 (ετήσια συνεχόμενη σελιδαρίθμηση).
[3]. Παπαθεοδώρου Νικόλαος, Η Λάρισα στα χαρακτικά των Ευρωπαίων Περιηγητών (16ος-19ος αιώνας), Λάρισα, εκδόσεις "Θετταλός", 2006.
[4]. Βλέπε: Παλιούγκας Θεόδωρος, Η Λάρισα κατά την Τουρκοκρατία (1423-1881), τόμ Β΄, Κατερίνη (2007) πίνακας ΙΓ΄ στο τέλος του τόμου.
[5].Βλέπε: Γουργιώτης Γεώργιος, Σχεδίασμα μεταβυζαντινής-νεοελληνικής ιστορίας του ναού Αγίου Αχιλλίου Λαρίσης. Ιστορική διαδρομή. Λάρισα (1986).
Από τον Νικ. Αθ. Παπαθεοδώρου
nikapap@hotmail.com
