Η ΜΟΥΣΙΚΗ ΚΙΝΗΣΗ ΣΤΗ ΛΑΡΙΣΑ (1881-1935) - Η΄

Σε μία από τις πόρτες του ισόγειου κτίσματος στο μέσον της φωτογραφίας στεγαζόταν η Μουσική Σχολή Αχιλλέα Χατζηψαθά κατά τη διάρκεια του μεσοπολέμου. Λεπτομέρεια από επιστολικό δελτάριο του Fr. Caloutas. Περίπου 1910. Αρχείο Φωτοθήκης Λάρισας.

Με το σημερινό κείμενο ολοκληρώνουμε τη μελέτη την οποία είχε γράψει ο φιλόμουσος φαρμακοποιός Βάσος Κυλικάς, έπειτα από παράκληση του φιλόλογου καθηγητή Ιωάννη Παπαγιαννόπουλου το 1935, για να συμπεριληφθεί στον έκτακτο τόμο των

"Θεσσαλικών Χρονικών": "ΜΟΥΣΙΚΗ ΣΧΟΛΗ ΑΧ. ΧΑΤΖΗΨΑΘΑ Ο Αχιλλέας Χατζηψαθάς, Λαρισαίος καλλιτέχνης της κιθάρας, εμφανίσθηκε για πρώτη φορά δημόσια στην πόλη μας από της σκηνής του θεάτρου «Ολύμπια»[1] στις 24 Νοεμβρίου του 1928, με σύμπραξη του Θεσσαλού βαρύτονου Κώστα Λυμπεράκη, του αποθανόντα Βολιώτη ποιητή Φάνη Μιράνα απαγγελία και της Ελένης Διοσκουρίδου, καθηγήτριας του Δημοτικού Ωδείου πιάνο. Η εμφάνιση αυτή επαλήθευσε αυτό που ως φήμη μόνο υπήρχε σχετικά με τη δεξιοτεχνία του ως κιθαριστή. Η φιλόμουση μερίδα της πόλης μας από την πρώτη συναυλία αναγνώρισε στον Χατζηψαθά την υπεροχή και ανωτερότητα στο είδος της μουσικής ενασχόλησής του. Από τον Σεπτέμβριο του 1934 ο Χατζηψαθάς αποχώρησε του Μουσικού Συλλόγου και ίδρυσε τη «Μουσική Σχολή», που στεγάσθηκε σε οίκημα παρά την πλατεία Ρήγα Φεραίου (Ταχυδρομείου)[2], διδάσκοντας έκτοτε σ’ αυτή μαθήματα κιθάρας, μανδολίνου και στοιχεία θεωρίας. Μικρά απόδειξη της αρκετά αποδοτικής εργασίας της Σχολής αποτελούν οι δύο δημόσιες συναυλίες αυτής, με εκτελεστές αποκλειστικά μαθητές της Σχολής. ΣΥΜΦΩΝΙΚΗ ΟΡΧΗΣΤΡΑ ΛΑΡΙΣΑΣ Ομάδα φιλόμουσων και των δύο φύλων που προέρχονταν από μαθητές του Δημοτικού Ωδείου, με σύμπραξη μουσικών της Στρατιωτικής Μουσικής του Β’ Σώματος Στρατού, συνέπτυξαν τον Νοέμβριο του 1934 τη Συμφωνική Ορχήστρα Λαρίσης, υπό τη διεύθυνση του ανθυπολοχαγού της Μουσικής Παντελή Παπαϊωάννου, που κύριος σκοπός της είναι η εκτέλεση μουσικής του υψηλού ύφους. Η Συμφωνική Ορχήστρα στην αρχή στεγάσθηκε στις αίθουσες του Δημοτικού Ωδείου και αργότερα σε ιδιαίτερη αίθουσα επί της οδού Ακροπόλεως (Βασιλίσσης Σοφίας), που άλλοτε χρησίμευε ως αίθουσα του Μουσικού Συλλόγου. Διευθύνεται από προσωρινή διοικητική Επιτροπή που αποτελέσθηκε από τους Κώστα Ισμυρίδη[3], Γεράσιμο Τζιοβαρίδη, Π. Παπαϊωάννου και τη Λούλα Βαΐτση. Κατά το έτος 1935 δόθηκαν από τη Συμφωνική Ορχήστρα δύο συναυλίες, η δεύτερη από τις οποίες υπό τη διεύθυνση του Μανώλη Καλομοίρη[4], με σύμπραξη μουσικών της Στρατιωτικής Μουσικής Αθηνών και των ερασιτεχνών Χρ. Παντοστόπουλου και Φωφώς Αλεξάνδρου[5] τραγούδι, σημείωσε εξαιρετική επιτυχία και χαιρετίσθηκε με πραγματικό ενθουσιασμό από μέρους της φιλόμουσης μερίδας της πόλης μας[6]. ΕΠΙΛΟΓΟΣ Αυτός που προσεκτικά θα διεξέλθει την ανασκόπησή μου αυτή είναι δυνατόν να παρατηρήσει το σύντομο αυτής όσον αφορά τη μουσική κίνηση των τελευταίων ετών, σε αντίθεση προς το κάπως λεπτομερέστερο των μουσικών γεγονότων της παλιότερης εποχής και αυτό έγινε γιατί κρίθηκε σκόπιμο και αναγκαίο όπως για γεγονότα βεβαρημένα με το βάρος τόσων ετών και που κινδυνεύουν να υποπέσουν στη λήθη του χρόνου, να γίνει ευρύτερη ανάπτυξή των, ενώ για τα πρόσφατα υπάρχει όλος ο απαιτούμενος χρόνος για μια διεξοδική ανάπτυξη από ικανότερο εμού. Άλλωστε, ο περιορισμένος χώρος ενός εορταστικού λευκώματος που εκδόθηκε στην Αθήνα από την εκεί Λαογραφική Εταιρεία Θεσσαλών, με την ευκαιρία του εορτασμού των πενήντα χρόνων από την απελευθέρωση της Θεσσαλίας, για το οποίο αποκλειστικά γράφηκε αυτή η ανασκόπησή μου και μάλιστα επειγόντως σε χρόνο μηδέν, κατά παράκληση και προτροπή του σεβαστού και πολυαγαπημένου μου Γυμνασιάρχη Γιάννη Παπαγιαννόπουλου, θα ήταν ανεπαρκής για μια πλήρη εξάντληση του θέματος που διαπραγματεύθηκα, το οποίο υπό άλλες συνθήκες άνεσης και χρόνου, με την άπειρη ανεκδοτολογία του, θα απαιτούσε χώρο για μια ιδιαίτερη έκδοση, αρκετά σεβαστή από άποψη υλικού. Επιπρόσθετα θα ήθελα να τονίσω πάλι και πρέπει να ληφθεί υπόψη ότι η ανασκόπησή μου αυτή αναφέρεται σε ένα αποκλειστικά περιορισμένο χρόνο έκθεσης της μουσικής κίνησης της πόλης μας και ότι δεν θα ήταν ορθό να δημιουργηθούν, από πλάνη, παρεξηγήσεις παραλείψεων γεγονότων και προσώπων, ενώ αυτά ανάγονται σε μεταγενέστερους χρόνους της ανασκόπησής μου. Τερματίζοντας την ανασκόπησή μου για τη μουσική κίνηση της πόλης μας, αισθάνομαι υποχρέωση να ευχαριστήσω θερμά τον σεβαστό και αγαπητό φίλο μου Θρασύ Γ. Μακρή, τη ζώσα ιστορία της πόλης μας, που με πολλή ευγένεια και προθυμία μου έδωσε πλείστες όσες πολύτιμες πληροφορίες και τα σώματα των από την απελευθέρωση της πόλης μας εκδιδομένων εφημερίδων και μάλιστα τα πλήρη τέτοια της Μικράς, που εκδόθηκε απ’ αυτόν το 1896 μέχρι και το 1926, για μελέτη και οδηγία μου. Βάσος Στ. Κυλικάς Λάρισα, Αύγουστος 1935 [1]. Το θέατρο "Ολύμπια" το 1928 ήταν ένα πρόχειρα κατασκευασμένο κτίριο, το οποίο έγινε για να εξυπηρετήσει τις θεατρικές ανάγκες της Λάρισας. Κατά τον παλιό δημοσιογράφο Κώστα Περραιβό, είχε κτισθεί από τον Ιωάννη Ασλάνη, όταν ο τελευταίος εγκατέλειψε τον επάνω όροφο του μεγάρου Χατζημέτου, της γνωστής στους παλιούς Λαρισαίους "Λέσχης Ασλάνη". Το θέατρο «Ολύμπια» εξακολουθεί να υπάρχει και σήμερα στην πλατεία Ταχυδρομείου, αφού εν τω μεταξύ έχει αλλάξει τελείως μορφή. Μεταπολεμικά χρησιμοποιήθηκε και ως κινηματογράφος και από χρόνια έχει σταματήσει η λειτουργία του. Σήμερα είναι ιδιοκτησία των αδελφών Νικολάου και Νικήτα Μάρκα και σε προσεχές σημείωμά μας θα αναφερθούμε διεξοδικά στην ιστορική του διαδρομή. [2]. Η "Μουσική Σχολή Αχιλλέως Χατζηψαθά" στεγαζόταν σε τμήμα ισόγειου κτίσματος παραπλεύρως του κτιρίου των ΤΤΤ (Ταχυδρομείο - Τηλεγραφείο - Τηλεφωνείο), το οποίο βρισκόταν στη βόρεια πλευρά της Πλατείας Ταχυδρομείου. Στο άλλο τμήμα του είχε την ταβέρνα ο φιλόμουσος Θανασάκης Παπαθανασίου, γνωστότερος ως "Πασαδάκιας", πατέρας των αδελφών Νικολάου, Παναγιώτη, Πέτρου και Πόπης και πάππος της Μυρτώς Παπαθανασίου. Βλέπε: Παπαθεοδώρου Νικόλαος, Η βόρεια πλευρά της Πλατείας Ταχυδρομείου-Α΄, εφ. "Ελευθερία", Λάρισα, φύλλο της 13ης Απριλίου 2016. Η δημοσιευόμενη φωτογραφία απεικονίζει το περιγραφόμενο ισόγειο κτίσμα με το συνεχόμενο διώροφο, το οποίο στέγαζε τις υπηρεσίες του Ταχυδρομείου-Τηλεγραφείου. Και τα δύο κτίρια ήταν κατασκευή και ιδιοκτησία των αδελφών Αναστασίου, Κωνσταντίνου και Νικολάου Οικονόμου, οι οποίοι ήταν εμπειρικοί εργολάβοι οικοδομών στη Λάρισα από το 1888. [3]. Γνωστός φιλόμουσος οφθαλμίατρος της Λάρισας. Γεννήθηκε στην Κωνσταντινούπολη, αλλά διάφορες συγκυρίες τον υποχρέωσαν να μείνει μόνιμα στη Λάρισα. Ήταν θαυμάσιος βιολιστής και βρήκε εδώ στην πόλη μας την μουσική κίνηση που αναζητούσε για να ικανοποιήσει το ταλέντο του. Το 1930 είχε διατελέσει και μέλος του πρώτου Διοικητικού Συμβουλίου του Δημοτικού Ωδείου Λάρισας. [4]. Ο Μανώλης Καλομοίρης (1883-1962) υπήρξε κορυφαίος Έλληνας μουσουργός και θεωρείται ο δημιουργός της Εθνικής Σχολής στη χώρα μας. Ίδρυσε στην Αθήνα το "Εθνικό Ωδείο", το οποίο βοήθησε το 1930 το Δημοτικό Ωδείο Λάρισας στα πρώτα του βήματα. Ερχόταν τακτικά στην πόλη μας, κυρίως κατά τη διάρκεια των εξετάσεων των μαθητών του Ωδείου και ήταν στενός φίλος της Ιουλίας Σάπκα και του Βάσου Κυλικά. [5]. Η Φωφώ Κουκουτάρα-Αλεξάνδρου (1914-2011) ήταν κόρη του Ιωάννη Αλεξάνδρου μεγαλέμπορου της Λάρισας και ιδιοκτήτη του μεγάρου Αλεξάνδρου στην οδό Μακεδονίας (Βενιζέλου σήμερα), απέναντι από Αρχαίο Θέατρο. Επίσης αδελφή του γνωστού στους γηγενείς Λαρισαίους Δημητρίου Αλεξάνδρου. Παντρεύτηκε τον Δεκέμβριο του 1936 τον επιχειρηματία και γαιοκτήμονα Νικόλαο Κουκουτάρα, όταν ακόμα σπούδαζε στο Εθνικό Ωδείο Αθηνών. Ένας από τους δύο γιους της, ο Γιάννης Κουκουτάρας, ζει από πολλά χρόνια στην Ιταλία όπου διέπρεψε ως λυρικός τραγουδιστής (βαρύτονος) σε μεγάλα λυρικά θέατρα της χώρας αυτής και ιδίως της Σκάλας του Μιλάνου. Εμφανίσθηκε επίσης και σε πολλές μουσικές εκδηλώσεις στην Αθήνα και τη Λάρισα. Η Φωφώ Κουκουτάρα είχε συνεχή και έντονη παρουσία στη μουσική κίνηση όχι μόνο της Λάρισας, αλλά και άλλων πόλεων ως λυρική τραγουδίστρια (υψίφωνος). Η πρώτη εμφάνισή της έγινε τον Νοέμβριο του 1931 όταν ήταν 17 ετών, κατά τη διάρκεια μαθητικής επίδειξης στην αίθουσα του Δημοτικού Ωδείου Λάρισας. [6]. Η δεύτερη από τις συναυλίες αυτές της Συμφωνικής Ορχήστρας της Λάρισας, υπό τη διεύθυνση του Μανώλη Καλομοίρη, έγινε στην αίθουσα του κινηματοθεάτρου «Ολύμπια» της πόλης μας στις 15 Μαΐου 1935. Βλέπε: Γρηγορίου Αλέξανδρος, Φωφώ Κουκουτάρα. Η μεγάλη κυρία του Πολιτισμού και των Τεχνών, εφ. Ελευθερία, Λάρισα, φύλλο της 14ης Δεκεμβρίου 2014. Επίσης: Τραγούδας Αχιλλέας, Φωφώ Κουκουτάρα. Η μεγάλη κυρία της Λάρισας, εφ. «Ελευθερία», Λάρισα, ένθετο «Επιλογές», φύλλο της 30ης Μαρτίου 2008.