Το βαγόνι αυτό, όπως και όλα τα υπόλοιπα βαγόνια, επιβατικά ή φορτηγά, τέθηκαν σε αχρηστία από τη στιγμή που οι γραμμές Λάρισας-Βόλου το 1960 διευρύνθηκαν στα διεθνή πρότυπα και σταδιακά και το υπόλοιπο τμήμα του Θεσσαλικού σιδηροδρόμου. Η άμαξα αυτή, μαζί με την άμαξα διοικήσεως και τα οχήματα πρώτης θέσεως που ήταν όλα πολυτελούς κατασκευής, είχαν κατασκευασθεί το 1883 στο Βέλγιο.
Με την ευκαιρία αυτή στο σημερινό σημείωμά μας παραθέτουμε εικόνα βαγονιού Α΄ θέσεως εν λειτουργία, το οποίο δεν υπολειπόταν σε πολυτέλεια από τα επίσημα. Η φωτογραφία αυτή είναι του 1896, και δημοσιεύθηκε στη σελίδα 236 του Γ΄ τόμου του βιβλίου "The Burton Holmes Lectures". Το βιβλίο αυτό, όπως αναφέραμε και σε πρόσφατο κείμενό μας, κυκλοφόρησε το 1903 στις Ηνωμένες Πολιτείες σε δέκα τόμους. Είχε υπότιτλο: "With Illustrations from Photographs by the Author". Οι δέκα τόμοι του έργου περιέχουν εντυπώσεις από ταξίδια του συγγραφέα σε διάφορες χώρες του πλανήτη. Ο τρίτος τόμος αναφέρεται στην Ελλάδα, την οποία είχε επισκεφθεί μαζί με την σύντροφό του και ένα άλλο φιλικό τους ζευγάρι, με την ευκαιρία των πρώτων Ολυμπιακών Αγώνων της Αθήνας του 1896. Κατά την παραμονή τους στη χώρα μας δεν αρκέσθηκαν μόνο να παρακολουθήσουν τις αθλητικές εκδηλώσεις των Αγώνων, αλλά προγραμμάτισαν και ταξίδια στην ελληνική ενδοχώρα, η οποία έφθανε τότε μέχρι τη Μελούνα. Το τρίτο κεφάλαιο του τόμου αυτού έχει τον τίτλο The Wonders of Thessaly (απλοϊκά θα το μεταφράζαμε "Τα θέλγητρα της Θεσσαλίας") και σ’ αυτό περιγράφεται το ταξίδι τους στη Θεσσαλία. Αρχίζει από τον Βόλο, συνεχίζεται προς τη Λάρισα, παρακάμπτεται προς τα Τέμπη και καταλήγει στα Μετέωρα[1].
Περιγράφοντας το ταξίδι του Βόλος-Λάρισα με τους Θεσσαλικούς Σιδηροδρόμους ο Αμερικανός ταξιδιώτης, Elias Burton Holmes (1870-1958) αναφέρει σχετικά τα εξής: "Η λέξη «νέο» αναπόφευκτα επαναλαμβάνεται. Οτιδήποτε δεν είναι παλιό, είναι πολύ καινούργιο. Τα ενδύματα λ.χ. των κατοίκων ανήκουν στην πρώτη κατηγορία, ενώ ο σιδηρόδρομος στην τελευταία. Οι υπάρχουσες γραμμές κατασκευάσθηκαν, καθώς λέγεται, όχι για την εξυπηρέτηση των ταξιδιωτών και τη μεταφορά των εμπορευμάτων, αλλά για να κερδίσουν οι αξιωματούχοι που προωθούν τα έργα και οι εργολάβοι[2]. Στα νεοελληνικά railway είναι ο «σιδηρόδρομος», station είναι ο «σταθμός». Για να πληροφορηθούμε τις ώρες αναχώρησης και άφιξης συμβουλευόμαστε το «δρομολόγιο». Με το που αγοράσαμε τα «εισιτήρια» καταλάβαμε τη θέση μας στην «άμαξα» πρώτης θέσεως. Κατόπιν, έχοντας τακτοποιηθεί άνετα από τον διερμηνέα μας Χαράλαμπο Παπαδόπουλο, ο οποίος στέκεται φρουρός στην πόρτα του βαγονιού μας, ξεκινάμε το ταξίδι μας προς βορρά, διασχίζοντας καθώς προχωράμε την πεδιάδα της Θεσσαλίας.
Όπως είναι φυσικό, αποτελούμε το αντικείμενο σημαντικής περιέργειας. Το γεγονός ότι τέσσαρες «Αμερικάνοι» είναι επιβάτες, διαδίδεται από στόμα σε στόμα και από βαγόνι σε βαγόνι. Μεγάλες στάσεις σε ασήμαντους σταθμούς μας δίνουν πρώτης τάξεως ευκαιρία να μελετήσουμε τους ανθρώπους στις αποβάθρες και να γνωρισθούμε με τους συνεπιβάτες μας, μερικοί από τους οποίους είναι όχι μόνον γραφικοί, αλλά και πολύ φιλικοί. Ο κατάλογος των ονομάτων των σταθμών στον πίνακα δρομολογίων διαβάζεται σήμερα[3] σαν αναφορά πολεμικού ανταποκριτού: «Βόλος», «Βελεστίνο», «Γκερλί», «Φάρσαλα» και ανακαλεί στη μνήμη πανικό, στρατιωτικές αψιμαχίες και μάχες. Αλλά όταν το 1896 ακούγαμε από τους σιδηροδρομικούς να φωνάζουν αυτά τα ονόματα, για μας ήταν τότε απλώς ήχοι χωρίς νόημα.
Η αναχώρηση του τρένου ανακοινωνόταν πάντα όχι με τη γνωστή σε μας διαταγή «Επιβιβασθείτε !», ούτε με τη γαλλική παράκληση «Επιβιβασθείτε, σας παρακαλώ, Κύριοι !», αλλά με την έκφραση μιας επιβλητικής, σχεδόν ομηρικής, φράσης «Ορίστε, Κύριοι εις τας θέσεις σας !» και αυτό το ανακοινώνει ο ειδικός υπάλληλος, ο οποίος στην Ελλάδα δεν είναι παρά ένας «επιστάτης».
Έναν- έναν προσεγγίζαμε στους καταθλιπτικούς σταθμούς του τρένου, κοντοστεκόμασταν για λίγο και μετά τους αφήναμε πίσω μας. Έτσι αβίαστα φθάσαμε στον προορισμό μας, τη Λάρισα, η οποία απέχει από τον Βόλο μόνον 37 μίλια"
Η δημοσιευόμενη φωτογραφία παρουσιάζει τους ξένους επιβάτες μέσα στο πολυτελές βαγόνι Α΄ θέσεως. Οι Αμερικανοί ταξιδιώτες ήταν τέσσερες. Στο φωτογραφία διακρίνονται οι τρεις, τακτοποιημένοι άνετα στους καναπέδες. Προφανώς ο τέταρτος, ο συγγραφέας, θα ήταν ο φωτογράφος. Στην πόρτα διακρίνεται ο συνοδός και διερμηνέας τους, ενώ στο επόμενο βαγόνι βρίσκονται στοιβαγμένοι και περίεργοι οι επιβάτες της απλής θέσεως.
[1]. Βλ. Παπαθεοδώρου Νικόλαος, Ένας Αμερικανός περιγράφει τη Λάρισα του 1896, εφ. "Ελευθερία", Λάρισα, φύλλο της 9ης Αυγούστου 2017. Του ιδίου: Ο Θεσσαλικός σιδηρόδρομος, "Ελευθερία", Λάρισα, φύλλο της 16ης Οκτωβρίου 2016.
[2]. Από τότε είχαν εντοπίσει οι ξένοι τις διάφορες λοβιτούρες που γίνονταν στα κατασκευαστικά έργα.
[3]. Το βιβλίο κυκλοφόρησε το 1903, ενώ το ταξίδι του έγινε το 1906. Ενδιάμεσα είχε μεσολαβήσει ο ελληνοτουρκικός πόλεμος του 1897, ο οποίος έκανε γνωστά τα τοπωνύμια αυτά σε ολόκληρο τον κόσμο.
* Από τον Νίκο Παπαθεοδώρου
nikapap@hotmail.com
