Η στήλη, συμμετέχοντας κι εκείνη στην ξεχωριστή αυτή επέτειο, αφιερώνει το παρακάτω μικρό και ταπεινό κείμενο στους δυο γίγαντες του πνεύματος, αφού αυτοί και αρκετοί άλλοι, μες απ` τα βιβλία τους, ως φωτεινοί φάροι, μας φώτιζαν και μας καθοδηγούσαν στα ανήσυχα νεανικά μας χρόνια. Τότε, που κάθε Φθινόπωρο, στο Παζάρι της Λάρισας, δίναμε το χαρτζιλίκι μας κι αγοράζαμε απ` τους πάγκους των υπαίθριων βιβλιοπωλείων της κεντρικής εισόδου του Άλσους του Αλκαζάρ, φτηνά αλλά χρήσιμα βιβλία των εκδόσεων «Δαρεμά», όπως Σαίξπηρ και Μολιέρο, σε μορφή μυθιστορήματος, Τσβάιχ, Κρόνιν, Πιτιγκρίλλι, Λώρενς… Αρκετά χρόνια αργότερα, διαβάσαμε τα θεατρικά έργα του Σαίξπηρ στην αυθεντική-ποιητική μορφή τους, με την αξεπέραστη μετάφραση των Β.Ρώτα-Β. Δαμιανάκου και ρουφήξαμε τη σοφία και τον δροσερό χυμό του ποιητικού του λόγου, γιατί ο Σαίξπηρ, ως δεινός ανατόμος της ανθρώπινης ψυχής και γνώστης των πολιτικο-θρησκευτικών ανακατατάξεων και των κοινωνικών διεργασιών της Ελισσαβετιανής εποχής του, «ντύνει» τους χαρακτήρες των έργων του με ιδιαίτερο τρόπο, άλλοτε με σκληρότητα προσωποποιημένη κι άλλοτε με ελαφρότητα χαριτωμένη. Η δυναμική βασίλισσα Ελισσάβετ της Αγγλίας (1535-1603), κόρη του περιβόητου Ερρίκου Η` και της Άννας Μπόλεϋν- την οποία αργότερα χωρίζει και την στέλνει στη λαιμητόμο- κερδίζει το διμέτωπο αγώνα Καθολικών-Προτεσταντών, χρησιμοποιώντας τη «μέση οδό», εγκαθιδρύει την Αγγλικανική εκκλησία, ενθαρρύνει την καλλιτεχνική δημιουργία, επεκτείνει την πολιτική και οικονομική επιρροή της χώρας του, και το 1600, ιδρύει την «Εταιρεία των Ανατολικών Ινδιών».
Την ίδια ακριβώς περίοδο, ο Ουίλιαμ Σαίξπηρ, πρώτα ως ηθοποιός θιάσου, ανεβάζει έργα (στο θέατρο «Σφαίρα», το ονομαστό GlobeTheaterτου Λονδίνου) της νεανικής δημιουργικής του πορείας, ιστορικού, κυρίως, περιεχομένου (Ριχάρδος Γ` Ερρίκος ΣΤ`) και ελαφρές κωμωδίες. Ακολουθεί η περίοδος με έργα δραματικού ύφους και τραγικής κατάληξης (Βασιλιάς Ληρ, Οθέλλος) και τέλος, η περίοδος, που γράφονται έργα με έντονα φαντασιακά και μυθοπλαστικά στοιχεία (Τρικυμία, Κυμβελίνος). Γράφει συνολικά 38 θεατρικά έργα που μεταφράζονται σε όλες τις γλώσσες του κόσμου και παίζονται σε όλες τις θεατρικές σκηνές της υφηλίου.
Ο Σαίξπηρ, ως μεγάλος ποιητής που είναι, γράφει 154 σονέτα (ποιήματα με 14 στίχους, 2 στροφές των 4 στίχων και 2 των 3) και πολλά άλλα ερωτικού (ευγενικού) περιεχομένου: Να σε συγκρίνω με μια μέρα θερινή; / Εσύ υπερέχεις σε απλότητα και χάρη·/ λυγίζει ο αέρας τα τριαντάφυλλα του Μάη / και δεν κρατούν τα καλοκαίρια μας πολύ (μτφρ. Σπ. Αλεξίου). Κι ακόμη ένα: Όταν σαράντα Χειμωνιές, δείρουν το μέτωπό σου, / κι αυλάκια σκάψουν στον αγρό, βαθιά, την ομορφιά σου, / Αυτή της νιότης τη λαμπρή στολή, που βλέπω τώρα, / Τριμμένο ρούχο θα γενεί με λίγη αξία, στοχάσου (Ν.ΕΣΤΙΑ 15-6-1964 μτφρ. Β.Χανιώτης).
Μεταφέρουμε εδώ, μερικά από τα σοφά λόγια του ποιητή (αποφθέγματα), μέσα από τον πολύτιμο θησαυρό των έργων του: «Άκουγε πολλούς, μίλα σε λίγους», «Δε θα `πρεπε να `χες γεράσει, προτού γίνεις σοφός», «Ο σκοπός της Τέχνης είναι να δώσει στη ζωή σχήμα».
Ο Σαίξπηρ, αυτό «Το άστρο εσύ των ποιητών», του φίλου του, Άγγλου ποιητή, Μπεν Τζόνσον (1572-1637), θα μας χαρίζει πάντα με το έργο του την ομορφιά, γιατί, η «Ομορφιά είναι Αλήθεια και η Αλήθεια είναι Ομορφιά», όπως λέει ο Άγγλος ποιητής, Τζων Κητς (1795-1821), στο ποίημά του, «Ύμνος σε μια Υδρία».
Ο Ισπανός Μιγκέλ ντε Θερβάντες Σααβέδρα, θεατρικός συγγραφέας και ποιητής, γεννιέται σε μια εποχή, που στη χώρα του συσσωρεύεται πλούτος από τις νέες κτήσεις στην αμερικανική ήπειρο, η αυτοπεποίθηση των Ισπανών δυναμώνει μετά την συνένωση των κρατιδίων της Ιβηρικής, την «επιχείρηση της ανάκτησης - Reconquista)», το 1516, και το βασιλικό ζεύγος Ισαβέλλα-Φερδινάνδος, νιώθει περήφανο για τις επιτυχίες των κονκισταδόρων (κατακτητών) του Χριστόφορου Κολόμβου. Έτσι, δημιουργούνται οι προϋποθέσεις για πολιτιστική αναγέννηση της Ισπανίας, αφού, συγγραφείς (Τίρσο ντι Μολίνα, Λόπε ντε Βέγκα), ζωγράφοι (Βελάσκεθ), γλύπτες, ποιητές, αρχιτέκτονες, ανταγωνίζονται με τα έργα τους τους ομότεχνους της Ευρώπης. Αυτή η γόνιμη καλλιτεχνικά περίοδος θα ονομασθεί χρυσή εποχή ή χρυσός αιώνας (Siglog` Oro).
Ο Θερβάντες, στα είκοσί του χρόνια, βρίσκεται στην Ιταλία και κατατάσσεται στο Ισπανικό πολεμικό ναυτικό, στη Νάπολη, που τότε είναι υπό Ισπανική κατοχή. Συμμετέχει ως υπαξιωματικός των δυνάμεων του «Ιερού συνασπισμού» - διοικητής ο Δον Χονάν – στη ναυμαχία της Ναυπάκτου (1571), εναντίον του Οθωμανικού στόλου, όπου χάνει το αριστερό του χέρι. Αργότερα, θα πει ο ίδιος, πώς έχασε το αριστερό του χέρι «προς δόξαν του δεξιού», και θα γράψει: «Εκείνη την ευτυχή για τη Χριστιανοσύνη ημέρα, όλα τα έθνη απαλλάχτηκαν από την πλάνη τους ότι οι Τούρκοι ήταν αήττητοι στη θάλασσα». Θα συλληφθεί από αλγερινούς πειρατές, θα οδηγηθεί αιχμάλωτος στο Αλγέρι και θα μείνει στη φυλακή πέντε χρόνια. Εκεί συλλαμβάνει την ιδέα να γράψει τον «Δον Κιχώτη» και `κει θα γράψει το θεατρικό του έργο «Τα κάτεργα του Αλγερίου» και το «Η ζωή στο Αλγέρι». Γράφει το ποιμενικό μυθιστόρημα «Γαλάτεια», ποιήματα, κωμωδίες, τραγωδίες, πεζά σε ποιητική μορφή (Ταξίδι στον Παρνασσό), ενώ το 1585, σε ώριμη πλέον ηλικία, γράφει τον περίφημο «Δον Κιχώτη», το εμβληματικό αυτό και πολυδιαβασμένο έργο, που μεταφράστηκε σε περισσότερες από 60 γλώσσες και παίχτηκε στις θεατρικές σκηνές όλου του κόσμου.
Ο λιπόσαρκος αυτός «ιππότης», ευγενικός και τολμηρός, μέσα σε έξαψη, θα «εκστρατεύει» πάντα για το ονειρικό ταξίδι της ουτοπίας, για το ανίκητο, θα υπερασπίζεται στο άπειρο του χρόνου το φαντασιακό ιδανικό του ανέφικτου και του ατελέσφορου – αφού αυτή είναι η μοίρα του ανθρώπου – και τελικά, θα συντρίβεται, κι ας γεύεται κάποιες, μικρές, προσωρινές νίκες…
Βοηθήματα
GILBERTHIGHET. Η κλασική παράδοση ΜΙΕΤ
Π. Κανελλόπουλου. Ιστ. του Ευρωπ. Πνεύματος Γιαλελής τ. IV
TIMELIFEΠαγκόσμια Ιστορία. Η ανάδειξη της Ευρώπης 1500-1600
UNESCO. Ιστ. της Ανθρωπότητας τ. 6ος Θεμελίωση των νεοτέρων χρόνων
Πάπυρος-ΛαρούςΕγκυκλ. Λεξικό τ. 2ος, 5ος, ΤΟ ΒΗΜΑ
* Του Τάσου Πουλτσάκη
