Του Δημήτρη Σακατζή, εκπαιδευτικού
Το Σχολείο ως χώρος Παιδείας και κοινωνικοποίησης, αποτελεί το προνομιακό πεδίο όπου μία κοινωνία επενδύει το μέλλον της. Επομένως, μπορεί και πρέπει να πρωτοστατήσει σε δράσεις που προάγουν την κοινωνική ευαισθησία και αναπτύσσουν το αίσθημα της αλληλεγγύης ανάμεσα στις διαφορετικές ομάδες που συναποτελούν τον κοινωνικό ιστό, καθώς το ίδιο είναι μια μικρογραφία της κοινωνίας. Ηθικοπλαστική και θεωρητική προσέγγιση μπορεί να σκεφτεί κάποιος. Ίσως.
Ας επιχειρήσουμε να τη «θωρακίσουμε» ορθολογικά, χρησιμοποιώντας τη Στατιστική και συγκεκριμένα την καμπύλη κανονικής κατανομής του Gauss. Όπως παρατηρείτε στην καμπύλη, όσο πλησιάζουμε στο μέσο της ανυψώνεται, ακριβώς γιατί οι περισσότεροι άνθρωποι εμπίπτουν στο μέσο όρο. Αντίθετα, τα άκρα είναι πεπλατυσμένα, διότι λίγοι είναι οι εξαιρετικά ευφυείς και επίσης λίγα είναι τα άτομα με μειωμένη νοημοσύνη. Στατιστικά, το 95,44% κινείται στα όρια του φυσιολογικού, ένα 2,27% κινείται πάνω από το φυσιολογικό και ένα ακριβώς αντίστοιχο ποσοστό κινείται κάτω από το φυσιολογικό.
Αυτές οι εξαιρέσεις κάνουν την κοινωνία μας καλύτερη. Οι πρώτοι προωθούν τη γνώση και την εξέλιξη της ενώ οι δεύτεροι ενισχύουν την ευαισθησία και την ανθρωπιά. Απαραίτητη προϋπόθεση• η αλληλεπίδραση μεταξύ των δύο άκρων να διαπερνά οριζόντια τον κοινωνικό ιστό, να προωθεί και να εξευγενίζει ταυτόχρονα. Επομένως, οι δίαυλοι επικοινωνίας πρέπει να είναι ανοιχτοί, ώστε οι βιωματικές επιρροές να λειτουργούν ως τροφοδότης μιας γνώσης και μιας εξέλιξης με ουμανιστικό πρόσωπο.
Ανοιχτοί δίαυλοι επικοινωνίας… Πόσο εύκολη είναι η βιωματική διάδραση των προαναφερόμενων μερών αν αναλογιστούμε ότι ακόμη και σε ένα άλλο επίπεδο• αυτό της διάκρισης της κοινωνίας σε κοινωνικές ομάδες, παρατηρείται η ανάπτυξη στεγανών με στόχο την προάσπιση διάφορων μικροσυμφερόντων; Αν δούμε το παράδειγμα των κοινωνικών ομάδων μέσα από μία άλλη επιστήμη, τη Βιολογία• θα μπορούσαμε να ισχυριστούμε ότι κάθε κοινωνική ομάδα λειτουργεί ως «είδος», που στην προσπάθεια να επιβιώσει δημιουργεί στεγανά με στόχο να διαιωνιστεί.
Η δημιουργία στεγανών αποσείει τα ηθικά αντίβαρα κυρίως από τις ισχυρότερες ομάδες (ας φέρουμε στο μυαλό μας τη βιολογική αλυσίδα) με αποτέλεσμα να αποενοχοποιούν πράξεις που καταστρατηγούν τις έννοιες της δικαιοσύνης και της ισότητας με στόχο να επιβληθούν. Τα στεγανά, από την άλλη, ευνοούν τη δημιουργία ψευδών αντιλήψεων, κοινώς κοινωνικών μύθων, που εκτείνονται από την πνευματική ή ψυχική απόκλιση από το μέσο όρο έως την απόδοση ατομικών χαρακτηριστικών σε ολόκληρες κοινωνικές, πολιτισμικές και εθνικές ομάδες.
Ας επιστρέψουμε στο σχολείο και ας επιχειρήσουμε να ανιχνεύσουμε εάν και κατά πόσο είναι εύκολο να αναπτυχθεί η βιωματική διάδραση των μερών της κοινωνίας στη μικρογραφία της• το σχολείο. Καταρχάς, γιατί μικρογραφία. Αν παρατηρήσουμε τα προαύλια των σχολείων την ώρα του διαλείμματος, τότε θα δούμε παράλληλους και πολλές φορές αντιμαχόμενους κόσμους. Οι παρέες και τα πηγαδάκια των μαθητών αναδεικνύουν τις υπάρχουσες διακρίσεις (σωματικές, ψυχολογικές, κοινωνικές, εθνικές, πολιτισμικές, μαθησιακές π.χ. «καλοί», «κακοί» μαθητές κ.α.).
Τα χρόνια στο νηπιαγωγείο και στις πρώτες τάξεις του Δημοτικού, οι διαφορές δεν είναι τόσο εμφανείς. Όσο περνούν τα σχολικά χρόνια τόσο αποκρυσταλλώνονται. Αιτία είναι η φιλοσοφία του εκπαιδευτικού μας συστήματος, που στοχοθετεί μόνο τις γνωστικές διαδικασίες και δεν αναγνωρίζει τις κοινωνικοποιητικές, με αποτέλεσμα η συνύπαρξη των διαφορετικών ομάδων στην εκπαιδευτική κοινότητα να εντείνει και να μην αμβλύνει τις διαφορές. Επομένως, στο προνομιακό πεδίο του σχολείου η κοινωνία μεταφέρει τα στεγανά των ομάδων που την απαρτίζουν και δεν παρέχει στο σύνολο των μαθητών την ισότιμη εκπαίδευση που δικαιούται.
Στο σημείο αυτό θα πρέπει να προσέξουμε την απόδοση νοήματος στη λέξη «ισότητα». Σύμφωνα με τον Αριστοτέλη: «Δεν υπάρχει τίποτε πιο άνισο από την ίση μεταχείριση των άνισων».
Επομένως, το πρώτο βήμα για την ισότιμη αντιμετώπιση των μαθητών είναι η αποδοχή της κοινωνικής, ψυχολογικής, πνευματικής, πολιτισμικής διαφορετικότητας τους. Η κοπιαστική σύνθεση των διαφορετικών ατομικών και κοινωνικών τους ταυτοτήτων με στόχο τη μετάβαση από την ύπαρξη πολλών ομάδων στη συγκρότηση μίας, αποτελεί τον κεντρικό στόχο. Όταν οι συντονισμένες εκπαιδευτικές δράσεις ξεκινούν από τα πρώτα χρόνια της σχολικής ζωής τότε τα αποτελέσματα είναι καλύτερα. Οι δράσεις μπορούν να πάρουν τη μορφή ανάπτυξης ποικίλων προγραμμάτων παροχής ίσων ευκαιριών σε όλα τα παιδιά στα πλαίσια διαφοροποιημένων δραστηριοτήτων. Πιο συγκεκριμένα, τα αναλυτικά προγράμματα σπουδών θα πρέπει να αντιμετωπίζουν το σχολείο με τη δημοκρατία και την κοινωνία ως μία ολότητα.
Τα διάφορα παράλληλα προγράμματα (Αγωγής Υγείας, Περιβαλλοντικής εκπαίδευσης κ.α.) να ενταχθούν ως μία αυτόνομη ενότητα στα Ωρολόγια Προγράμματα Σπουδών. Οι δομές του σχολείου να παρέχουν εκτός από ακαδημαϊκή και ψυχολογική στήριξη. Οι επιμορφωμένοι εκπαιδευτικοί να προάγουμε αξίες και κανόνες στον ίδιο βαθμό που προάγουμε τη γνώση.
Τότε το σχολείο θα παρέχει βιώματα διαφορετικά από αυτά που προσφέρει το κοινωνικό περιβάλλον, θα έχει ανοιχτούς τους δίαυλους επικοινωνίας και θα παρέχει μία γνώση με ουμανιστικό πρόσωπο. Τότε το σχολείο θα επενδύει σε ένα πιο ανθρώπινο μέλλον.
