Με τον διάολο κανείς μας δεν τα πάει καλά. Δικαιούται, όμως, κι αυτός τον... συνήγορό του. Όχι, φυσικά, για να βρει το δίκιό του, αλλά για να εκμαιευτεί, όσο το επιτρέπουν οι διαθέσιμες δυνατότητες, μια χρήσιμη οπτική των πολιτικών αντιθέσεων. Είναι και μια πρόκληση, ένα «διαόλισμα», το να αναζητάς τον νηφάλιο πολιτικό λόγο, αποφεύγοντας τη στερεότυπη κομματική πρακτική. Δύσκολος ο στόχος, απαιτεί και προχωρημένες ειδικές γνώσεις της πολιτικής προβληματικής. Παραμένει όμως και αναφαίρετο δικαίωμα ενός πολίτη. Ευτυχώς, όπως συμβαίνει πάντα με τον δημόσιο λόγο, το δικαίωμα αυτό «ζυγιάζει» με το αναφαίρετο κριτικό δικαίωμα του αναγνώστη...
Εδώ και καιρό, λοιπόν, ο δικομματισμός αντιμετωπίζεται σαν τον «εξαποδό». Τα μικρά κόμματα της Βουλής μας καλούν να τον τιμωρήσουμε. (Άραγε, αυτά είναι μικρά επειδή είναι... τιμωρημένα;). Κάποιοι διαπίστωσαν ότι ήδη τελεύτησε. Και άλλοι προβληματίζονται βλέποντας την αναποτελεσματικότητά του στην αντιμετώπιση μεγάλων προβλημάτων. Μια στοχαστική στάση «συνηγορίας» του μπορεί να βασιστεί στα ακόλουθα, επιμέρους και συνολικά:
α) Από τη μεταπολίτευση μέχρι σήμερα, το δικομματικό σύστημα έχει συμβάλλει σε πολιτική σταθερότητα πρωτόγνωρη στην ελληνική ιστορία. Και στην επίτευξη μακροπρόθεσμων στόχων, συντελεστών ευημερίας. Αν αυτό είναι σωστό και δεκτό η προβληματική διχάζεται: Τι ακόμα καλύτερο θα μπορούσε να επιτευχθεί μ’ αυτό το σύστημα; Και, ακόμα, ποια εξέλιξή του, ή αντικατάστασή του, από δω και πέρα, προτείνεται σαν εναλλαγή του; Το πρώτο ερώτημα ελπίζω ότι, επειδή θα μας απασχολεί γόνιμα για καιρό, ανάλογα με τις αντοχές της μνήμης και την έφεση καθενός, θα συντελέσει σε ενίσχυση της ευθυκρισίας μας. Στο δεύτερο οφείλουν μια καθαρή απάντηση όσοι το θέτουν.
β) Στο πλειοψηφικό σύστημα της κοινοβουλευτικής μας δημοκρατίας διευκολύνεται, στο όποιο τέλος μιας κυβερνητικής θητείας, η λογοδοσία. Ένας βασικός δημοκρατικός έλεγχος. Έστω και με τη μορφή αθροιστικής σύγκρισης επιτυχιών/αποτυχιών. Γίνεται γνωστό, ποιοι και πώς κυβέρνησαν. Ενώ, με μια αναλογική εκπροσώπηση-διακυβέρνηση, η οποία οπωσδήποτε θέλγει ως δίκαιος θεσμός, εγείρεται ένα σοβαρό ερώτημα: Πώς θα εξασφαλιστεί ότι, στο τέλος μιας θητείας, η ευθύνη δεν θα διαχυθεί; Και, κατά συνέπεια, ότι δεν θα δυσκολευτεί η πολιτική λογοδοσία; Ευτυχώς, στη δημοκρατία, η κρίση του πολίτη διατυπώνεται και πριν αλλά και μετά την δοκιμασία!
γ) Ένας αναλογικός πειρασμός διακυβέρνησης προϋποθέτει μια βασική εγγύηση: Ότι άτομα, ή μικροί σχηματισμοί, ακόμα και ομάδες, δεν θα γίνουν ρυθμιστές εξελίξεων, αλλοιώνοντας πλειοψηφικά ρεύματα. Σε δυσαναλογία με την κοινοβουλευτική τους δύναμη. Όπως και ότι δεν θα αποδομήσουν κυβερνητικές συνεργασίες, ή ότι δεν θα εξωθήσουν εκβιαστικά ισχυρότερους κυβερνητικούς συνεργάτες σε αθέτηση στόχων και προγραμμάτων.
δ) Η επιρροή και η δύναμη των «νταβατζήδων» είναι γνωστή. Δυστυχώς δεν είναι μόνο τέσσερις, όπως εκτίμησε ο κ. Καραμανλής. Και, δυστυχώς, συνεχίζουν να ευημερούν... Με πολύπλευρες παρεμβάσεις, ακόμα και σε ισχυρά πολιτικά κέντρα, ενώ δεν θα έπρεπε. Αν αυτή η διάχυτη εντύπωση ευσταθεί (δεν φαίνεται πιθανό να κάνουν λάθος οι πιο πολλοί και να έχουν δίκαιο οι λίγοι, προφανώς ευνοημένοι...), αν λοιπόν ευσταθεί, ποιο σύστημα, αντικαταστάτης του δικομματισμού, θα μειώσει ή θα ελαχιστοποιήσει την επιρροή τους; Καθώς είναι αποδεδειγμένο (και σήμερα!) ότι ασθενείς κομματικοί σχηματισμοί είναι πιο ευάλωτοι και αναζητούν... «προστασία»;
ε) Ο κυρίαρχος δικομματισμός, στις τελευταίες δεκαετίες, συμβάδισε με τον διλημματικό χαρακτήρα που είχαν πολλές και κρίσιμες εκλογικές αναμετρήσεις. Είναι περιττή η υπενθύμισή τους. Κάποιοι μπορούν να ισχυριστούν ότι η συνεπαγόμενη πόλωση ήταν αποτέλεσμα του δικομματισμού. Και άλλοι ότι η (από παλιά...) διχαστική και μετωπική αντιπαράθεση συμπαγών ομάδων του λαού βρήκε ομαλή και κοινοβουλευτική διέξοδο με τον δικομματισμό. Δεν είναι άσκοπος και άγονος αυτός ο προβληματισμός. Αρκεί να μην οδηγεί σε υποθέσεις του τύπου: τι θα είχαμε πετύχει με αναλογικά εκλογικά συστήματα, αντί του δικομματισμού; Πιο εύκολο θα ήταν να απαντηθεί αν το αυγό έκανε την κότα, ή το αντίστροφο.
στ) Παραγνωρίζεται ή υποβαθμίζεται ένα σημαντικό γεγονός. Ίσως, επειδή θεωρείται δεδομένο και αυτονόητο: ο δικομματισμός, στα ίδια χρόνια, έχει συντελέσει στην εδραίωση του σημερινού καθεστώτος. Αν η άρνηση, ή και η αμφισβήτηση του δικομματισμού (ως παραγωγού μονοκομματικών κυβερνήσεων) συνεπάγεται κάποια αλλαγή καθεστώτος, αυτό πρέπει να δηλωθεί ξεκάθαρα, για να εκτιμηθεί από το εκλογικό σώμα.
ζ) Έχει και άλλο ένα ελαφρυντικό ο δικομματισμός: δεν είναι μόνος, έχει...συντροφιά. Αντίστοιχος προβληματισμός υπάρχει, εδώ και πολύ καιρό, και σ’ άλλες χώρες, με ανάλογα συστήματα. Με κυρίαρχο πολιτικό ερώτημα το κατά πόσο συντελεί στην έγκυρη αντιπροσώπευση του λαού. Και, φυσικά, απασχολεί γενικότερα και η αντιπροσωπευτικότητα των εκλογικών συστημάτων που νομιμοποιούν εξουσίες.
η) Πάμε σε ευρωεκλογές ψηφίζοντας για... κυβέρνηση. Αυτό το «ελληνικό παράδοξο», που το ζουν κι’ άλλοι με τον τρόπο τους, επιτρέπει στον «διάολο» να ταλαιπωρεί τα παιδιά (και τα γραπτά) του. Ο πειρασμός είναι μεγάλος, γι’ αυτό μάλλον θα υπάρξει συνέχεια.
xatzis@hotmail.com
