Πάντοτε σε πολλούς ανθρώπους ίσχυε το δόγμα: «Να περνάς καλά, έστω και σε βάρος των άλλων». Πάντοτε στις κοινωνίες των ανθρώπων υπήρχαν τα εργατικά και ακάματα μυρμήγκια και τα αναιδή και παρασιτικά τζιτζίκια. Μας το λέει και ο μεγάλος πρόγονός μας ο παραμυθάς, ο Αίσωπος, στον μύθο του «Μύρμηγξ και Τέττιγξ».
Ανθρώπινη όμως αδυναμία, ίσως δυσεξήγητη, είναι πώς ο άνθρωπος δεν αρκείται να περνάει καλά μόνο, αλλά και να θέλει να το δείχνει. Η ανάγκη για αναγνώριση της ευημερίας μας, είναι πανίσχυρη. Κάτι μας τρώει μέσα μας που μας κάνει να επιδεικνύουμε, να μεγαλοποιούμε και να ωραιοποιούμε τα έχητά μας. Υλικά ή πνευματικά.
Αιώνες πριν ο Άνταμ Σμιθ, Άγγλος οικονομολόγος επισήμανε, πως «επιδεικνύουμε τα πλούτη μας, για να κρύψουμε τη φτώχεια μας». Δεν αρκεί λοιπόν να είναι κανείς πλούσιος. Δεν του φθάνει να είναι επιτυχημένος.
Δεν τον ικανοποιεί να έχει απλώς μια καλή οικογένεια, όμορφα σπίτια ή πολλά χωράφια. Θέλει με την επιβεβαίωση των συνανθρώπων του. Πρέπει ο κόσμος να το ξέρει και να το βλέπει.
Θα θυμάστε όλοι, όσοι είστε από χωριά, πως παλιότερα, την εβδομάδα προ του γάμου, γινόταν έκθεση της προίκας της νύφης. Κεντήματα, σεντόνια, βελέντζες, κιλίμια και οικιακά σκεύη απλώνονταν στη θέα των επισκεπτών, πάνω στον φράχτη ή στα μεντέρια. Τι θαρρείτε, πως είμαστε όποιοι κι όποιοι! Να τι κορίτσι σάς δίνουμε. Και δώσ' το πλούσιοι και φτωχοί, ποιος θα φισκάρει περισσότερα μπαούλα, με προικιά της νύφης. Ακόμα και την Πέμπτη, πριν του γάμου, που μετέφεραν την προίκα της νύφης στο σπίτι του γαμπρού, ιεροτελεστία με αλόγατα και καβαλάρηδες, με ανεμίζοντα μαντίλια και κλαρίνα, που ξεσήκωναν όλο το χωριό. Να μάθει ο κόσμος, πως περνάμε καλά.
Οι εποχές όμως τρέχουν και αλλάζουν. Σήμερα έχουμε την εποχή της ακρίβειας. Πελώριο το φάσμα των καταιγιστικών αυξήσεων. Στα ύψη καλπάζει το πετρέλαιο, ακολουθούμενο από τις διογκούμενες τιμές των τροφίμων. Καλπάζουν τα επιτόκια δανεισμού και κλείνουν σπίτια κι εργαστήρια. Άλλο είδος φάσματος. Το φάσμα της πείνας, που πλανάται απειλητικό. «Εδώ σε θέλω κάβουρα να περπατάς στα κάρβουνα», που έλεγε η γιαγιά μου, για τα δύσκολα. Εδώ τώρα χρειάζεται ιδιαίτερη προσπάθεια, για να μην θολώσει η εικόνα τού» περνώ καλά. «Εδώ χρειάζεται μαστοριά, για να εμφανίσουμε το «ελιππές» με το «αρκούντως επαρκές». Να δείξουμε προς τα έξω την ωραιοποιημένη, αλλά ψεύτικη εικόνα μας. Να καλύψουμε την «εσωτερική οδύνη». Δηλ. αυτό που έλεγε ο Σμιθ. «Να δείξουμε τα πλούτη μας, για να κρύψουμε τη φτώχεια μας».
Το σπουδαίο όμως είναι, πως αυτή την προσπάθεια δεν την καταβάλλει μόνον η «πεζούρα», οι μικρομεσαίοι και προβληματικοί. Το σαράκι τρώει κι εκείνους, που τυπικά παραμένουν σε ανώτερα στρώματα. Στην Αμερική λ.χ. όσοι πλούτισαν με τα χρηματιστήρια ή τις κερδοφόρες επενδύσεις και χτυπήθηκαν από τον ιό της χρεοκοπίας, καταργούν τους μπάτλερ και τους προσωπικούς μασέρ, πουλάνε κοσμήματα και κάνουν τις περικοπές των καιρών. Κόβουν ό,τι περιττό.
Βέβαια το ζωνάρι σφίγγει με πολλούς τρόπους σε διάφορες εποχές, χώρες και κοινωνικές τάξεις. Στην Ελλάδα το φαινόμενο γίνεται ορατό. «Πουλάω το αυτοκίνητό μου γιατί είναι φαγάνα. Θα πάρω ένα πιο ευέλικτο (SIC) και οικονομικό». «Κι εγώ θα κόψω τις ανταύγειες των μαλλιών μου, να γίνω καστανή. Κοστίζουν πολύ». Βγαίνουμε αραιότερα έξω και με … σύνεση! Τέρμα οι κρεπάλες. Πολλοί γίναμε κυνηγοί ευκαιριών. Ανακαλύπτουμε εκπτώσεις και προσφορές, «στα δύο το ένα δώρο». Ψάχνουμε στα γιουσουρούμ και δεν διστάζουμε να πάρουμε αντικείμενα ή ρούχα μαϊμούδες.
Κακή η φτώχεια φίλοι μου. Είναι ταπεινωτική επειδή ο φτωχός, δεν φαίνεται, δεν δείχνεται, είναι αόρατος για τους συνανθρώπους του. Δεν τολμά να πει να 'μια.
Τέρμα λοιπόν η καλοπέραση αλλά και η τάση προβολής, για αναγνώριση από τους άλλους. Επίδοση λοιπόν στις περικοπές. Και δυστυχώς η μπάλα παίρνει κι αυτούς, που είναι λιγότερο πλούσιοι από χθές. Οι αόρατοι, που μεθοδεύουν περικοπές, πληθαίνουν. Περικοπές στο πιάτο, στο ένδυμα, στην έξοδο, στις διακοπές. Μια εβδομαδούλα στην παραλία κι αυτή πολύ είναι.
Αλλά δυστυχώς όμως ο σύγχρονος άνθρωπος δεν επιδίδεται μόνον σ' αυτές τις περικοπές, που στο κάτω, κάτω δεν είναι και τόσο τραγικές. Περικόπτουμε απλώς υπηρεσίες και προϊόντα. Το κακό είναι πως ο σύγχρονος άνθρωπος, αναγκάζεται να κάνει περικοπές και στο αδιαπραγμάτευτο ως τώρα αγαθό, δηλ. στην «ανθρώπινη αξιοπρέπεια». Η εικόνα, που θωράκιζε ως τώρα την ανθρώπινη συμπεριφορά με αρχές και «πιστεύω» ράγισε. Ο άνθρωπος σήμερα είναι πιο επιρρεπής στον συμβιβασμό. Αμβλύτερος στην προσβολή. Προθυμότερος στην υποχώρηση του «δέον» και του «πρέπει». Και θαρρώ, πώς αυτού του είδους η περικοπή, αποκαλύπτει την ηθική ένδεια, ταπεινότερη κάθε άλλης υλικής στέρησης. Ένα φαινόμενο, που δυστυχώς και συνεχώς επικρατεί στην ελληνική κοινωνία, σε κάθε τάξη και ιδιαίτερα στην ανώτερη. Στην ιθύνουσα.
Η περικοπή αυτή οδηγεί σε ατραπούς, ατομικού και κοινωνικού ελλείμματος, με όλα τα δυσάρεστα, που μπορεί να έχει.
