Δεν είναι λίγοι εκείνοι που επικρίνουν την τηλεόραση ότι έχει συμβάλλει στην υποβάθμιση της πολιτικής σκηνής. Ωστόσο και σ΄αυτές τις εκλογές η πολιτική σκηνή σύμπασα και λόγω του περιορισμένου χρόνου, έχει στραφεί στο κυρίαρχο μέσο της σύγχρονης μαζικής επικοινωνίας. Σε τελική ανάλυση αναγνωρίζει ότι η τηλεόραση δεν αποτελεί μόνο τον καταγραφέα και το πεδίο όπου διεξάγεται η πολιτική αντιπαλότητα, αλλά και τον διαιτητή της.
Γεγονός είναι ότι στις μέρες μας πολιτική χωρίς την τηλεόραση θεωρείται κάτι το αδιανόητο. Μπορεί, όπως σχολιάζουν πολλοί, η τηλεόραση να οδηγεί σε μια μορφή αποξένωσης ή αδιαφορίας απέναντι στα πολιτικά πράγματα, δεν μπορούμε όμως να ισχυριστούμε ότι είναι καθοριστικός παράγοντας που προτρέπει ή απομακρύνει τον μέσο πολίτη από τις κάλπες, αν και σε όλο τον δυτικό κόσμο η διάδοσή της συμπίπτει με μια σταδιακή και αυξανόμενη αποχή από την εκλογική διαδικασία.
Όπως και να έχουν τα πράγματα όμως η τηλεόραση με τη συχνή κάλυψή της, όσον αφορά στις διεργασίες των κομμάτων, τους υποψήφιους, τις θέσεις και τις εικόνες τους, παίζει ένα θετικό ρόλο όπως και τα άλλα Μ.Μ.Ε., καθώς μας διευκολύνει με τη συστηματική παροχή πληροφοριών που μας προσφέρει, να αποφασίσουμε ποιον ή ποιους θα ψηφίσουμε.
Εδώ που τα λέμε ήταν καιρός πλέον να καθιερωθεί η τηλεόραση σαν βασικό μέσον του προεκλογικού αγώνα. Αλλά όχι με τον τρόπο που λειτουργεί ως τώρα. Όχι σαν μέσο προβολής εντυπωσιακών εικόνων και μετάδοσης κούφιων συνθημάτων αλλά σαν βήμα διαλόγου πολιτικών, αντιπαράθεσης κομμάτων και ανάλυσης προγραμμάτων. Είναι καιρός πλέον να αναβαθμιστεί η προεκλογική ατμόσφαιρα, να πάψει να φορτίζεται από εικόνες παραληρούντων οπαδών και αυτάρεσκες μεγαλοστομίες αρχηγών.
Φυσικά κάτι τέτοιο δεν είναι εύκολο. Νοοτροπία και αντιλήψεις ριζωμένες μέσα στο λαό μας και στους ηγέτες του, δεκαετίες τώρα, δεν μεταβάλλονται εύκολα. Μια ζωή δεν στάθηκε ικανή να μας μάθει να συζητάμε μέσα στο κοινοβούλιο. Εκφωνούμε μονολόγους και σε τέτοιους έχουμε συνηθίσει και στην καθημερινή μας ζωή. Ποιος αντέχει τον διάλογο; ΄Ολοι θέλουμε να μας ακούνε οι άλλοι. Το δυσκολότερο είδος ανθρώπων στον τόπο μας είναι ο καλός ακροατής. Αντίθετα όλοι νομίζουμε ότι είμαστε καλοί ομιλητές, δηλαδή είμαστε λογάδες. Ποτέ δεν ακούμε. Δεν μπορούμε. Αντίθετα όλοι μιλάμε. Κι ας μη νομίσει κανείς ότι τα πλήθη στις προεκλογικές συγκεντρώσεις ακούν τους ομιλητές. Είπαμε, δεν έχουν συνηθίσει ν΄ακούν και το δείχνουν.
Η αισθητική των κομματικών αρχηγών και των πολιτικών μας γενικά, δεν διαφέρει ούτε στην καθημερινότητά τους, ούτε βέβαια και προεκλογικά. Καμαρώνουν τα πλήθη που συγκεντρώνονται για να τους επευφημήσουν και φυσικά το ξέρουν ότι κανείς δεν τους ακούει. Δεν καταλαβαίνουν άραγε ότι οι συνάξεις αυτές στην ουσία έχουν μια ψυχαγωγική λειτουργικότητα;
Όλα τα κόμματα, αλλά ειδικά τα μεγάλα που έχουν και τις οικονομικές δυνατότητες, λατρεύουν το πλαστικό υλικό και το πολιτικό «ποδόσφαιρο». Και νομίζουν ότι η πολιτική τους υπόσταση είναι άμεσα εξαρτημένη από τον αριθμό των πούλμαν που μεταφέρουν οπαδούς από πόλη σε πόλη για τη συγκρότηση πλήθους.
Εκεί που πραγματικά οι πολιτικοί μας ηγέτες δίνουν το μέτρο της πολιτικής νοοτροπίας και αντίληψης, που χρόνια κυριαρχεί στην πολιτική μας ζωή, είναι ο τρόπος με τον οποίο αντιδρούν στη συμπεριφορά των φανατικών οπαδών τους απέναντι στις πολιτικές ομιλίες τους. Δείχνουν να απολαμβάνουν το γεγονός ότι οι συγκεντρωμένοι πιστοί τους δεν τους ακούν... Όσο το πλήθος κραυγάζει με πάθος συνθήματα άσχετα με το περιεχόμενο της ομιλίας τους τόσο πιο πολύ ενθουσιάζονται. Θα ‘λεγε κανείς ότι ικανοποιούνται γιατί ο κόσμος δεν τους παίρνει στα σοβαρά, γιατί θεωρεί ίσως την προεκλογική συγκέντρωση κάτι σαν διασκέδαση ή ευκαιρία να το ρίξει έξω...
Αναρωτιέται κανείς αν η στροφή προς την τηλεόραση προεκλογικά αλλά και μετεκλογικά σταθεί η αρχή για μια άλλη ποιότητα στην πολιτική αντιπαράθεση απόψεων, θέσεων και προγραμμάτων. Πολύ φοβάμαι ότι θα παραμείνει μόνον αρχή. Για τον απλούστατο λόγο ότι η αιτία που υιοθετούν τα κόμματα την πολιτισμένη τακτική της προεκλογικής τηλεοπτικής αναμέτρησης, δεν είναι ότι «μπούχτισαν» τις μαζικοπλαστικές εκδηλώσεις λατρείας των φανατισμένων οπαδών τους και τις κακόγουστες προεκλογικές φιέστες του μεταφερόμενου πλήθους. Η πραγματική αιτία μεταφοράς της αντιπαράθεσης στη μικρή οθόνη και του παράλληλου περιορισμού των πλαστικών συγκεντρώσεων είναι η έλλειψη ή η μείωση των οικονομικών τους πόρων και αποθεμάτων. Οι εκλογές του Ιουνίου τους αποδυνάμωσαν οικονομικά και τώρα υιοθετούν όλο και περισσότερες μεθόδους οικονομιών στις σπατάλες του προεκλογικού αγώνα.
Έτσι λοιπόν ο προεκλογικός αγώνας μεταβάλλεται σε τηλεοπτικό σόου, υποτίθεται ότι γίνεται πιο πολιτισμένος με τα «ντιμπέιτ» του ή τις τηλεμαχίες, αν θέλετε, με τα όλα του. Ωστόσο παραμένει μονόλογος. Μάλλον θα δυσκολευτούμε να τον μεταβάλλουμε σε διάλογο. Προς το παρόν οι πολιτικοί χρησιμοποιούν τη μικρή οθόνη για να «πωλήσουν» τους εαυτούς τους, όπως τα εμπορικά διαφημιστικά πωλούν προϊόντα.
Η τηλεόραση θεωρήθηκε ότι θα «ανοίξει» το εκλογικό σύστημα, θα ενθαρρύνει τους υποψήφιους να είναι περισσότερο ειλικρινείς στους ψηφοφόρους, θα αυξήσει τη συμμετοχή στις εκλογές και τελικά θα συμβάλει στη δημιουργία μιας περισσότερο συμμετοχικής δημοκρατίας. Δυστυχώς αυτό που τελικά αναδύεται είναι μια αποχή όπου η πολιτική και η προεκλογική εκστρατεία κυριαρχούνται από εικόνες και αποφεύγονται να θιγούν τα ουσιαστικά προβλήματα που απασχολούν τον πολίτη.
Το ερώτημα λοιπόν παραμένει: γιατί με την κυριαρχία της τηλεόρασης παρατηρείται μια όλο και μεγαλύτερη αποχή των πολιτών από τις εκλογικές διαδικασίες;
Είναι χαρακτηριστική η άποψη του Γάλλου κοινωνιολόγου Ρεζί Ντεμπρέ ότι, η πλήρης ενασχόληση των πολιτικών με την εικόνα τους και τη λογική του θεάματος οδηγεί στον καταποντισμό της αξιοπιστίας τους. Η τηλεόραση, επισημαίνει ο Ντεμπρέ, με το να μπερδεύει τις διαφορές ανάμεσα σε όλους τους παράγοντες της οπτικοακουστικής σκηνής, γίνεται η ίδια παραγωγός της πολιτικής αδιαφορίας και αποβαίνει τελικά παράγοντας ανευθυνότητας.
Αλλά τα περί αδιαφορίας των πολιτών σε επόμενο σημείωμα.
