«Ούτω πανταχού το ανώμαλον επιβλαβές εστίν»
Αίσωπος
Ένας μύθος του Αισώπου λέει: μια θεονήστικη αλεπού, μόλις είδε σε μια κουφάλα βαλανιδιάς ψωμιά και κρέατα βαλμένα εκεί από κάποιους βοσκούς, μπήκε μέσα και τα καταβρόχθισε. Πρήστηκε όμως η κοιλιά της και επειδή δεν μπορούσε να βγει έξω, στέναζε και οδυρόταν. Μια άλλη αλεπού που περνούσε από ’κει, ρώτησε να μάθει τι συμβαίνει και όταν έμαθε της είπε: τώρα πρέπει να μείνεις εκεί μέσα ώσπου να γίνεις όση ήσουν όταν μπήκες. (Αίσωπος, μύθοι, Εκδ. Εξάντας, σελ.58).
Δεν ξέρω πόσο αυτός ο μύθος του Αισώπου ταιριάζει σε μας, που μάθαμε, σαν λαός, να ζούμε με δανεικά. Μήπως σαν την αλεπού με την πρησμένη κοιλιά, αναγκαστούμε να κάνουμε υπομονή και να περιμένουμε να γίνουμε ξανά όπως ήμασταν πριν, που ζούσαμε χωρίς δανεικά, δηλαδή φτωχά;
Οπωσδήποτε όμως ο μύθος μιλάει για την αρετή της διάκρισης, που είναι να ζεις με το μέτρο και να αποφεύγεις τις υπερβολές. Πρώτη προϋπόθεση για να ζεις με το μέτρο είναι να ξέρεις τι κάνεις.
Θυμάμαι τον εαυτό μου. Κάθε φορά που δεν ήξερα τι έκανα δεν μου έβγαινε σε καλό. Και κάθε φορά που δεν ήξερα τι έκανα αυτό που έκανα ήταν υπερβολικό. Αυτό σήμαινε ότι για να είμαι μέσα στα μέτρα, κάθε φορά, πρέπει να ξέρω τι κάνω.
Αυτός είναι ένας λόγος να γράφω δοκίμια. Τα δοκίμια είναι δοκιμές, για να ξέρεις αν αυτό που σκέφτεσαι ή που κάνεις είναι αληθινό. Είναι το γράψιμο που σε βοηθάει να ξέρεις τι σκέφτεσαι και τι κάνεις.
Δεν χρειάζεται να θέλεις να γίνεις συγγραφέας για να γράφεις. Γράφεις καταρχήν για να θυμάσαι ακόμα και τα πιο απλά πράγματα, όπως π.χ. τις καθημερινές δουλειές. Οτιδήποτε γράφεις δεν το ξεχνάς. Αν ξεχνάς να διαβάσεις τις σημειώσεις σου, όπως εγώ, να τις βάζεις κάπου όπου θα τις δεις αναγκαστικά π.χ. στο χερούλι της πόρτας.
Το να ξέρεις τι σκέφτεσαι και τι κάνεις δυστυχώς δεν το διδάσκουν πουθενά, ενώ έπρεπε να είναι το πρώτο και το τελευταίο μάθημα, γι΄ αυτούς που δεν θέλουν να ζουν μια ανόητη και δυστυχισμένη ζωή. Αν δεν μάθεις την αρετή της διάκρισης μια ολόκληρη ζωή μπορεί να πάει χαμένη. Μπορεί να αναζητάς σε ολόκληρη τη ζωή σου αυτό που είχες από την αρχή και δεν το ήξερες, γιατί δεν είχες τη διάκριση.
Ένα εκτενές δοκίμιο για την έλλειψη διάκρισης του σημερινού κόσμου είναι το βιβλίο του Ιβάν Ίλιτς «Για τις ανάγκες του ανθρώπου σήμερα», Εκδόσεις «Νησίδες». «Θα θυμόμαστε», γράφει ο Ίλιτς, «την Εποχή των επαγγελμάτων σαν καιρό που η πολιτική μαράθηκε, που οι ψηφοφόροι, καθοδηγούμενοι από επαγγελματίες, εμπιστεύονταν σε τεχνοκράτες την εξουσία να θεσπίζουν νομοθετικά ανάγκες και την εξουσία ν’ αποφασίζουν ποιος έχει ανάγκη τι, καθώς και το μονοπώλιο στα μέσα, με τα οποία θα ικανοποιηθούν οι ανάγκες αυτές. Θα την θυμόμαστε την Εποχή της σχολικής φοίτησης, όταν οι άνθρωποι επί το ένα τρίτο της ζωής τους μάθαιναν πώς να συσσωρεύουν επιβεβλημένες ανάγκες και επί τα άλλα δύο τρίτα ήταν πελάτες έγκριτων προμηθευτών που διαχειρίζονταν τις ανάγκες τους».
Ποιος θα μας μάθει τη διάκριση σήμερα, όταν η κρατούσα ιδεολογία «ταυτίζει την πρόοδο με την αφθονία και ο καταναλωτής αντικαθιστά τις πραγματικές του ανάγκες με τις ανάγκες που του επιβάλλονται; Ο πολίτης που δεν έχει ανάγκες είναι ύποπτος».
