Του Θεόδωρου Μπατρακούλη, Δρ Γεωπολιτικής, Δικηγόρου, theobatrak@gmail.com
Σημαντικές επιπτώσεις στο γεωπολιτικό σύστημα έχει η επίσκεψη Πούτιν στην Τουρκία στις 6 Αυγούστου και οι συμφωνίες που υπεγράφησαν. Ρωσία και Τουρκία είναι «αναμφίβολα στρατηγικοί εταίροι», δήλωσε ο Γιούρι Ουσακώφ, υποδιευθυντής του γραφείου του Ρώσου πρωθυπουργού, πρώην πρέσβης της Ρωσίας στην Ουάσιγκτον. Ο ρωσικός Τύπος αναπαρήγαγε τις δηλώσεις Ουσακώφ, υπογραμμίζοντας ότι στο επίκεντρο των συνομιλιών βρέθηκαν «τρεις αγωγοί και ο πρώτος στην Τουρκία πυρηνικός σταθμός παραγωγής ηλεκτρικής ενέργειας». Πέραν του πακέτου των ενεργειακών για συνεργασία στους τομείς πετρελαίου, αερίου και πυρηνικής ενέργειας, υπεγράφησαν και 15 άλλες συμφωνίες. Η Ρωσία αναδείχθηκε το 2008 πρώτος εμπορικός εταίρος της Τουρκίας, ενώ αντιστοίχως η Τουρκία ανήλθε στην 5η θέση του ρωσικού εξαγωγικού εμπορίου. Ο όγκος των ανταλλαγών αυξήθηκε σε σχέση με το 2007 κατά 50%, φθάνοντας τα 34 δισ. δολλάρια, αν και κατά το 2009 λόγω της ύφεσης παρατηρείτο μείωση, την οποία οι δύο πρωθυπουργοί ανακοίνωσαν ότι θα αντιμετώπιζαν με πρόσθετα μέτρα. Μάλιστα στόχος των δύο πλευρών ήταν να ανέλθει ο όγκος των συναλλαγών στα 100 δισ. δολάρια σε τέσσερα χρόνια.
Η Ρωσία επιχειρεί να παρακάμψει Ουκρανία και Βουλγαρία στη μεταφορά του φυσικού αερίου προς τη Δ. Ευρώπη. Η Τουρκία έχει ένα ακόμα χαρτί στις διαπραγματεύσεις της με την Ε.Ε. Μετά το πρωτόκολλο της Αγκυρας ενισχύθηκε η θέση της Τουρκίας ως διαμετακομιστικού σταθμού στον εφοδιασμό των ευρωπαϊκών χωρών με φυσικό αέριο. Στις συνομιλίες της Αγκυρας συμμετείχε και ο Ιταλός πρωθυπουργός Σίλβιο Μπερλουσκόνι, αφού στο σχέδιο του αγωγού συμμετέχει και η Ιταλία, πιστοποιώντας ακόμα μια φορά την απόκλιση απόψεων και επιλογών που επικρατεί στους κόλπους της Ε.Ε. Αυτές είναι επίσης οι επισημάνσεις του Γερμανού εμπειρογνώμονα σε ενεργειακά ζητήματα Franz Lothar Altman.
Η εξωτερική πολιτική της Τουρκίας από τον σχηματισμό κυβέρνησης από το «ήπιο ισλαμιστικό» ΑΚΡ το 2002 βασίζεται όλο και περισσότερο στην προσέγγιση του «στρατηγικού βάθους» του Αχμέτ Νταβούτογλου (καθηγητή Πολιτικών Επιστημών, γεωπολιτικό και υπουργό Εξωτερικών από τον Απρίλιο 2009). Με βάση τις πέντε αρχές που διέπουν αυτή τη γεωπολιτική προσέγγιση, η κυβέρνηση Ερντογάν, τα τελευταία επτά χρόνια ακολούθησε ένα πλέγμα πολιτικών. Προχώρησε σε ορισμένες πρωτοβουλίες που είχαν απτά αποτελέσματα, οικονομικού και πολιτικού χαρακτήρα, καθώς και όσον αφορά στο διεθνές «κύρος» και τη διεθνή «επιρροή» της Τουρκίας. Ο όγκος των τουρκικών εμπορικών ανταλλαγών και επενδύσεων με όμορες χώρες αυξήθηκε δραματικά. Παράλληλα, ενισχύθηκε το θεσμικό υπόβαθρο των σχέσεων της Τουρκίας με τον αραβικό και αφρικανικό κόσμο. Μια νέα προσέγγιση εγκαινιάστηκε με τους Κούρδους του Βόρειου Ιράκ και την Αρμενία. Διατηρώντας σταθερές τις σχέσεις της με το Ισραήλ, τις ΗΠΑ και τη Ρωσία, η Τουρκία επέδειξε έντονο διπλωματικό ενδιαφέρον και δραστηριότητα στις διενέξεις της Μέσης Ανατολής και του Καυκάσου (κρίση Λιβάνου, πυρηνικό πρόγραμμα Ιράν, Ιράκ, κρίση Γεωργίας, κρίση Γάζας), και παρά τις αντιδράσεις και αμφισβητήσεις περί του διαμεσολαβητικού της ρόλου, έβαλε τη δική της «σφραγίδα» στο διεθνές διπλωματικό σκηνικό. Η πλέον πρόσφατη εκδήλωση της αποτελεσματικότητας της στρατηγικής Νταβούτογλου ήταν η εκλογή της χώρας, με ισχυρή πλειοψηφία - την οποία απαρτίζουν μουσουλμανικές, αφρικανικές, καθώς και ευρω-ατλαντικές και άλλες δυνάμεις - ως μη μόνιμο μέλος του Συμβουλίου Ασφαλείας του ΟΗΕ για τη χρονική περίοδο 2009–2010.
Στην Αγκυρα ενισχύεται όλο και περισσότερο η άποψη ότι πλεονεκτικότερο πεδίο δράσης για τα τουρκικά συμφέροντα δεν είναι κυρίως στην Ευρώπη, αλλά στην Ευρασία και στον ισλαμικό κόσμο. Σ’αυτούς τους χώρους οι Τούρκοι ιθύνοντες πιστεύουν ότι η Τουρκία μπορεί να διαδραματίσει ηγεμονικό ρόλο, εξαναγκάζοντας παράλληλα την Ε.Ε. να αποδεχθεί ότι αυτή έχει άμεση ανάγκη της Τουρκίας και όχι η Τουρκία της Ε.Ε. Κάνοντας στροφή 180 μοιρών στον διεθνή προσανατολισμό της και επαναπροσδιορίζοντας τις σχέσεις της με τους διεθνείς δρώντες στο ευρύτερο γεωπολιτικό σύστημα Μέση Ανατολή-Καύκασος-Βαλκάνια, η Τουρκία απομακρύνεται από την Ευρώπη.
Οι ελληνοτουρκικές σχέσεις βρίσκονται σε κομβικό σημείο. Η Αγκυρα διεκδικεί την κυριαρχία 165 περίπου νησιών του Αιγαίου. Ενδεικτικά της τουρκικής επιθετικότητας είναι τα στοιχεία του ΓΕΕΘΑ: το δίμηνο Ιουνίου - Ιουλίου καταγράφηκαν 19 υπερπτήσεις ελληνικού εδάφους, 363 παραβιάσεις, 107 παραβάσεις και σημειώθηκαν 58 εμπλοκές μεταξύ ελληνικών και τουρκικών μαχητικών, πολλά εκ των οποίων ήταν οπλισμένα. Με αυξημένο αριθμό εμπλοκών «χαιρέτισε» η τουρκική Αεροπορία την αλλαγή Α/ΓΕΕΘΑ στις 11 Αυγούστου. Το περιστατικό με Τούρκους δημοσιογράφους που συνελήφθησαν ενώ προσέγγισαν τη Ρώ για να φωτογραφίσουν τις δραστηριότητες της φροράς του νησιού αποτέλεσε αφορμή για να ξαναδιατυπωθούν από την Τουρκία οι ισχυρισμοί για αμφισβητούμενη κυριαρχία πάνω σε νησιά και βραχονησίδες. Ακολούθησαν πληροφορίες - που δεν επιβεβαιώθηκαν ούτε διαψεύστηκαν από το ΓΕΕΘΑ - ότι τουρκική ακταιωρός στις 9 Αυγούστου να εμποδίσει καΐκι να ανεφοδιάσει τη φρουρά της Ρω. Γενικά, είναι ιδιαίτερα ανησυχητικό το ότι τα ΜΜΕ της Τουρκίας «φτιάχνουν κλίμα» στη δεδομένη συγκυρία και μιλούν για «στρατό κατοχής» στα νησιά και άλλα παρόμοια. Αυτό, συνδυαζόμενο με την υπόθεση του «εποικισμού» του Αθαθονησίου, δείχνει ότι μπαίνουμε σε μια νέα φάση κλιμάκωσης των τουρκικών διεκδικήσεων.
Μετά την ανακάλυψη νέου ομαδικού τάφου, πολύς λόγος έγινε τις τελευταίες μέρες για τα εγκλήματα πολέμου που διαπράχθηκαν στην Κύπρο κατά την τουρκική εισβολή, ιδιαίτερα κατά τις επιχειρήσεις του δεύτερου Αττίλα. Αναφορικά με τον διεξαγόμενο «διακοινοτικό διάλογο», τo τι συμβαίνει το πληροφορούμαστε κυρίως από την τουρκική πλευρά. Ο εντολοδόχος της Άγκυρας Ταλάτ, ζητά επιδιαιτησία και καλεί την Τουρκία να προωθήσει την ιδέα αυτή. Παραδέχεται ότι οι διαφορές μεταξύ των δύο συνομιλητών είναι τεράστιες και αγεφύρωτες, μόνο η επιδιαιτησία όπως το 2004 μπορεί να τις γεφυρώσει με τις εντολές των ΗΠΑ προς τον υφιστάμενό τους Γ.Γ. Αφετέρου, Αγγλία, ΗΠΑ, Τουρκία και Ταλάτ ζητούν να ολοκληρωθούν οι συνομιλίες μέχρι τον Δεκέμβριο και να υπογραφεί η συμφωνία. Στόχος τους να προχωρήσουν οι ενταξιακές διαπραγματεύσεις της Τουρκίας χωρίς να κάνει καμιά υποχώρηση στο κυπριακό και χωρίς να εκπληρώσει τις δεσμεύσεις που ανέλαβε έναντι της Ε.Ε. Σημειωτέον ότι ο Πούτιν δήλωσε στην Αγκυρα ότι η Ρωσία υποστηρίζει το σχέδιο Ανάν, και ότι θα αναπτύξει τις οικονομικές σχέσεις και με «τα δύο τμήματα της Κύπρου», υποστηρίζοντας ότι αυτό μπορεί να λειτουργήσει στην κατεύθυνση της διευθέτησης του Κυπριακού προβλήματος. Αυτά, ενώ στην Κύπρο διαδραματίζεται ένας νέος αλλά πιο ύπουλος Αττίλας που ορέγεται το νησί μας χρησιμοποιώντας τους λαθρομετανάστες, δυστυχισμένους ανθρώπους που αναζητούν καλύτερη ζωή.
Σ’αυτή τη συγκυρία αναμένεται με ιδιαίτερο ενδιαφέρον στην Αθήνα στις 26 Αυγούστου ο νέος Γενικός Γραμματέας του ΝΑΤΟ Άντερς Φογκ Ρασμούσεν.
Απαιτείται μια άλλη στρατηγική, στην οποία πρέπει να συμφωνήσουν τα πολιτικά κόμματα, στρατηγική που πρέπει να εφαρμοστεί με συνέπεια. Χρειάζονται επαγρύπνηση, ανύψωση του πατριωτικού φρονήματος και ανάληψη πρωτοβουλίας για δράσεις που απαιτούν οι περιστάσεις: 1) Για αποτροπή της τουρκικής επιθετικότητας στον άξονα Θράκη-Αιγαίο-Κύπρος. Για την ανάπτυξη όλων των ελληνικών κυριαρχικών δικαιωμάτων στο Αρχιπέλαγος. 2) Να γίνει επί τέλους συνεπής και συνεχής έλεγχος των βημάτων του «Ευρωπαϊκού Οδικού Χάρτη» της Τουρκίας. Να δεσμευθούν ότι, σε κάθε περίπτωση, θα πραγματοποιηθεί δημοψήφισμα αναφορικά με την ένταξη της Τουρκίας στην Ε.Ε. 3) Για εμμονή στη μόνη και νομική διαφορά των δύο χωρών, στην οριοθέτηση της υφαλοκρηπίδας του Αιγαίου. Ενόψει αυτών των πιο πάνω δεδομένων ο ενεργός πολίτης, παραμένει η μόνη ισχυρή ελπίδα. Ιδιαίτερα οι Έλληνες νέοι πρέπει να είναι σε ετοιμότητα: Αν χρειαστεί, ο συναγερμός του λαού πρέπει να υπερασπίσει την εθνική ακεραιότητα.
