Dr. Λεονταρή Ρουμπίνη Ιατροδικαστής Προϊσταμένη Ιατροδικαστικής Υπηρεσίας Λάρισας
Στη σημερινή εποχή των μεγάλων επιστημονικών επιτευγμάτων, των τεχνολογικών ανακαλύψεων και της υλικής ευμάρειας ο άνθρωπος εξακολουθεί να νιώθει αδύναμος και ανεπαρκής απέναντι στη φύση, στην ασθένεια και στο θάνατο.
Θλίψη προκαλεί ο μεγάλος αριθμός θανάτων νέων και αλκύμων ανθρώπων, που φθάνουν στο νεκροτομείο, επειδή δεν φρόντισαν να εξετάσουν την υγεία τους. Δεν χωράει αμφιβολία ότι καλύτερος ιατρός από τη θεραπεία, είναι η πρόληψη.
Η υπεροχή της προληπτικής ιατρικής, σε σχέση με τη θεραπευτική, βασίζεται στο γεγονός ότι η προληπτική επηρεάζει περισσότερο τους δείκτες θνησιμότητας. Επιπλέον τα μέτρα της προληπτικής ιατρικής θεωρούνται αποδοτικότερα από οικονομική άποψη και σημαντικά για την ποιότητα ζωής.
Η προληπτική ιατρική αναπτύσσεται σε δύο διαφορετικούς τομείς, την πρωτογενή και τη δευτερογενή πρόληψη. Στην πρωτογενή πρόληψη γίνεται προσπάθεια να μην εκτεθεί ο ανθρώπινος οργανισμός στον αιτιολογικό παράγοντα μιας αρρώστιας ή αν εκτεθεί να έχει προηγουμένως ισχυροποιηθεί, ώστε να αντιμετωπίσει με επιτυχία τον παράγοντα αυτό. Η εξυγίανση του περιβάλλοντος, η αποφυγή του καπνίσματος και οι εμβολιασμοί αποτελούν τα βασικά μέτρα της πρωτογενούς πρόληψης.
Όταν δεν υπάρχουν ή δεν έχουν εφαρμοστεί μέτρα πρωτογενούς πρόληψης, η επίδραση του νοσηρού παράγοντα στον άνθρωπο, δημιουργεί μια αλυσίδα από βλάβες, που οδηγούν τελικά στην εμφάνιση της αρρώστιας η οποία εκδηλώνεται με συμπτώματα και αντίστοιχα ιατρικά σημεία.
Στη δευτερογενή πρόληψη γίνεται προσπάθεια να διαγνωσθεί, η ύπαρξη μιας αρρώστιας έγκαιρα, δηλαδή πριν εμφανιστούν τα συμπτώματα, ώστε να προληφθεί η εξέλιξη αυτής σε βαριά και καμιά φορά ανίατη μορφή. Η δευτερογενής πρόληψη βασίζεται στον προσυμπτωματικό έλεγχο (check-up).
Ο προσυμπτωματικός έλεγχος μπορεί να αφορά σε ένα νόσημα ή περισσότερα νοσήματα, οπότε ονομάζεται αντίστοιχα μονοφασικός (απλός) ή πολυφασικός (πολλαπλός). Για να καθιερωθεί από το κράτος, προσυμπτωματικός έλεγχος για μια αρρώστια, θα πρέπει να υπάρχουν ορισμένες προϋποθέσεις. Η αρρώστια να είναι σχετικά βαριά, γιατί σε αντίθετη περίπτωση δεν δικαιολογείται το κόστος, να υπάρχει τρόπος αντιμετώπισης της αρρώστιας όταν διαγνωσθεί προσυμπτωματικά γιατί αλλιώς η επιτάχυνση της διάγνωσης δεν προσφέρει καμία βοήθεια. Να υπάρχει, τουλάχιστον, μια διαγνωστική δοκιμασία που να μην είναι δυσάρεστη η επώδυνη και να έχει μεγάλη εργαστηριακή αξιοπιστία.
Σήμερα, ορισμένες μέθοδοι δευτερογενούς προλήψεως έχουν αποδειχθεί ιδιαιτέρως αποτελεσματικές.
1) Σε επίπεδο καρδιαγγειακής νόσου, η προσυμπτωματική διάγνωση της αρτηριακής υπέρτασης και των λιπιδιακών διαταραχών (κυρίως της χοληστερόλης) έχουν βελτιώσει την πρόγνωσή της.
2) Μαστογραφία και συστηματική ψηλάφηση του μαστικού αδένα (κυρίως για γυναίκες πριν την εμμηνόπαυση), ήταν και είναι, εξαιρετικά σημαντικές στον αγώνα της διάγνωσης, της πρόληψης και, εν τέλει, της καλύτερης θεραπείας του καρκίνου του μαστού.
3) Η κυτταρολογική εξέταση, στην οποία μελετώνται με ειδικό τρόπο τα κύτταρα διαφόρων κοιλοτήτων του σώματος, αποδείχθηκε εξαιρετικά χρήσιμη στη διάγνωση και πρόληψη των καρκίνων του τραχήλου της μήτρας και του ενδομητρίου (test-PAP), Την εξέταση αυτή πρέπει να διενεργεί κάθε γυναίκα άνω των είκοσι ετών, τουλάχιστον μια φορά ετησίως.
4) Βιοχημικές εξετάσεις σε άτομα με χρόνια ηπατική ανεπάρκεια (αλκοολικούς, κυρρωτικούς, φορείς ηπατίτιδας Β) και ο έλεγχος του καρκινοεμβρυικού αντιγόνου σε πάσχοντες από ελκώδη κολίτιδα κυριολεκτικά έσωσαν ζωές, με την πρώιμη διάγνωση του καρκίνου του παχέος εντέρου, μιας μάστιγας για το δυτικό κόσμο.
5) Ο πολυφασικός έλεγχος (κυρίως check-up) που καλό είναι να πραγματοποιείται, τουλάχιστον, δύο φορές το χρόνο, και είναι ο καθρέπτης του επιπέδου καλής λειτουργίας του οργανισμού. Εξετάσεις σε έναν ενήλικα με μεγάλη σημασία είναι ο βιοχημικός έλεγχος της χοληστερόλης, της γλυκόζης, των τριγλυκεριδίων, οι ηπατικές δοκιμασίες, το ουρικό οξύ, τα λευκώματα, ο σίδηρος και το ασβέστιο του αίματος. Άλλες πάλι εξετάσεις απεικονιστικές και ειδικές, όπως η ακτινογραφία θώρακος, το ηλεκτροκαρδιογράφημα, οι εξετάσεις ελέγχου βάρους και της αρτηριακής πίεσης, της ενδοφθάλμιας πίεσης (γλαύκωμα), αξιολογούμενες από τον ειδικό ιατρό μπορεί να οδηγήσουν σε σωτήρια συμπεράσματα για τη ζωή του εξεταζομένου.
Συμπερασματικά, συνέπεια στον έλεγχο του επιπέδου υγείας, σημαίνει σεβασμό και εκτίμηση του αγαθού της ζωής ή αλλιώς όπως λέει και ο θυμόσοφος λαός «κάλλιο γαϊδουρόδενε παρά γαϊδουρογύρευε».
