Οι πελάτες προτιμούν να αγοράζουν από τον έμπορο και τους πωλητές που συμπαθούν. Κάθε συναλλαγή είναι και μια ψυχο-συναλλαγή. Η συμπάθεια παίζει σπουδαίο ρόλο . Στην πραγματικότητα οι εμπορικές συναλλαγές, όπως κάθε συναλλαγή, εκτός απ΄ τις πρακτικές ανάγκες που ικανοποιούν καλύπτουν και τις ψυχικές ανάγκες του αγοραστικού κοινού και τη μεγαλύτερη από όλες τις ανάγκες, την ανάγκη να μας αγαπούν. Μια αγορά χωρίς αγάπη είναι μια αγορά χωρίς ψυχή. Το ίδιο και με τον κόσμο. Ένας κόσμος χωρίς αγάπη είναι ένας κόσμος χωρίς ψυχή
«Τι προσπαθείς να αποδείξεις;», με ρώτησε κάποιος. Δεν προσπαθώ να αποδείξω τίποτε. Απλώς πιστεύω ότι χωρίς αγάπη δε γίνεται. Σε μένα τουλάχιστον αυτό συνέβη. Αν δεν υπήρχε αγάπη και καλοσύνη, δεν θα ζούσα. Ευτυχώς το ίδιο συνέβη και σε άλλους. Δεν μπορείς να φανταστείς πόσο χάρηκα, όταν είδα ότι ένας μεγάλος δημιουργός του κινηματογράφου, ο Ακίρα Κουροσάβα γύρισε όλα τα έργα του, για να εκφράσει ακριβώς αυτό, ότι είναι ένας άνθρωπος που ζει χάρις στην καλοσύνη.
Ωστόσο περνάει συχνά απ΄ το μυαλό μου και η αμφιβολία. Άραγε ζούμε σ΄ ένα κόσμο, όπου η ψυχή είναι απούσα; Ίσως είναι εύκολο να το πουν τα χείλη, αλλά όταν σου τύχει προσωπικά, θα λυπηθείς πολύ, ίσως να οργιστείς, όπως οργίστηκα εγώ. Αυτοί που με είδαν οργισμένο, είπαν ότι ήταν για το τίποτα. Αλλά δεν ήταν για το τίποτα. Ήταν για την απούσα ψυχή, για το ότι δεν μπορώ να δεχτώ, ότι γίνεται να ζούμε χωρίς αγάπη, μόνο με τα χρήματα. Αυτό προσπαθεί να μας κάνει να δεχθούμε η νέα εποχή και η παγκοσμιοποίηση, με όλα τα μέσα που διαθέτει. Ευτελίζει τις ανθρώπινες αξίες για να τις υποκαταστήσει το χρήμα.
Αλλά ας πούμε την ιστορία, όπως συνέβη για να μην θεωρητικολογούμε. Πήγα στο κατάστημα ενός συμπαθητικού εμπόρου αυτοκινήτων . Είμαι τριάντα χρόνια πελάτης του, από τότε που ήρθα στη Λάρισα, και του έχω απόλυτη εμπιστοσύνη. Πιστεύω ότι είναι με το μέρος μου, όπως εγώ είμαι με το μέρος του, γι΄ αυτό και δεν ζητώ ποτέ να μου κάνει καλή τιμή, γιατί την κάνει από μόνος του. Θα προτιμούσε να ζημιωθεί εκείνος παρά εγώ. Το ίδιο άλλωστε νιώθω κι εγώ για κείνον. Πιστεύω ότι τα αισθήματα είναι αμοιβαία. Όταν είμαι με το μέρος κάποιου, πιστεύω ότι κι εκείνος είναι με το μέρος μου. Πάντα είμαι με το μέρος του εμπόρου, γιατί θαυμάζω τη δύσκολη δουλειά που κάνει, γεμάτη άγχος και αβεβαιότητα. Αυτή είναι η αιτιολογική βάση του μεγάλου επιχειρηματικού κέρδους.
Στο συγκεκριμένο κατάστημα του ευγενικού εμπόρου πήγα πριν λίγο καιρό, κι αγόρασα κάποιο ανταλλακτικό. Όταν ρώτησα πόσο κάνει, ο τεχνικός που το τοποθέτησε στο αυτοκίνητό μου, είπε, ότι δεν κάνει τίποτε, είναι προσφορά του καταστήματος. Έφυγα γεμάτος χαρά, ήταν μια ευχάριστη έκπληξη για μένα και είπα με κρυφή υπερηφάνεια στη γυναίκα μου, που με περίμενε, έξω απ΄ το κατάστημα, ότι ο καλός αυτός έμπορος αγαπάει τους καλούς πελάτες του. Η γυναίκα μου δεν ένιωσε καμιά έκπληξη. «Τώρα αγοράζεις ένα αυτοκίνητο και σου δίνουν δύο και συ χαίρεσαι που σου έκαναν δώρο τους υαλοκαθαριστήρες», είπε.
Όταν έφτασα στο σπίτι κάποια κυρία από το κατάστημα μου τηλεφώνησε και μου είπε, ότι δεν μου χρέωσαν το εν λόγω ανταλλακτικό. Ευχαρίστησα και πάλι και έμεινα με τη χαρά, ότι τα αισθήματά μου με τον έμπορο είναι αμοιβαία.
Μερικές μέρες αργότερα ξαναπέρασα από το ίδιο κατάστημα για να πάρω κάποιο άλλο ανταλλακτικό. Η κυρία στο ταμείο μου είπε ότι χρωστώ είκοσι ευρώ. Ότι έγινε λάθος και δεν μου χρέωσαν τους υαλοκαθαριστήρες .
Θύμωσα που μου το είπε. Ένιωσα ξαφνικά να με διαψεύδουν. Όλη αυτή η αγάπη και η συμπάθεια, που ένιωσα και που πίστεψα ότι ήταν αμοιβαία, ήταν ψέμα; Δεν ήθελα να το δεχθώ με τίποτα και έγινα κατακόκκινος απ΄ το θυμό μου. Ώστε λάθος ήταν τα αμοιβαία αισθήματα της αγάπης και της συμπάθειας. Δεν μπορούσα να το πιστέψω και θύμωσα με τον έμπορο, με τον τεχνικό, με την κυρία που μου το είπε και πιο πολύ με τον εαυτό μου, που πιστεύει ακόμα στην αγάπη και στα αισθήματα.
«Τριάντα χρόνια είμαι εδώ,» είπε ο αρχιμάστορας «δεν έχει ξαναγίνει αυτό. Δεν κάνουμε εδώ προσφορές».
Ώστε έτσι. Λάθος είναι η συμπάθεια που μας κάνει πελάτες του ενός ή του άλλου εμπόρου; Κόλπα είναι οι ευγένειες; Ψευδαίσθηση οι καλύτερες τιμές; Τεχνικές για να μας κάνουν να πιστεύουμε στη συμπάθεια και στα αμοιβαία αισθήματα; Τίποτε δεν είναι αληθινό;
Ένα απλό ερώτημα μένει χωρίς απάντηση. Άραγε οι έμποροι δεν πιστεύουν στην αξία της προσωπικότητάς τους, δεν πιστεύουν στην αξία της πελατείας τους; Όταν ξεκινούν μια επιχείρηση δεν πιστεύουν ότι παίζει ρόλο η προσωπικότητά τους; Το ίδιο κάνει κι αν ήταν ρομπότ ; Αν αυτό πιστεύουν, το μέλλον δεν ανήκει σ’ αυτούς, γιατί δεν ανήκει στον άνθρωπο. Κρίμα, γιατί πιστεύουν σ΄ ένα ψέμα. Το ψέμα δεν πολυκαιρίζει. Η αλήθεια, ουδέποτε χάνει την αξία της, γράφει το Ευαγγέλιο.
Όσο για μένα προτιμώ να πιστεύω στο εμπόριο και συμπάθεια κι ας θυμώνω καμιά φορά, για να μην υπερηφανεύομαι.
