* Της κ. Κικής Τσιάτα, κοινωνιολόγου, στελέχους του Κέντρου Πρόληψης ν. Λάρισας
Πολλές φορές γίνομαι ακροατής (κυρίως μέσω της εργασίας μου) διαφόρων χαρακτηρισμών του τύπου : «Έτσι γεννήθηκε αυτό το παιδί, ατίθασο, από μικρό δεν έπαιρνε τα όρια». «Άχρηστο παιδί, προβληματικό από κούνια». «Τόσο καλή οικογένεια και να βγάλει αυτό τον αλήτη, τον άχρηστο;» και στη συνέχεια «αλλά τι τα θες, απ’ αγκάθι βγαίνει ρόδο και από ρόδο βγαίνει αγκάθι.» κλπ. Όλα αυτά ακούγονται είτε από γονείς είτε από άτομα του άμεσου συγγενικού περιβάλλοντος, ατόμων που η συμπεριφορά τους αφορά κατάχρηση και εξάρτηση από νόμιμες και παράνομες εξαρτησιογόνες ουσίες. Λέτε έτσι να έχουν τα πράγματα; Να είναι όλα θέμα γονιδίων;
Όχι βέβαια . Όλες αυτές οι θεωρίες είναι πολύ απλουστευτικές και ίσως και διευκολυντικές. Το θέμα της κατάχρησης και εξάρτησης ενός ατόμου από εξαρτησιογόνες ουσίες είναι πιο πολύπλοκο και πολυπαραγοντικό . Κανένα παιδί δεν γεννιέται κουβαλώντας στα γονίδια του την εντολή : χρήστης, κακοποιός, κ.λ.π. Εκτός και αν κάτι τέτοιο μας βολεύει να το πιστεύουμε . Μας βολεύει να βάλουμε τις ταμπέλες και να ρίξουμε το «Ανάθεμα» σε όλα αυτά τα «προβληματικά άτομα», εμείς οι «υγιείς», οι «δυνατοί», οι «καλοί». Φυσικά και μια τέτοια θεωρία θα βόλευε αφάνταστα . Θα σας απογοητεύσω όμως γιατί τα πράγματα δεν είναι καθόλου έτσι .
Σ’ αυτή την ιστορία έχουμε όλοι τις ευθύνες μας. Η κοινωνία γενικότερα, που μέσα από τις δομές της, τους θεσμούς και τη λειτουργία της δεν βοηθάει τα μέλη της να αναπτύξουν όλες εκείνες τις ψυχοκοινωνικές δεξιότητες για να μπορέσουν να βαδίσουν στη ζωή και να την κερδίσουν. Κυρίως όμως, η οικογένεια, που ο ρόλος της στο θέμα των εξαρτήσεων είναι καθοριστικός. Η οικογένεια, δηλαδή οι δύο αυτοί ενήλικες αρχικά, που αναλαμβάνουν την ευθύνη να φέρουν στον κόσμο ένα παιδί. Να το αναστήσουν, να του δώσουν την αγάπη τους απλόχερα και να το προετοιμάσουν για την ενηλικίωσή του να σταθεί γερά στα πόδια του και να μη χρειάζεται δεκανίκια . Να μπορέσει να φύγει από κοντά τους και να ανοίξει τα δικά του φτερά στη ζωή. Όπως πολύ χαρακτηριστικά λέει ο Αργεντίνος ψυχίατρος – Ψυχοθεραπευτής Χόρχε Μπουκάι στο βιβλίο του «Ο δρόμος της συνάντησης», εκδ. Opera: Η οικογένεια αποτελεί πάντα το βατήρα και κάποια στιγμή πρέπει να σταθούμε στην άκρη του και να πραγματοποιήσουμε το άλμα προς τον κόσμο και τη μετέπειτα ζωή.
Αν καθώς πάμε να πηδήξουμε από το βατήρα, πιαστούμε από κάπου και κρεμαστούμε, θα μείνουμε εκεί να κρεμόμαστε και δεν θα πραγματοποιήσουμε ποτέ το ταξίδι μας. Αυτό μπορεί να γίνει μόνο αν ο βατήρας είναι υγιής. Αν η οικογενειακή σχέση είναι υγιής. Αν το ζευγάρι των γονιών είναι υποστηρικτικό . Πριν μπούμε όμως σ΄ αυτό ας αναρωτηθούμε : Γιατί κάνουμε παιδιά; Για να τους χαρίσουμε την αγάπη, τη στοργή, την υποστήριξή μας και να επικοινωνήσουμε ό,τι όμορφο μας συμβαίνει, δηλαδή την ίδια τη ζωή ή γιατί ίσως έτσι καταξιωνόμαστε κοινωνικά; Γιατί θα έχουμε κάποιον να μας προσέχει στα γεράματα; Για να διασκεδάσουμε τη μοναξιά μας; Για να δώσουμε ίσως νόημα στη μίζερη ζωή μας; Γιατί έτσι μας είπαν ότι «πρέπει»;
Από την απάντηση που θα δώσουμε εξαρτάται :Τι είδους βατήρας θα γίνουμε για τα παιδιά μας. Αν τα παιδιά μας καταφέρουν να πραγματοποιήσουν το άλμα τους προς τον κόσμο και τη ζωή ή θα πιαστούν και θα κρεμαστούν απ΄ αυτόν και θα μείνουν εκεί, θλιβερά φαντάσματα που δε θα πραγματοποιήσουν ποτέ το ταξίδι για τη δική τους Ιθάκη . Ο βατήρας αυτός όμως πρέπει να πατάει σε βασικά στηρίγματα, τόσο σημαντικά, που αν δεν είναι στέρεα, κανένα παιδί δεν μπορεί να περπατήσει πάνω του, χωρίς να πέσει. Το πρώτο στήριγμα είναι η αγάπη. Ένα παιδί που δεν ένιωσε ότι το αγάπησαν οι γονείς του, κουβαλάει μια θλιβερή ιστορία . Θα του είναι πολύ δύσκολο να αγαπήσει τον εαυτό του, γιατί η αγάπη για τον εαυτό μας μαθαίνεται μέσα από την αγάπη που δεχόμαστε αρχικά από τους γονείς μας . Και βέβαια ένα παιδί που δεν αγαπήθηκε, θα μπορέσει άραγε και το ίδιο να αγαπήσει τον εαυτό του; Και αν έτσι έχει συμβεί στη ζωή του, τι μπορεί να κάνει αργότερα στις σχέσεις του με τους άλλους; Αναρωτηθήκατε ποτέ τι είναι αληθινή αγάπη για τα παιδιά μας; Αληθινή αγάπη είναι να μπορούμε να δούμε ότι τα παιδιά μας είναι ξεχωριστοί άνθρωποι με διαφορετικές ανάγκες, επιθυμίες και όνειρα για τη δική τους ζωή και όχι η δική μας συνέχεια .Δεν ήρθαν στον κόσμο για να εκπληρώσουν τα δικά μας ανεκπλήρωτα όνειρα, αλλά τα δικά τους. Αληθινή αγάπη είναι να τα βοηθήσουμε να αναπτύξουν τη δική τους προσωπικότητα, να κυνηγήσουν τα δικά τους όνειρα, να τους αναγνωρίσουμε το δικαίωμα να είναι αυτά που είναι και όχι αυτό που θα θέλαμε εμείς να είναι.
Το δεύτερο στήριγμα είναι η αυτοεκτίμηση. Αν η οικογένεια δεν έχει ένα καλό απόθεμα αυτοεκτίμησης, πώς θα το δώσει στο παιδί της; Αν προέρχεται κανείς από ένα σπίτι όπου δεν τον εκτιμούν, δεν τον εμπιστεύονται και δεν θεωρούν ότι μπορεί να τα καταφέρει στις υποχρεώσεις του, δεν του δείχνουν με τη συμπεριφορά τους ότι αξίζει, δυσκολεύεται να πιστέψει και το ίδιο ότι αξίζει . Τα σπίτια με ένα καλό επίπεδο αυτοεκτίμησης διαθέτουν κατάλληλους βατήρες . Το τρίτο στήριγμα είναι οι Κανόνες, τα Όρια. Στην οικογένεια είναι απαραίτητο να υπάρχουν κανόνες, με τη μόνη προϋπόθεση ότι δεν θα είναι εξοντωτικοί για το παιδί . Πρέπει να είναι ευέλικτοι, ελαστικοί, συζητήσιμοι και διαπραγματεύσιμοι . Να είναι από «λάστιχο» . Να μην πληγώνουν το παιδί, αλλά να αποτελούν ένα πλαίσιο ασφαλείας, αναγκαίο για την ανάπτυξη του . Το τέταρτο στήριγμα είναι η Επικοινωνία. Επικοινωνία ουσιαστική, διαρκής, ειλικρινής και έντιμη . Επικοινωνία ώστε το παιδί να νιώθει ασφαλές να ακουμπήσει τις ανησυχίες, τα προβλήματά του, τα συναισθήματά του . Επικοινωνία με την τηλεόραση κλειστή και τα μάτια της ψυχής ορθάνοιχτα .
Αγάπη, Αυτοεκτίμηση, Όρια και Επικοινωνία. Αυτά είναι τα βασικά στηρίγματα του βατήρα που είναι απαραίτητο να φτιάξει κάθε οικογένεια για να μπορέσουν πάνω σ΄ αυτόν να περπατήσουν τα παιδιά της και να κάνουν το δικό τους ξεχωριστό, προσωπικό άλμα στη ζωή . Αυτά αν θέλετε είναι τα φτερά που δίνουμε ή δεν δίνουμε (για τους δικούς του λόγους ο καθένας ) στα παιδιά μας μαζί με την ευχή μας να πετάξουν ψηλά . Σκεφτείτε τι γίνεται όταν κάποιο ή κάποια από αυτά δεν υπάρχει ή δεν είναι αρκετά δυνατό . Μήπως σ’ αυτό το ετοιμόρροπο στήριγμα έρχεται σαν δεκανίκι η κάθε είδους ουσία, προκειμένου να το στηρίξει; Με δεκανίκια όμως τι είδους άλμα μπορεί να υπάρξει; Με ραγισμένα φτερά πόσο ψηλά μπορείς να πετάξεις; Αναρωτηθήκατε ποτέ τι βοήθεια προσφέρουμε στα παιδιά μας με το να τους προσφέρουμε τα πάντα; Με το να κάνουμε εμείς τα πράγματα που πρέπει να τους μάθουμε να κάνουνε τα ίδια; Με το να τα υπερπροστατεύουμε; Έχει νόημα όλο αυτό; Ναι, έχει ένα ολέθριο νόημα. Στην ουσία τους λέμε ότι : «Εσύ δεν μπορείς να το κάνεις . Θα το κάνω εγώ για σένα . Άρα δεν μπορείς να τα καταφέρεις . Άρα εσύ δεν αξίζεις». Σκλαβώνει τα παιδιά και τα αναγκάζει να εξαρτώνται από τους γονείς. Δεν τα βοηθάει να γίνουν ανεξάρτητες προσωπικότητες. Είναι πολύ σημαντικό να μάθουν οι γονείς να βάζουν ένα τέλος στο ρόλο του γονιού για να μπορέσουν και τα παιδιά να βάλουν ένα τέλος στο ρόλο του παιδιού . Αυτό σημαίνει να εστιάσουν και οι δύο πλευρές στην αγάπη και να τελειώσουν με τις υποχρεώσεις που είχαν .Εγώ (ως γονιός) να σε στηρίζω, να σε ενισχύω οικονομικά, να σε βοηθάω, κ.λ.π. και εσύ (ως παιδί) να με υπολογίζεις, να μου ζητάς την άδεια, να κάνεις αυτό που σου λέω.
Είναι πολύ σημαντικό και αναγκαίο να αφήνουμε τα παιδιά να κάνουν τα δικά τους λάθη, να βρεθούν στην ανάγκη και να αντέξουν να παραιτηθούν από κάποια πράγματα, να τα αφήσουμε να απογοητευτούν, να πονέσουν και να μάθουν να το αντέχουν. Είναι πολύ σημαντικό να τα εμπιστευόμαστε για να μάθουν να εμπιστεύονται και τα ίδια τον εαυτό τους. Είναι πολύ σημαντικό να τους δείξουμε το δρόμο και μετά να παραμερίσουμε για να τον περπατήσουν με τα δικά τους πόδια και όχι με τα δεκανίκια που εμείς οι ίδιοι θα τους προσφέρουμε. Αυτό που έχουν πραγματικά ανάγκη τα παιδιά μας είναι να κάνουμε ό,τι είναι δυνατόν για να μη μας έχουν ανάγκη . Αυτός είναι ο ρόλος μας ως γονείς . Το Κέντρο Πρόληψης της Χρήσης Εξαρτησιογόνων Ουσιών ν. Λάρισας στα πλαίσια της δουλειάς του στη Κοινότητα, πραγματοποιεί ομάδες Γονέων για τη βελτίωση της Επικοινωνίας στην οικογένεια, την Αυτοεκτίμηση, τα Όρια, την αναγνώριση, την έκφραση και διαχείριση των συναισθημάτων με δημιουργικό τρόπο, καθώς και θέματα που η κάθε ομάδα αναδεικνύει. Αναγνωρίζοντας δε και τον εξίσου σημαντικό ρόλο του σχολείου, εκπαιδεύει τους εκπαιδευτικούς όλων των βαθμίδων σε Προγράμματα Πρόληψης και Αγωγής Υγείας που εφαρμόζονται στα Σχολεία . (Τηλ. Επικοινωνίας: 2410- 555 935, 2410- 555 940).
