«Οι εφιαλτικοί ήχοι των μηχανών του Νομισματοκοπείου που τύπωναν τα χαρτονομίσματα των 1000 δραχμών ακούγονταν ως το δωμάτιό μου. Ήταν νύχτα, και ο εργάτης στρίμωχνε με φτυάρι τα χαρτονομίσματα στην καρότσα του φορτηγού. Τότε, μια τρομαγμένη γάτα, που κοιμόταν στο καπό του αυτοκινήτου νιαούρισε και ξύπνησα». Κοίταξα το ρολόι μου και ανακάλυψα ότι δεν κοιμόμουν στην καρότσα του φορτηγού, οι δραχμές δεν τυπώθηκαν ποτέ, αλλά το παραμύθι του Νομισματοκοπείου έκανε. Η Ελλάδα, χώρα με έφεση στο παραμύθι, όπου θριάμβευσε ο Όμηρος και ο Αίσωπος, η χώρα όπου οι πολίτες αγόραζαν τα μακαρόνια με τα 10κιλα σε περιόδους πανικού, έκανε το θαύμα της πάλι. Μπράβο σε όλους μας λοιπόν! Υπάρχει δράκος στο εφιαλτικό αυτό παραμύθι; Ας δούμε τα πράγματα με τη σειρά.
Το τελευταίο διάστημα μπαίνει όλο και περισσότερο στην επικαιρότητα το ζήτημα του κατά πόσον η χώρα μας είναι σε θέση να καλύψει τις δανειακές της υποχρεώσεις. Έχει λεχθεί ότι η μείωση των δαπανών του δημοσίου μέσω μείωσης μισθών και συντάξεων και η αύξηση των εσόδων μέσω αύξησης φόρων είναι η ενδεδειγμένη λύση. Κατά άλλους, η χώρα πρέπει να σταματήσει τις πληρωμές εξωτερικού χρέους, ενώ έχει ακουστεί και η λύση εξόδου από το ευρώ. Η πραγματικότητα ίσως είναι λίγο διαφορετική, αν κρίνουμε από την εμπειρία άλλων χωρών που έχουν αντιμετωπίσει προβλήματα ανάλογα με εκείνα της Ελλάδος στο παρελθόν.
Πρώτον ας δούμε αν μπορούμε να βελτιώσουμε τα έσοδα και να μειώσουμε τα έξοδα του κράτους, και τέλος πώς μπορούμε να μειώσουμε τα επιτόκια και τις δόσεις δανεισμού-είναι δύο διαφορετικά πράγματα.
Α. Βελτίωση εσόδων – εξόδων του κράτους
Βλέποντας πώς μπορούμε να βελτιώσουμε τη σχέση εσόδων-εξόδων, το πρώτο σημαντικό ζήτημα, είναι ότι η αύξηση των εξόδων του δημοσίου είναι κατά 30% ζήτημα αύξησης μισθών, αλλά κατά 70% αύξηση μη μισθολογικών δαπανών, όπως προμήθειας υπερτιμημένων υλικών για δημόσιο, από υπερτιμημένα μολύβια, ως υπερτιμημένες κουρτίνες ή κάθε λογής αναλώσιμα για υπουργεία ή οργανισμούς, από δημοτικές επιχειρήσεις ως νοσοκομεία και στρατόπεδα. Ο περιορισμός της ρεμούλας και της αδιαφάνειας δεν αποτέλεσαν ως τώρα το έργο της κυβέρνησης και θα επέτρεπαν ετήσια μείωση εξόδων κατά 5-7 δισ. ευρώ. Αντίθετα, η μείωση των μισθών των δημοσίων υπαλλήλων κατά 10% οδηγεί σε μείωση κατά 10% των μισθών των ιδιωτικών υπαλλήλων-διότι η αγορά εργασίας είναι «συγκοινωνούντα δοχεία», απώλεια κατά 16% των εσόδων του κράτους από Φόρο Μισθωτών Υπηρεσιών (διότι υπάρχει προοδευτική κλίμακα φορολογίας) και 7% απώλεια των έμμεσων φόρων, δηλαδή σε συνολική απώλεια 7,5% των συνολικών εσόδων του κράτους, επομένως η «εξοικονόμηση 2,5 δισ.» από τους μισθούς των υπαλλήλων του δημοσίου οδηγεί σε 4-5 δισ. απώλεια εμμέσων και άμεσων φόρων! Ως αποτέλεσμα, οι ελεγκτές της τρόικας τον Σεπτέμβριο ίσως διαπιστώσουν έλλειψη εσόδων και τότε η κυβέρνηση θα μειώσει περαιτέρω μισθούς, με περαιτέρω αρνητικές συνέπειες. Αντίθετα, τα έσοδα του κράτους θα μπορούσαν να αυξηθούν κατά 10 δισ. ευρώ ετησίως από την αξιοποίηση της μεγάλης ακίνητης περιουσίας του δημοσίου, πληρώνοντας το σύνολο των ετήσιων τόκων του ελληνικού κράτους.
Η εμπειρία από τις χώρες όπου υπήρχαν αντίστοιχα προβλήματα οδηγεί σε τρεις λύσεις 1. Κίνητρα επενδύσεων στις εταιρίες, με μείωση φορολογικού συντελεστή για όσες εταιρίες επενδύουν (αυξάνει απασχόληση και συνακόλουθα έσοδα για το δημόσιο) 2. Μείωση εβδομαδιαίου χρόνου εργασίας στις 35 ή και 30 ώρες (αυξάνει απασχόληση και συνακόλουθα έσοδα για το δημόσιο) 3. Επενδύσεις από το κράτος (εδώ δύσκολο, λόγω έλλειψης δικού μας νομίσματος)
Β. Μείωση επιτοκίων και δόσεων δανείου
Βλέποντας το θέμα από πλευράς δυνατότητας εξυπηρέτησης του χρέους, η επαναδιαπραγμάτευση του χρέους είναι το πιο παρεξηγημένο από τα θέματα που καλύπτονται. Για να το αντιληφθεί κάποιος, αρκεί να δούμε ένα παράδειγμα από την καθημερινή ζωή, μια οικογένεια με εισόδημα 2.500 ευρώ μηνιαία που έχει στεγαστικό δάνειο 1.500 ευρώ το οποίο καταβάλλει σε μηνιαίες δόσεις επι 10 έτη. Αν τα έσοδα αυτής της οικογένειας μειωθούν κατά 20%, δηλαδή γίνουν 2.000 ευρώ, (όπως τώρα γίνεται με την Ελλάδα, της οποίας το Ακαθάριστο Εγχώριο Προιόν μειώνεται, και άρα και τα έσοδα δημοσίου) τότε δεν θα μπορεί να πληρώσει τα δάνειά της. Η οικογένεια για να τα βγάλει πέρα θα υποχρεωθεί να πάρει καταναλωτικά δάνεια (αν της δώσουν) με επιτόκια πολύ υψηλά και στο τέλος θα χρεοκοπήσει. Αντίθετα, αν κάνει αναδιαπραγμάτευση για 40 έτη, θα πετύχει χαμηλότερο επιτόκιο, και η δόση θα μειωθεί σε 650 ευρώ, με αποτέλεσμα να είναι ικανοποιημένοι οι τραπεζίτες (εισπράττουν τόκους) και η οικογένεια (αύξηση του διαθέσιμου εισοδήματος για καθημερινές ανάγκες). Σε αυτή τη λύση μπορεί να οδεύσει η Ελλάδα. Με μια διαφορά. Το υπόλοιπο του στεγαστικού δανείου π.χ. 200.000 ευρώ, δεν διαπραγματεύεται σε κάποιο χρηματιστήριο. Αντίθετα τα χρέη του Δημοσίου υπό μορφή ομολόγων, διαπραγματεύονται στα χρηματιστήρια, όπως ακριβώς οι μετοχές (π.χ. το 10ετές ομόλογο αρχικής αξίας 100 ευρώ, που λήγει στις 15 Αυγούστου 2019, τώρα διαπραγματεύεται 80 ευρώ και μετά μια εβδομάδα μπορεί να έχει αξία 150 ευρώ ή 50 ευρώ, όπως ακριβώς μια μετοχή της Εθνικής Τράπεζας μπορεί να την αγόρασε κάποιος πέρυσι 15 ευρώ, τώρα να κάνει 10 ευρώ και αύριο να κάνει 5 ευρώ ή 25 ευρώ). Η αξία των Ομολόγων του Ελληνικού Δημοσίου επομένως αποτιμάται στο χρηματιστήριο κάθε λεπτό και κάθε δευτερόλεπτο και μεταβάλλεται συνέχεια. Τα Ομόλογα Ελληνικού Δημοσίου αξίας 250 δισ., τώρα κάνουν 200 δισ. στο Χρηματιστήριο και σε λίγο μπορεί να αξίζουν π.χ. 150 δισ. Αν κάποιος δώσει π.χ. τότε 150 δισ. σε μετρητά ή σε αξία άλλων ομολόγων 40ετούς διάρκειας, αυτό είναι αποδεκτό με ευχαρίστηση από τους δανειολήπτες διότι θα τα εισπράξουν με βεβαιότητα. Αυτό επομένως, είναι κάτι που και η ελληνική κυβέρνηση οφείλει να το δεί, με μυστικότητα και αποφασιστικότητα. Άλλες χώρες (Αργεντινή, αφού έδιωξε τον πολιτικό-μαριονέτα Μένεμ) επέτυχαν ως 72% μείωση δημόσιου χρέους (και 80% μείωση ετήσιων υποχρεώσεων) με αυτή τη μέθοδο, εδώ η ελληνική κυβέρνηση πρέπει να το δει με υπευθυνότητα και χωρίς πολλές δηλώσεις κάποια στιγμή, αν ενδιαφέρεται για τα συμφέροντα του πολίτη. Αυτό δεν πρέπει να συγχέεται με τη χρεοκοπία, αν και η (υποθετική) απειλή μη πληρωμής του χρέους μπορεί να χρησιμοποιηθεί με επιτυχία από μία αποφασισμένη κυβέρνηση στη διαπραγμάτευση (εις όφελος όλων μας). Επίσης τα παραπάνω δεν συνδέονται με το αν η Ελλάδα είναι στη ζώνη του ευρώ ή όχι. Τα ομόλογα είναι ομόλογα και τίποτε παραπάνω ή λιγότερο. Εξάλλου επι του παρόντος δεν προβλέπεται στην Ε.Ε., διαδικασία εξόδου χώρας από το ευρώ (θα χρειαστεί χρόνια για να διατυπωθεί μία λύση σε αυτό) ενώ οι λόγοι εισόδου της Ελλάδος στο ευρώ ήταν και είναι πολιτικοί (έλεγχος της οικονομικής και νομισματικής πολιτικής της Ελλάδος και άλλων χωρών), κάτι που συνεχίζει να ισχύει.
Ο Κωνσταντίνος Βέργος, PhD είναι Διευθυντής Τμήματος Ανάλυσης ΚΥΚΛΟΣ ΑΧΕΠΕΥ, Πρόεδρος Ένωσης Πιστοποιημένων Αναλυτών (ΕΕΠΑΜΑ)
*Το παρόν δεν αποτελεί οδηγό για επενδύσεις σε μετοχές ή άλλους τίτλους
