Για μια Παιδεία με αρχές και αξίες...

Εκπαιδευτικά

Κανένας πολιτισμός – και ιδιαίτερα ο Ευρωπαικός – δεν γίνεται να σταθεί όρθιος χωρίς την ηθική και πνευματική του σπονδυλική στήλη, που είναι ο Ελληνισμός και ο Χριστιανισμός! Υπό τον Ελληνισμό ή μέσα σ’ αυτόν νοούνται και τα γόνιμα στοιχεία του Ρωμαικού πολιτισμού. Η ευθύνη των επικεφαλής κυρίως, αλλά και όλων μας η ευθύνη, είναι να διαφυλάσσουμε και μαζί να διαδίδουμε του κοινού μας Ευρωπαϊκού Πολιτισμού τις αξίες εκείνες τις διαιώνιες αλήθειες του Ελληνοχριστιανισμού, που αποτελούν τις βαθιές και χλωρές ρίζες του πανανθρώπινου πολιτισμού. Οι αξίες αυτές δεν μπορεί παρά να είναι η ζύμη, με την οποία τα σχολεία μας πλάθουν τον γνήσιο και συνειδητό Έλληνα πολίτη, που σημαίνει το γνήσιο και συνειδητό Ευρωπαίο πολίτη. Αυτό επιτυγχάνεται με τη σπουδή και οικείωση της ελληνοχριστιανικής σκέψης αφενός και αφετέρου με τη γνωριμία με όλη την ευρωπαϊκή διανόηση. Ή, κατά τον τρόπο του Έλιοτ, χωρίς την αμοιβαία γνωριμία, είναι αδύνατη η δημιουργία λαμπρών χαρακτήρων και λαμπρών έργων, που χαρακτηρίζουν ένα ανώτερο πολιτισμό. Η γνώση, η επιστήμη, η «χωριζόμενη αρετή», εύκολα γίνεται «πανουργία», σύμφωνα με τον αιώνιου κύρους λόγο του Πλάτωνα! Ο απώτατος και μαζί ο ύψιστος σκοπός της εκπαίδευσης είναι να συνδυάζει τη γνώση με την αρετή, να διαμορφώνει ήθος και χαρακτήρα. Έτσι, η Εκπαίδευση γίνεται Παιδεία. Σήμερα έχουμε Εκπαίδευση πολύ και Παιδεία του ανθρώπου λίγη! Γι’ αυτό, η ανάγκη είναι επείγουσα: να αναθεωρηθούν οι βάσεις της εκπαίδευσης, για να βλαστήσει μια άλλη Παιδεία! Η οποία με το ήθος της θα συμβάλει αποφασιστικά στο να οργανωθεί καλύτερα η κοινωνία και η Πολιτεία. Το πολιτικό και κοινωνικό πρόβλημα είναι στην ουσία του θέμα Παιδείας. Η σοφή συμβουλή του Πλάτωνα «μορφώστε τους κυβερνήτες σας» πρέπει να καταστεί το έμβλημα της άλλης, υγιούς Παιδείας! μορφώστε όλους τους πολίτες σας! Δεν αρκέστηκε σε μια απλή προτροπή ο Πλάτων. Διατύπωσε «Σχέδιο Αγωγής», άριστο κυρίως στην «Πολιτεία» του και στους «Νόμους». Τα βιβλία αυτά μπορούν να αποτελέσουν τα θεμέλια για μια άλλη Παιδεία υπό τις παιδευτικές εμπειρίες αιώνων και τα δεδομένα των νέων καιρών. Πώς, τώρα, θα πραγματωθεί και θα καρπίσει η άλλη νέα Παιδεία, πώς θα ανατραφούν οι νέοι, πώς παγιώνεται το ενάρετο ήθος κ.ά., όλα αυτά θα αναφερθούν σε ένα άλλο σημείωμα. Θεωρούμε, ωστόσο, ότι είναι αναγκαίο να υπογραμμίσουμε εδώ ένα δεδομένο, ένα από τους δύο κύριους παράγοντες, που διαμόρφωσαν τον Ευρωπαϊκό πολιτισμό. Δεν εννοούμε, όπως θα έσπευδε να υποθέσει κανείς, τον Ελληνισμό, αλλά τον Χριστιανισμό! Αν της Άλλης Παιδείας που οραματιζόμαστε ο σκοπός είναι η γνώση και το ήθος, αν οι νέοι μας πρέπει να γίνουν συνειδητοί Έλληνες πολίτες, δηλαδή γνήσιοι Ευρωπαίοι πολίτες, τότε είναι άκρως απαραίτητη η διδασκαλία στα σχολεία μας της κοινής παράδοσης του Χριστιανισμού, που διαμόρφωσε την Ευρώπη. Να το πούμε πιο απλά: Αν θα ήταν δυνατόν να αφαιρέσει κανείς το πνεύμα του Χριστιανισμού από τον Ευρωπαϊκό πολιτισμό, δεν θα έμενε τίποτε, αυτός τότε θα σωριαζόταν! Γιατί ο Χριστιανισμός – μαζί βέβαια με τον Ελληνισμό – έγινε αιώνες αιώνων τώρα τρόπος ζωής. Διαποτίζει όλες τις εκφάνσεις, τις όψεις, του πολιτισμού, την οικονομία, την τεχνική, το δίκαιο, τις επιστήμες, τη φιλοσοφία, τις τέχνες, τις συνήθειες, τις παραδόσεις, τα ήθη και τα έθιμα των λαών. Η επανεισαγωγή, λοιπόν, του Χριστιανισμού στις βαθμίδες εκπαίδευσης, η γνωριμία των παιδιών μας με το αγαθοποιό και απύθμενα ανθρωπιστικό πνεύμα της Ορθοδοξίας μας, πρέπει να αποτελέσει πρώτο μέλημα της άλλης Παιδείας! Ο Χριστιανισμός αποτέλεσε το βάθρο για τη δημιουργία ενός κοινού πολιτισμού ανάμεσα στους λαούς. Κάθε λαός, βέβαια, έχει το δικό του πολιτισμό. Και οφείλει να διαφυλάξει τη μοναδικότητα του πολιτισμού του και έτσι να υπηρετήσει την ενότητα του Ευρωπαϊκού πολιτισμού. Η ενότητα του πολιτισμού της Ευρώπης σφυρηλατείται μέσα από την ποικιλία και την ιδιομορφία των εθνικών πολιτισμών. Χάρις στον Ελληνισμό και τον Χριστιανισμό είναι η Ευρώπη ενιαία πολιτιστική μονάδα! Αν η Ευρώπη αρνηθεί την κοινή χριστιανική παράδοση, είναι σαν να επιστρέφει στη φυσική βαρβαρότητα! Και άγνωστο πόσους αιώνες θα έμενε εκεί! Διότι η δημιουργία και η ανάπτυξη ενός νέου πολιτισμού απαιτεί τέτοια μήκη χρόνου. Και, ως της ζημίας! Εως τότε πρέπει – για να σταθούμε μόνον σε μια μορφή του κοινού μας Δυτικοευρωπαϊκού πολιτισμού, την Τέχνη – να μην επισκεφθούμε την Αγία Σοφία της Πόλης μας, την Παναγία των Παρισίων, τον Άγιο Πέτρο της Ρώμης, τον Μ. Βασίλειο της Μόσχας, τον Άγιο Παύλο του Λονδίνου... να μην μεταλάβουμε από το Ορατόριο των Χριστουγέννων του Μπάχ και του Βέρντι και του Μότσαρτ τα Ρέκβιεμ ή της Εκκλησίας μας τη Βυζαντινή μουσική και τη Θεία Λειτουργία μας, να μην γευτούμε την ποίηση του Αγίου Γρηγορίου του Θεολόγου ή τους Λόγους του Ι. Χρυσοστόμου και του Δάντη και του Γκαίτε, να κλείσουμε τα μάτια μας στο Μυστικό Δείπνο του Νταβίντσι, στις αγιογραφίες των Βυζαντινών κ.ά.! Τέλος, η πλατωνικής χροιάς επισήμανση του Τζών Ράσκιν είναι άκρως επίκαιρη: «Εκπαίδευση δεν είναι να διδάσκονται απλώς οι άνθρωποι, όσα δεν γνωρίζουν, αλλά να διδάσκονται να συμπεριφέρονται, πώς δεν πρέπει να συμπεριφέρονται»!