* Του Αχιλλέα Πιτσίλκα, διδάκτορα Θεολογίας
Τη Μ. Πέμπτη «οι τα πάντα καλώς διαταξάμενοι Πατέρες» καθόρισαν τη μνήμη του Ιερού Νιπτήρα, της παράδοσης του Μυστικού Δείπνου, της προσευχής του Κυρίου στη Γεθσημανή και της προδοσίας του Ιούδα. Για τα όσα δε αναφέρονται ιδιαίτερα στον ιερό νιπτήρα, που απαθανατίστηκε πρεπόντως και από τους αγιογράφους της Εκκλησίας, θα γίνει λόγος στο εξής πιο κάτω.
Το βραδάκι της παραμονής της 14ης του μηνός Νισάν κατά το οποίο οι δύο μαθητές, Πέτρος και Ιωάννης, είχαν ετοιμάσει στα Ιεροσόλυμα από πιο νωρίς το πασχαλινό τραπέζι, έφθασε κάποια στιγμή και ο ίδιος ο Κύριος με τους λοιπούς μαθητές, για να γιορτάσουν το Πάσχα, καταλύοντας στην οικία του Ευαγγελιστού Μάρκου. Πριν από το δείπνο εκείνο όμως έλαβαν, κατά την διήγηση των Ιερών Ευαγγελιστών, χώρα τα εξής:
α) Το πλύσιμο των ποδιών των έντεκα μαθητών
Μόλις ο Κύριος ξεκουράστηκε λίγο από την οδοιπορία, σηκώθηκε κάποια στιγμή πάνω και βγάζοντας το εξωτερικό ένδυμά του, δηλαδή το ιμάτιο, ζώσθηκε μία ποδιά στη μέση του, προκαλώντας την έκπληξη όλων των μαθητών. «Εγείρεται εκ του δείπνου, λέγει ο Ευαγγελιστής Ιωάννης, και τίθησι τα ιμάτια και λαβών λέντιον διέζωσε εαυτόν» (Ιω. 13,4) Στη συνέχεια δε έβαλε νερό σε μία λεκάνη και γονατίζοντας άρχισε να πλένει τα πόδια των μαθητών, όπως συνήθιζαν να κάνουν σε τέτοιες περιστάσεις οι οικοδεσπότες και να τα σπογγίζει έπειτα με την ποδιά, με την οποία ήταν ζωσμένος.
β) Η αντίδραση του Πέτρου
Όταν όμως ήρθε η σειρά του Πέτρου, ο αυθόρμητος εκείνος Μαθητής δεν θέλησε να πειθαρχήσει παρευθύς στην παράκληση του Κυρίου, αλλά έφερνε ζωηρές αντιρρήσεις, εξωτερικεύοντας αυτά που αισθανόταν μέσα του και λέγοντας: «Κύριε, συ μου νίπτεις τους πόδας;» (Ιω. 13,6) Κύριε, δηλαδή, δεν είναι σωστό να νίπτεις Εσύ τα πόδια τα δικά μου. Με τα λόγια δε αυτά ήθελε να δείξει ότι αναγνώριζε τη μεσσιανικότητα του Κυρίου από τη μια πλευρά και την αναξιότητα του εαυτού του από την άλλη.
Από την πιο πάνω στάση του Πέτρου όμως ο Κύριος δεν έμεινε ευχαριστημένος, γιατί πρόδιδε υπερβολική αυτοπεποίθηση στον ανθρώπινο παράγοντα, και για τούτο είπε: «Ο εγώ ποιώ, σύ ουκ οίδας άρτι, γνώση δε μετά τούτα» (Ιω. 17,7). Αυτό δηλαδή που κάνω τώρα εγώ, δεν είσαι σε θέση να το καταλάβεις εσύ αυτή τη στιγμή. Θα καταλάβεις τη σημασία του όμως λίγο αργότερα.
Παρά την πιο πάνω διαβεβαίωση του Κυρίου όμως, ο Πέτρος δεν συμμορφώθηκε και πάλι με την παράκλησή Του, αλλά εξακολούθησε να αντιδρά, λέγοντας ακόμη πιο κατηγορηματικά ότι «Ου μη νίψης τους πόδας μου εις τον αιώνα» (Ιω. 13,8). Δεν θα σου επιτρέψω δηλαδή να νίψεις τα πόδια μου ποτέ.
γ) Μια αυστηρή προειδοποίηση του Κυρίου
Με την πιο πάνω διαβεβαίωσή του δεν καταλάβαινε ο Πέτρος ότι απέρριπτε, χωρίς να το καταλαβαίνει, το πνεύμα που ήθελε να τους εμφυσήσει ο Κύριος με το παράδειγμά Του. Για τον λόγο αυτό ο Κύριος του μίλησε στη συνέχεια με κάποια αυστηρότητα, εξηγώντας προς αυτόν τα αποτελέσματα της απειθαρχίας του και λέγοντας: «Εάν μη νίψω σε, ουκ έχεις μέρος μετ’ εμού» (Ιω 13,8). Εάν δηλαδή δε σου νίψω τα πόδια εγώ, δεν μπορείς να έχεις καμιά θέση στη βασιλεία μου. Με τα λόγια δε αυτά ο Κύριος φανέρωσε όχι μονάχα στον Πέτρο, αλλά και σε όλους τους χριστιανούς την αναγκαιότητα της κάθαρσης για τη σωτηρία.
Η αυστηρότατη όμως αυτή προειδοποίηση του Κυρίου, άφησε τότε εμβρόντητο τον Πέτρο, που για πρώτη φορά σκέφθηκε το άτοπο της άρνησής του εκείνης, γιατί κατά τον ιερό Χρυσόστομο, πάνω από κάθε τι, φοβόταν και έτρεμε «το διασχισθήναι αυτόν του Κυρίου» (Π. Τρ. οπ.π 482-483). Για τον λόγο αυτό από το ένα άκρο της άρνησης έπεσε παρευθύς στο άλλο, ζητώντας από τον Κύριο να του πλύνει όχι μονάχα τα πόδια του, αλλά και τα χέρια του και την κεφαλή. Ο Κύριος όμως έφερε για μια ακόμα φορά τον ενθουσιώδη εκείνο Μαθητή στο σωστό μέτρο συμπεριφοράς, λέγοντας ότι, όποιος είναι ήδη λουσμένος, δεν έχει ανάγκη παρά μονάχα από το πλύσιμο της σκόνης, που επικάθεται στα πόδια του.
δ) Το καθήκον όλων των μαθητών
Ύστερα από το πλύσιμο των ποδών όλων των μαθητών, ο Κύριος ξαναφόρεσε το ιμάτιόν του και κάθησε κοντά τους λέγοντας: «Γιγνώσκετε τι πεποίηκα υμίν;» (Ιω. 13,12). Καταλάβατε δηλαδή τι θέλω να σας διδάξω με αυτό που έκανα σε εσάς; «Ει ουν εγώ ένιψα υμών τους πόδας, είπε στη συνέχεια, ο Κύριος και ο διδάσκαλος, και υμείς οφείλετε αλλήλων νίπτειν τους πόδας» (Ιω. 13,14). Εάν δηλαδή εγώ, που είμαι ο Κύριος και διδάσκαλος, ένιψα τα πόδια τα δικά σας, το ίδιο οφείλετε πολύ περισσότερο να κάνετε και εσείς, που είστε άνθρωποι θνητοί.
Το «καθώς εγώ... ούτω και υμείς», κατά τον Ιερό Χρυσόστομο σημαίνει την υπηρεσία των αδελφών «μετά της αυτής σπουδής», με την οποία και ο ίδιος ο Κύριος υπηρετούσε τους ανθρώπους.
