Ο καναπές είναι σ’ όλους γνωστός, σαν ένα έπιπλο σπιτιού. Στα παλιά τα χρόνια ο καναπές ήταν σπάνιο είδος. Λίγα σπίτια διέθεταν το έπιπλο αυτό. Θυμάμαι στο σπίτι μας στο «καλό», που σήμερα το λέμε σαλόνι, είχε η μάνα μου έναν καναπέ. Τον είχε μη στάξει και μη βρέξει. Ντυμένος με κόκκινο βελούδο. Μπροστά και πλάγια κρέμονταν άλικες φούντες και κρόσια. Όποτε περνούσε από μπροστά του, έβγαζε ένα πανί κι απόδιωχνε κάθε ίχνος σκόνης από πάνω του. Διαταγή ρητή, να μην πλησιάσει κανείς τον καναπέ. Εκεί θα κάθονται οι επισκέπτες στις γιορτές.
Στην πραγματικότητα ο καναπές ήταν άβολος, μικρός στις διαστάσεις. Μάλλον διακοσμητικός παρά λειτουργικός. Αλλά τι το θες; Εντυπωσιακός. Έτσι τουλάχιστον φάνταζε στα μάτια μας. Ο παππούς και ο πατέρας μου τον απέφευγαν. Προτιμούσαν να καθίσουν σε μια ψάθινη καρέκλα ή να γείρουν πάνω σε καμιά ντιβανοκασέλα ή μπαουλοντίβανο. Οι υπόλοιποι ανακούρκουδα ή καθιστοί στην καρέκλα και οι γυναίκες στ’ άβουλα σκαμνάκια για να πλέξουν.
Οι καιροί όμως άλλαξαν. Ο Tempora ο mores. Ο καναπές έχασε την απόμακρη αρχοντική του θέση. Έγινε το κυρίαρχο έπιπλο του σπιτιού. Σε μεγάλα σπίτια, σε κουτούκια, σε εξοχικά και γκαρσονιέρες, ο καναπές κυριαρχεί. Δεν είναι πια διακοσμητικός. Είναι λειτουργικός. Καναπέδες παντός τύπου. Ημικυκλικοί, παραλληλόγραμμοι με φουσκωτά μαξιλάρια παντός μεγέθους, με στρώματα αφράτα και πασαλίτικα. Το λατρεμένο μας έπιπλο. Και πώς να μη είναι; Αφού εκεί μπορεί να καθίσεις, να γείρεις, να ξαπλώσεις, να βουλιάξεις, να οριζοντιωθείς. Τα τελευταία χρόνια επιβλήθηκε δυναμικά στο ελληνικό σπίτι. Και ειδικότερα θεωρείται ως απαραίτητο συνοδευτικό της τηλεόρασης. Μπορείτε να φανταστείτε τηλεόραση χωρίς καναπέ; Η μαγεία του κουτιού της βλακείας, στον καναπέ γίνεται απόλαυση. Έτσι δεν άργησε να μας δώσει το σύγχρονο τύπο του Έλληνα τον Homo Kanapedonious. Ο σύγχρονος Έλληνας, αφού μετέτρεψε τον καναπέ σε ρωμαϊκό ανάκλιντρο, το συμπλήρωμα δεόντως. Δίπλα του έβαλε ένα τραπεζάκι με ξηρούς καρπούς, τσιπς, ουίσκι και αναψυκτικά. Συνήθως εκεί παίρνει και το βραδινό του. Δίπλα του απαραίτητο το κινητό του. Όχι σπανίως ακούγεται και το ροχαλητό του, που το διακόπτει πάλι για να δει το σίριαλ.
Καμιά φορά τα καναπεδόπουλα, βαρεμένα από την ολοήμερη απουσία του μπαμπά, παίρνουν το θάρρος, να σκαρφαλώσουν στον καναπέ για να το χαρούν. Μα εκείνος τ’ αποδιώχνει. Θέλει ν’ απολαύσει το ανάκλιντρο με τις ανούσιες τροφές και τις πιο ανούσιες εκπομπές. Η κυρία του σπιτιού, κάπου καναπεδιάζεται κι αυτή, μόλις αποσώσει τις δουλειές.
Η αξία του καναπέ ανεβαίνει κάθετα, όσο χάνεται η αξία του οικογενειακού τραπεζιού, όπου άλλοτε έπαιρναν τη θέση τους μεγάλοι και μικροί, για ν’ απολαύσουν τις λιχουδιές της μάνας, την αγάπη, τη στοργή, τη συμβουλή, την επικοινωνία των μελών της οικογένειας. Εκεί επικρατούσε ο σεβασμός προς τους μεγάλους, η καθοδήγηση, τα μικρά καθημερινά προβλήματα. Στο οικογενειακό τραπέζι τα βλέμματα διασταυρώνονταν. Το ίδιο έκαναν τα λόγια, τα παράπονα, οι εντυπώσεις μας, οι σκέψεις μας.
Στον καναπέ δεν μιλάμε. Δεν βλέπει ο ένας τον άλλο στα μάτια. Μπαίνει καθένας στην απομόνωση. Αυτός και η συσκευή της τηλεόρασης. Ακόμα κι ένα τηλεφώνημα σπάει τη σιγή και μας ενοχλεί. Όποιος καναπεδιασμένος διακόψει την ιεροτελεστία της τηλεθέασης προκαλεί εκνευρισμό. Τα παιδιά, δήθεν από ενδιαφέρον εξαποστέλλονται γρήγορα στο δωμάτιό τους, για να μην διαφθαρούν από τα ακατάλληλα. Γράφε, να μην ενοχλήσουν το Ύπατο Ρωμαίο. Τα υπό συζήτηση οικογενειακά προβλήματα αναβάλλονται για την ώρα του ύπνου, όπου η νύστα τ’ αναβάλλει με τη σειρά της για αύριο το πρωί την ώρα που όλα τα μέλη αλαφιασμένα ξεπορτίζουν για σχολεία και δουλειές.
Ο Homo Kanapedonious αραχτός στον καναπέ, έχει δικαίωμα να οριζοντιωθεί, να καταναλώσει, τ’ αλμυρά και το αλκοόλ του, να ηρεμήσει. Όχι πως είναι τεμπέλης. Κάθε άλλο.
Ο ίδιος αύριο ολημερίς θα τρέχει, θα κοπιάζει, θα δουλεύει σκληρά για τη φαμίλια του, θα εξαντλήσει κάθε ικμάδα για τον επιούσιο. Μα τι το θες; Ο καναπές τον αλλοτριώνει. Τον φιμώνει. Το στεγνώνει. Δεν χαίρεται τα παιδιά του, κόβει δεσμούς της γυναίκας του και ο ίδιος αποχαυνώνεται. Έθαψε μέσα στα πούπουλα του καναπέ, τις πιο όμορφες οικογενειακές στιγμές. Συγκινήσεις και χαρές, που είναι αδύνατο να του τις δώσουν οι σαπουνόπερες και όλα τα απόνερα της ελληνικής τηλεθέασης.
