Η αναδιάρθρωση της Αυτοδιοίκησης μέσω του «Καλλικράτη» δεν πρέπει να γίνεται αντιληπτή ως ένα μεμονωμένο, αποσπασματικό και απολύτως περιφραγμένο εγχείρημα, αλλά ως μέρος ενός ευρύτερου και συνολικού Σχεδίου Διοικητικής Μεταρρύθμισης, που αγγίζει εξίσου το κεντρικό επίπεδο της δημόσιας διοίκησης.
Η μεταρρύθμιση του «σκληρού πυρήνα» του σύγχρονου κράτους παραμένει επομένως κεντρικό πολιτικό ζητούμενο για τη χώρα, οριοθετώντας παράλληλα το επόμενο μεγάλο εθνικό μας στόχο. Όλοι συμφωνούμε ότι το κράτος στις μέρες μας είναι μεγάλο για τα μικρά και μικρό για τα μεγάλα, καθώς ολοένα και περισσότερες δημόσιες αποφάσεις λαμβάνονται πλέον σε υπερεθνικό επίπεδο. Όλοι συμφωνούμε επίσης ότι το σύγχρονο κράτος πρέπει να είναι επιτελικό στην κορυφή του, έτσι ώστε να εγγυάται συγχρόνως την ισχυρή διεθνή παρουσία της χώρας μας και την αποτελεσματική διεύθυνση των εσωτερικών υποθέσεων. Κατ' επανάληψη, μέσα από τα Συνέδρια της ΚΕΔΚΕ και της ΕΝΑΕ, οι άνθρωποι της Αυτοδιοίκησης έχουμε ζητήσει από τις εκάστοτε κυβερνήσεις να προχωρήσουν σε ριζικές αλλαγές στο κεντρικό κράτος και στις δομές του, με αυστηρό διαχωρισμό του σχεδιασμού από την εκτέλεση των αποφάσεων.
Παραμένει επομένως ενεργό και επίκαιρο το αίτημα να καταργήσουμε το πιο συγκεντρωτικό κράτος στην Ευρώπη και να το μετατρέψουμε σ' ένα κράτος επιτελικό, «κράτος – στρατηγείο», που θα διαχειρίζεται τις απολύτως αναγκαίες κρατικές εθνικές πολιτικές, όπως είναι η άμυνα, η εξωτερική πολιτική, η δημόσια τάξη και ασφάλεια, η δικαιοσύνη και η γενική δημοσιονομική πολιτική.
Ωστόσο, το σχέδιο «Καλλικράτης», δεν περιλαμβάνει πλήρες σχέδιο για το ποιες αρμοδιότητες διατηρεί το κεντρικό κράτος και ποιες μεταφέρονται σε κάθε βαθμό της αυτοδιοίκησης. Η έλλειψη αυτή έχει την εξήγησή της: Κατά το παρελθόν, καμία απόπειρα οργανωτικής αναδιάρθρωσης της αυτοδιοίκησης δεν άγγιξε τον συγκεντρωτισμό του κράτους. Έτσι και με τον «Καλλικράτη» το ζήτημα των κρατικών αρμοδιοτήτων τίθεται μόνον εξ αντανακλάσεως, στο μέτρο που καθορίζονται, μέσω κριτηρίων κατανομής, όλες οι αρμοδιότητες πλην εκείνων της κεντρικής διοίκησης.
Για να μην ακυρωθεί, όμως, ακόμη μια φορά η μεταρρύθμιση από τις δυνάμεις του συγκεντρωτισμού, του πελατειασμού και της αδράνειας, είναι αναγκαίο να διευκρινιστεί η στάση του Νομοθέτη σ΄αυτό το κορυφαίο ζήτημα. Η παταγώδης αποτυχία, άλλωστε, της προηγούμενης κυβέρνησης, μέσω της συνεχούς διάψευσης των μεταρρυθμιστικών της προθέσεων, αποτελεί στον τομέα αυτό χρήσιμο παράδειγμα προς αποφυγή.
Ο «Καλλικράτης» πρέπει να εξαγγελθεί, από τον ίδιο τον πρωθυπουργό, ως το πρώτο μεταρρυθμιστικό βήμα για τη συνολική αλλαγή του συστήματος διακυβέρνησης. Στη συνέχεια, είναι απολύτως αναγκαίο να ανοίξουμε το κεφάλαιο της ριζικής αλλαγής της δομής και λειτουργίας της κεντρικής διοίκησης, στην κατεύθυνση της αποσαφήνισης της επιτελικής λειτουργίας της.
Για να οργανωθεί όμως ένα «κράτος-στρατηγείο», πρέπει να καθοριστούν:
α) Οι εθνικές επιτελικές αρμοδιότητες, οι οποίες πρέπει να μείνουν στα υπουργεία και να ασκούνται πλέον από ένα μικρό αριθμό υπαλλήλων, με υψηλά προσόντα και αντίστοιχες αποδοχές.
β) Οι αποκεντρωμένες αρμοδιότητες, είτε καθ’ ύλην είτε κατά τόπον, δηλαδή οι επιτελικές αρμοδιότητες περιφερειακής κλίμακας και όλες οι εκτελεστικές αρμοδιότητες, με αντίστοιχη μεταφορά του αρμόδιου προσωπικού των υπουργείων, που θα ασκούνται από την Αυτοδιοίκηση των δύο επιπέδων και τους αποκεντρωμένους φορείς.
Στο πλαίσιο αυτό, είναι αναγκαίο να ανασχεδιάσουμε εκ βάθρων το σύστημα αλλά και τη μέθοδο ορισμού των αρμοδιοτήτων μεταξύ Κεντρικής Διοίκησης, αποκεντρωμένων οργάνων και Αυτοδιοίκησης. Αντί να προβλέπουμε εξαντλητικά τι ανήκει στους ΟΤΑ, να απαριθμήσουμε περιοριστικά και με σαφήνεια τις αρμοδιότητες που είναι αναγκαίο να παραμείνουν στα χέρια μιας μικρής και επιτελικής Κυβέρνησης, καθώς και στους αποκεντρωμένους θεσμούς του Κράτους (Γενικές Διοικήσεις, καθ’ ύλην αποκεντρωμένες λειτουργίες) και να αποδώσουμε όλες τις άλλες αρμοδιότητες στους νέους αυτοδιοικητικούς θεσμούς, διευρύνοντας καίρια την έννοια των «τοπικών υποθέσεων» και αντιστρέφοντας ουσιαστικά το τεκμήριο της αρμοδιότητας υπέρ της Αυτοδιοίκησης!
Έτσι, οι αρμοδιότητες που δεν θα έχουν υπαχθεί εξαντλητικά και με σαφήνεια στην Κεντρική ή την αποκεντρωμένη κρατική Διοίκηση, θα υπάγονται, κατά τεκμήριο, στην αυτοδιοίκηση α’ και β’ βαθμού, ως δημόσιες υποθέσεις τοπικού ενδιαφέροντος.
Για να συντελεσθεί αυτή η νέα ειρηνική «επανάσταση», είναι αναγκαία μία νέα μεταρρύθμιση, όχι πια υπό το πρίσμα της αναδιάρθρωσης της Αυτοδιοίκησης, αλλά από τη σκοπιά της ριζικής αλλαγής του κράτους, που πρέπει να αποτελέσει το επόμενο γενναίο βήμα για να μην μείνει ο «Καλλικράτης» ορφανός και μετέωρος...
