Συζητώντας κανείς για το τι είδους εκπαιδευτικούς χρειαζόμαστε σήμερα, είναι πιθανό να γίνει αποδέκτης πολλών απόψεων. Από αυτές σπάνια -δυστυχώς- κάποιες κινούνται στο πλαίσιο της λογικής επιχειρηματολογίας. Οι περισσότερες -δυστυχώς- είναι γραφικά γελοίες, υποκινούμενες από ανασφάλειες, αίσθηση κατωτερότητας, μικροπρέπεια και συντηρητισμό. Το θέμα γίνεται δύσκολο μόνο για όσους αντιμετωπίζουν δυσχέρειες στην ανάλυση δεδομένων.
Τα πράγματα είναι πιο εύκολα από όσο δείχνουν, αν δεχτούμε ότι ο εκπαιδευτικός έχει δυο στόχους. Ο ένας είναι να μεταδίδει τη γνώση τού αντικειμένου του στο μαθητή. Ο Μαθηματικός να του διδάξει μαθηματικά, ο Βιολόγος βιολογία, ο Θεολόγος ηθική, ο Φυσικός φυσική και ο φιλόλογος ό,τι του τύχει! «Να διδάξει», δεν σημαίνει να μάθει στο μαθητή να αποστηθίζει αλλά να σκέφτεται ουσιαστικά και να κατανοεί σε βάθος το κάθε αντικείμενο.
Για την εκπλήρωση αυτού του στόχου -παροχή γνώσης- προϋπόθεση, από την πλευρά του εκπαιδευτικού, αποτελεί η ουσιαστική κατάρτισή του, η διαρκής επιμόρφωση για να μη μένει μακριά από τις εξελίξεις και η παρακολούθηση σύγχρονων παιδαγωγικών μεθόδων, ώστε να μπορεί να απευθύνεται στη νέα γενιά, να τη διαχειρίζεται και να της προκαλεί ενδιαφέρον. Εύκολο ακόμα και για μια φώκια, αφού το μόνο που χρειάζεται γι’ αυτό είναι θέληση και συνεχής μελέτη βιβλίων ή πλέον και ιστοσελίδων. Μάλλον καμιά αντίρρηση μέχρις εδώ!
Δεύτερος στόχος -ίσως ο πιο σημαντικός- του εκπαιδευτικού, κάθε ειδικότητας, είναι να αποτελέσει πρότυπο, ώστε να βοηθάει τους μαθητές να κατανοούν τον κόσμο, να αποκτούν εφόδια που θα τους φανούν χρήσιμα και να αμύνονται σε προβλήματα της εποχής διαμορφώνοντας ισχυρή προσωπικότητα. Τα πράγματα εδώ είναι πιο πολύπλοκα αλλά όχι και πιο δύσκολα, αρκεί να τα ταχτοποιήσουμε εξετάζοντας τις ανάγκες της νέας γενιάς.
Σε μια εποχή γρήγορων εξελίξεων βασική ανάγκη αποτελεί η προσαρμογή σ’ αυτές. Άρα ο εκπαιδευτικός πρέπει να ενημερώνεται διαρκώς. Έτσι, θα δώσει κίνητρο στους μαθητές, ώστε να ενημερώνονται από ουσιαστικές πηγές και θα τους βοηθήσει να αποκωδικοποιούν και να αξιοποιούν προς όφελός τους τις πληροφορίες που δέχονται με καταιγιστικό ρυθμό. Αυτό θα τους προστατεύσει, θα τους απαλλάξει από τη σύγχυση και θα τους καθοδηγήσει σε επαγγελματικές ή άλλες επιλογές τους που θα ταιριάζουν στις προοπτικές που διαμορφώνονται κι όχι στην εποχή των δεινοσαύρων ή του Νώε.
Χωρίς ιδιαίτερη δυσκολία μπορούμε να καταλήξουμε σε ένα ακόμα γνώρισμα που πρέπει να διαθέτει ο εκπαιδευτικός σήμερα. Αφού το μέλλον των «ψηφιακά αναλφάβητων» δεδομένα πια διαγράφεται πιο μαύρο κι από το Μεσαίωνα, καταλαβαίνουμε ότι δεν πρέπει να λογίζεται ως εκπαιδευτικός εκείνος που απέχει από τη σύγχρονη τεχνολογία ή ακόμα χειρότερα την υποτιμά (μάλλον για να συγκαλύψει την άγνοιά του). Οι σημερινοί μαθητές χρειάζονται καθοδήγηση και από τον εκπαιδευτικό, ώστε να ενταχθούν στον ψηφιακό κόσμο, όχι για να εθιστούν σε ανόητες εκφάνσεις του αλλά για να αξιοποιήσουν τις δυνατότητες και τις ευκαιρίες που τους παρέχει. Ήδη βιώνουμε τα αποτελέσματα της πολύωρης επαφής εφήβων με το Facebook, το msn, τα διαδικτυακά παιχνίδια ή άλλες επιλογές που ευνοούν την παθητικότητα, τη σπατάλη χρόνου και πλέον τον εθισμό. Ο εκπαιδευτικός πρώτος και καλύτερος καλείται να δείξει πόσο ανόητο είναι να χάνει κανείς το χρόνο του σε όλα αυτά κι όχι να σπρώχνει μαθητές του σε επιλογές που υποθηκεύουν το μέλλον και την προσωπικότητά τους.
Η έκπληξη, όμως, ως προς τα γνωρίσματα που πρέπει να διαθέτει ο εκπαιδευτικός, έρχεται από μια σχετικά πρόσφατη έρευνα που δείχνει ότι ένα ακόμα πρόβλημα έχει στήσει καρτέρι στη σημερινή γενιά ανατρέποντας όσα ίσως πιστεύαμε. Αναφέρεται ότι πάνω από το ένα τέταρτο των εφήβων (ποσοστό που αυξάνει διαρκώς) δυσκολεύεται σήμερα να κατανοήσει τι διαβάζει. Τραγικό! Μαθητές δεκαπέντε και δεκάξι ετών που στο σχολείο βαθμολογούνται με άριστα (τι ανοησία κι αυτή;) αδυνατούν να αποκωδικοποιήσουν ακόμα και απλά νοήματα ενός γραπτού κειμένου (βιβλίο, εφημερίδα...). Ήδη στις ΗΠΑ, όπου το φαινόμενο προηγήθηκε της Ευρώπης, τα συγκεκριμένα άτομα βρίσκονται στο περιθώριο της αγοράς εργασίας, παρότι διαθέτουν πτυχίο ή ακόμα και μεταπτυχιακές σπουδές.
Ερώτηση: Και πώς μπορεί να ξεφύγει ένα παιδάκι από το συγκεκριμένο κίνδυνο; Απάντηση: Μα, μέσω της ουσιαστικής επαφής με το γραπτό λόγο!
Θα διατυπώσω καθαρά τη διαπίστωση, έστω κι αν γνωρίζω ότι αυτό θα στενοχωρήσει αρκετούς συναδέλφους. Ο σύγχρονος εκπαιδευτικός -δημόσιας, ιδιωτικής, φροντιστηριακής εκπαίδευσης- πρέπει να στρωθεί στο διάβασμα, αν θέλει, αποτελώντας πρότυπο, να σώσει μερικά παιδάκια από τον κίνδυνο του λειτουργικού αναλφαβητισμού που επανέρχεται και καραδοκεί. Το βιβλίο (όχι του μαθήματος) δεν βρίσκεται απλώς στη ζωή τού εκπαιδευτικού. Είναι η ζωή του! Ο εκπαιδευτικός που διαβάζει θα δώσει ισχυρό κίνητρο στους νέους δείχνοντάς τους το δρόμο που αυτοί πρέπει να ακολουθήσουν. Διατυπώνοντας προτάσεις για αξιόλογα και ενδιαφέροντα αναγνώσματα, ανοίγοντας συζητήσεις με αφορμή βιβλία που πρόσφατα έχει διαβάσει είναι πιθανό να κεντρίσει το ενδιαφέρον και των παιδιών και να τα βοηθήσει έτσι να καλλιεργήσουν την ικανότητα επεξεργασίας που τους είναι αναγκαία.
Ορισμένοι θα ισχυριστούν ότι ο εκπαιδευτικός πρέπει πάνω από όλα να είναι «καλός άνθρωπος». Αλλά μπορεί να θεωρηθεί «καλός άνθρωπος» ο εκπαιδευτικός που δεν έχει τη διάθεση να αναλάβει τις ευθύνες του και να διαδραματίσει το ρόλο που ήδη έχει περιγραφεί; Μπορεί έστω να λέγεται εκπαιδευτικός εκείνος που απλώς μπαινοβγαίνει στην αίθουσα κάνοντας «καλό μάθημα»; Μάλλον όχι, γιατί η νέα γενιά χρειάζεται πια πολύ περισσότερα πράγματα, έστω κι αν η ίδια το αγνοεί. Το πρόβλημα είναι ότι το αγνοούν και αρκετοί εκπαιδευτικοί!
* Ο κ. Ζάχος είναι καθηγητής στο φροντιστήριο «άποψη» της Λάρισας.
Πρόσφατα κυκλοφόρησε το βιβλίο του «Μάθε, Παιδί Μου, Γράμματα»
